Ijtimoiy tarmoqlarda elektromobillar importi bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlar prezidentga murojaat bilan chiqdi.
Aytishlaricha, O‘zbekistonda elektromobil importiga qo‘yilgan norasmiy taqiqlar ularning faoliyatiga xalaqit bermoqda. “Biz erkin bozor tarafdorimiz”, deydi tadbirkorlardan biri.
Murojaatda elektromobil importchilari davlat byudjetiga bir yilda 1 trillion 250 milliard so‘m tushum keltirgani yozilgan. Mamlakatga xorijda ishlab chiqarilgan elektromobillarni olib kirishga qo‘yilgan cheklovlar sabab 400 dan ortiq tadbirkorning biznesi kasod bo‘layotgani taʼkidlangan. Murojaatchilar davlat rahbaridan cheklovlarni olib tashlash va ochiq bozorni qo‘llab-quvvatlashni so‘ragan.
“Norasmiy to‘siqlar sabab o‘nlab avtomobillarimiz bojxona omborlarida qolib ketdi. Oqibatda mahsulotlarni buyurtmachilarga o‘z vaqtida yetkaza olmayapmiz, xaridorlar norozi. Import shartnomalarimiz buzilib, qarzdorlik yuzaga kelmoqda. Bojxonada rasmiylashtirish va sertifikatsiyalash jarayonini amalda qo‘llanib kelinayotgan shaklda qoldirishingizni so‘raymiz”, deya murojaat qilgan tadbirkorlar.
Biznes-ombudsman murojaatdagi holat yuzasidan o‘rganish o‘tkazilishini maʼlum qildi.
O‘zbekistonda oxirgi paytlarda elektromobillar importi keskin qisqarmoqda. Masalan, 2025-yil yanvar-fevral oylarida malakatga elektromobillar importi sezilarli kamaydi. Ikki oy davomida jami 17 million 967 ming dollarlik 1555 dona elektromobil olib kirilgan. 2024-yil yanvar-fevral oylarida esa 85 million 415 ming dollarlik 3489 dona elektromobil import qilingandi.
Iqtisodchilar fikricha, import qisqarishiga Toshkent viloyati Piskent tumanidagi chet eldan keltirilgan avtomobillar uchun sinov poligoni ishga tushgani taʼsir qilgan bo‘lishi mumkin. Poligon quvvati O‘zbekistonga avvalgidek ko‘p avtomobil kiritish uchun yetarli emas. Bu tabiiy ravishda import jarayonini murakkablashtiradi, oqibatda avtomobillar narxi qimmatlashadi.
2024-yil 1-noyabrdan O‘zbekistonga import qilinadigan transport vositalari Piskent poligonida sinovdan o‘tkazila boshlangan. Bunga sabab sifatida harakat xavfsizligini kuchaytirish va mamlakatga olib kirilayotgan transport vositalari sifatini yaxshilash maqsad qilingani bildirilgan.
“Yanvar oyida import avtomobillarini texnik ko‘rikdan o‘tkazuvchi avtopoligon o‘zining salbiy oqibatlarini ko‘rsatishda davom etgan va import oldingi oylardagiga nisbatan tezroq qisqarishni boshlagan. May oyidan esa qo‘shimcha cheklovlar natijasida avtomobillar importining qisqarishi yanada tezlashishi turgan gap. Bu esa o‘z navbatida bir muncha “sovib qolgan” avtomobil bozorida narxlar oshishiga olib keladi, deya fikr bildirdi iqtisodchi Mirkomil Xolboyev.
Mart oyi yakunida Texnik jihatdan tartibga solish agentligi tomonidan Xitoyning Leapmotor C16 avtomobilida “kamchilik” aniqlangani maʼlum qilindi. Agentlik mashinalarni sertifikatlash organlariga ogohlantirish xati yuborib, Leapmotor kompaniyasining barcha avtomobillari importiga taqiq qo‘yilganini bildirdi.
Avtomobil ixlosmandlari so‘zlariga ko‘ra, Leapmotor O‘zbekistonda zavodi ochilgan BYD'ni “sindira” oladigan raqobatchi brend. Shu sabab aholiga tanlovni cheklash, raqobatni yo‘q qilish orqali faqatgina “mahalliy” avtomobillar sotuviga urg‘u berish avj olayotgani taxmin qilinmoqda.
