Ўтган йили экспорт ва импорт ҳажми ўртасидаги салбий тафовут 17,4 млрд долларни ташкил этди. Мамлакат ташқи савдосида тақчиллик (экспорт ҳажми импортникидан кам) юқори даражада сақланиб қолмоқда.
Марказий банк мустақил равишда ташқи савдо балансини таҳлил қилиб келади. Статистика қўмитаси ҳам мазкур ҳисобни юритади. Масъуллар икки тузилманинг товар ва хизматлар экспорт–импорти ҳажмини ҳисоблаш методлари турличалигини айтиб келади. Шу боис, рақамлар ҳам бир-биридан фарқ қилади.
Марказий банк ҳисоб-китобларига кўра, 2024 йилда Ўзбекистон экспорти ҳажми 26,2 млрд долларни (2023 йилдагидан 4,5 фоиз кўп), импорти 43,6 млрд долларни (2,3 фоиз ўсган) ташкил этди. Бунда ташқи савдо баланси тақчиллиги қарийб 17,4 млрд доллар бўлган. Таққослаш учун, 2023 йилги дефицит 17,6 млрд долларга етганди.
2024 йилда мигрантларга талаб ҳамда иш ҳақининг ошиши, меҳнат миграцияси географияси кенгайиши бирламчи ва иккиламчи даромадлар тушумларини кўпайтирди. Ўз навбатида, хориж фуқаролари инвестиция даромадларининг ошиши харажатларни кўпайтирувчи омиллардан бўлди.
“Натижада бирламчи ва иккиламчи даромадлар баланси мусбат салдо билан шаклланиб, мос равишда 1,1 млрд ва 10,6 млрд долларни ташкил этган ҳолда савдо баланси тақчиллигини қисман қоплади. Жорий операциялар ҳисоби тақчиллиги молиявий ҳисоб бўйича капитал тушумлар, хусусан, тўғридан-тўғри, портфел инвестициялар ва бошқа манбалар жалб қилиниши ҳисобига молиялаштирилди. 2024 йилда жорий операциялар ҳисоби тақчиллиги 5,7 млрд долларни ташкил қилди (2023 йилда 7,8 млрд доллар). Бунга савдо баланси манфий салдосининг камайиши билан бирга иккиламчи даромадлар компоненти бўйича келиб тушган жорий трансфертлар ҳажмининг сезиларли даражада кўпайиши таъсир кўрсатди”,—дейилади Марказий банк таҳлилида.
Бирламчи ва иккиламчи даромадлар компанентида меҳнат мигрантлари томонидан Ўзбекистонга пул ўтказмалари асосий ўринда туради. 2024 йилда муҳожирга мамлакатга 14,8 млрд доллар пул юборган (2023 йилдагидан 30 фоиз кўп). Мазкур маблағлар республикага кириб келиши натижасида экспорт камлиги, импорт ҳажми эса кўплиги ўртасидаги тафовут сезиларли ёпилган. Шу билан бирга, молиявий ҳисоб бўйича капитал тушумлар, хусусан, тўғридан-тўғри, портфел инвестициялар ва бошқа манбалар жалб қилиниши ҳисобига тақчиллик ўрни қопланган.
2024 йилда мамлакатга тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларнинг соф киритилиши 2,8 млрд долларга тенг бўлди (йиллк ўсиш 32 фоиз). Портфел инвестицияларнинг соф жалб қилиниши асосан халқаро облигациялар билан боғлиқ операциялар ҳисобига 3,1 баробарга кўпайиб, 3,1 млрд долларни ташкил қилди.
“Юқоридаги таркибий омиллар ҳисобига 2024 йил якуни бўйича молиявий ҳисоб манфий салдоси 7,4 млрд долларни ташкил этди”,—дея қайд этган Марказий банк.
Аввалроқ Статистика қўмитаси 2024 йилда Ўзбекистон ташқи савдо айланмаси ҳажми 65,9 млрд долларга етганини маълум қилганди. Шундан экспорт ҳажми 26,94 млрд доллар, 38,98 млрд доллар бўлган.
2024 йил якунига кўра, умумий ташқи қарз ҳажми 64,1 млрд долларни (ялпи ички маҳсулотга нисбатан 55,7 фоиз) ташкил қилди. Шундан давлат ташқи қарзи ҳажми 33,9 млрд доллар (ЙAIМга нисбатан 29,5 фоиз) ҳамда корпоратив ташқи қарз 30,2 млрд долларга тенг бўлди.
Жорий йилги кутилмалар қандай?
Марказий банк асосий сценарийсига кўра, 2025 йилда Ўзбекистоннинг жами экспорти ҳажми ўтган йилдагига нисбатан (26,2 млрд доллар) 10–12 фоиз кўпроқ ўсиши кутилмоқда.
Экспорт тушумлари ортишига қатор омиллар таъсир қилиши прогноз қилинмоқда. Жумладан, асосий савдо ҳамкори ҳисобланган давлатларда Ўзбекистоннинг экспорт товарларига талаб кўпайиши, чет элга сотиладиган хом ашёлар қимматлашиши кутилмалари сақланиб қолмоқда.
Шу билан бирга, олтин нархи юқори даражада шаклланишда давом этиши, кумуш ва мис нархлари ўсиши кутилмоқда. Ўз навбатида туризм, транспорт ва логистика, алоқа, компьютер ва IT соҳаларида хизматлар экспорти ҳажми ортиши эҳтимоли юқори.
Жорий йилда импорт ҳажми ўтган йилдагига (43,6 млрд доллар) қараганда 8–10 фоиз ўсиши кутилмоқда.
Ишчи кучига талаб ва ойликлар юқори даражада сақланиб қолиши ҳисобига меҳнат муҳожирлари даромадлари ошишини рағбатлантириши мумкин. Натижада Ўзбекистонга халқаро пул ўтказмалари ҳажми 2024 йилдагидан (14,8 млрд доллар) 10–15 фоиз юқори ўсиши кутилмоқда.
2025 йилда жорий операциялар ҳисоби тақчиллиги асосан хорижий тўғридан-тўғри инвестицияларнинг соф киритилиши, портфел инвестициялар ва ташқи қарз маблағлари жалб қилиниши ҳисобига молиялаштирилиши кутилмоқда.
Изоҳ (0)