“Xatni o‘qib, o‘zimni kulgidan tiya olmayapman. Elektromobil ishlab chiqarish bo‘yicha dunyoni egallagan davlatda ishlab chiqarilgan Leapmotor S16 ning “keng polosali elektromagnit shovqin”ni nomuvofiq ekan. 1996-yildan beri o‘zgarmas holatda ishlab chiqarilayotgan karbyuratorli Damas esa muvofiq ekan. Mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlashning yuqori cho‘qqisiga chiqqanga o‘xshaymiz. Buni kuzatib turgan investorlar qo‘l siltab, Zimbabvega ketvormasa bo‘ldi”, deya fikr bildirgan Telegram'dagi “Rastamojka” kanali muallifi.
Piskent poligonining bir kunda 100 ta avtomashinani sinovdan o‘tkazish qobiliyati borligi aytilgandi. Ammo xabarlarga ko‘ra, sinov maydonida uzun navbatlar yuzaga kelgan. Bir kunlik avtomobil importi esa 300 ta mashinani tashkil etadi. Har kuni navbatga ikki kundan qo‘shilib, sinov jarayoni kechikaveradi. Navbat olish soat 00:00 da ochilib, 1-2 daqiqaga yetib bormasdan limit tugab qolayotgani aytilmoqda.
“Bir avtomashina egasi 10-aprel kuniga navbat olganiga do‘ppisini osmonga otib xursand... Shuncha kutganiga 10 million so‘m xarajat ham qilib beradi. Agar maygacha sertifikat ololmay qolsa, yana 2500 dollar qo‘shimcha xarajat ham qiladi. Avtomonopollar niyatiga yetdi deb hisoblasak ham bo‘ladi. Bunda Texnik jihatdan tartibga solish agentligining o‘rni beqiyos. Bir tomondan Jahon savo tashkilotiga aʼzolik masalasi ko‘ndalang bo‘lib turibdi”, deya fikr bildirgan faollar.
Iqtisodchi Otabek Bakirov Bojxona qo‘mitasi statistikasiga tayanib yozishicha, kunlik avtomobil importi yanvar va fevral oylarida 100 tadan kamga tushib bo‘lgan.
“Piskent poligonida navbat kamaymayotgani qiziq? Yo sinovlar vaqti yana cho‘zilganmi? Avtomobilga qo‘shib, o‘sha joyning o‘zida import pamperslarniyam sinashmoqdami”, deya bolalar tagligi importiga qo‘yilgan sunʼiy to‘siqlarga ham ishora qilgan iqtisodchi.
Telegram"dagi “Avtodeklarant” kanali ham ushbu muammoga to‘xtalgan.
“27-mart kuni holatiga 12-aprelgacha bo‘lgan navbatlar to‘lib bo‘ldi, kechki 12:00 dan ochilgan navbatlar 20 sekundda tugadi. Texnik jihatdan tartibga solish agentligi tomonidan o‘ylab topilgan ahmoqona g‘oya sababli xalqimiz davlat byudjetiga pul to‘lab, qonuniy import qilmoqchi bo‘lgan avtomobillarini muvofiqligini tekshirish uchun navbatlar 10 kundan oshib ketgan. Bekor qilinglar bu zamon talablariga mos kelmaydigan tekshirishlarni. Texnik tartibga solish agentligi o‘zbek xalqi uchun ikkinchi avtozavoddek bo‘ldi, chunki ushbu tashkilot ham xalqning o‘z mulkiga egaligini oylab kuttirishga majbur qilmoqda”, deya fikr bildirilgan kanalda.
Avvalroq BYD Uzbekistan Factory qo‘shma korxonasi hukumatdan elektromobillarning tartibsiz importini cheklashni so‘ragandi. O‘shanda jamoatchilik faollari importni cheklash raqobat yo‘qolishiga olib kelishidan xavotir bildirgan. Ayrim iqtisodchilar fikricha, O‘zbekistonda yangi avtomobil zavodlari ochilishi avtomashinalar narxi pasayishiga olib kelmaydi.
Izoh (0)