Telegram компанияси дунёнинг турли мамлакатларида бир неча бор зиддиятли вазиятга дуч келган. Мессенжер терроризмни тарғиб қилиш, ноқонуний гиёҳванд моддалар савдоси, дезинформация тарқатиш ва экстремизмни қўллаб-қувватлашда айбланмоқда.
Telegram асосчиси ва бош директори Павел Дуров ҳибсга олинганидан сўнг, илова яна қаттиқ танқидлар объектига айланди. Дуров 24 август куни Озарбайжондан Парижга шахсий самолётида борганда Le Burje аэропортида қўлга олинди. У француз ҳуқуқ-тартибот идоралари ходимлари билан Telegram’да кибер ва молиявий жиноятлар масалаларида ҳамкорлик қилишдан бош тортганликда айбланди.
У ҳибсга олинганидан кейин: “Telegram бош директори Павел Дуровнинг яширадиган ҳеч нарсаси йўқ. Одатда тез-тез Европа бўйлаб саёҳат қилади. Илова суиистеъмол қилингани учун платформа ёки унинг эгасини жавобгар деб топиш абсурд”, дея муносабат билдирди Telegram жамоаси.
Хабарлар алмашиш иловаси шу каби айбловлар ёки ҳукуматнинг оммавий ахборот воситалари эркинлигини чеклаши сабабли баъзи мамлакатларда тақиқлаган ва аллақачон кўплаб мамлакатларда зиддиятларга сабаб бўлган.
2015 йилдан бери Telegram 31 та мамлакатда вақтинча ёки бутунлай тақиқланган, бу бутун дунё бўйлаб 3 миллиарддан ортиқ фойдаланувчи демакдир.
Telegram билан муаммога дуч келган мамлакатлар ҳақида қуйида маълумот берамиз:
Буюк Британия
Август ойи бошида Telegram Буюк Британиядаги муҳожирларга қарши тартибсизликларни режалаштириш ва мувофиқлаштириш учун ишлатилган, дея хабар беради Британия полицияси.
Бу Англия шимолида болалар ўлдирилганидан кейин содир бўлди, шундан сўнг Telegram экстремист гуруҳлар томонидан қочқинлар, мусулмонларга нисбатан нафратни тарғиб қилиш, ҳужум жойлари ва нишонлари ҳақида маълумот алмашишда фойдаланилди.
Британия бош вазири Кей Стармер ижтимоий тармоқлардаги тартибсизликларнинг тарқалишига ҳисса қўшаётган бундай фаолиятга қарши кескин чоралар кўрилишини билдирди. Бироқ ҳозиргача Telegram’га нисбатан ҳеч қандай чора кўрилмади. Бироқ Стармер 2021 йилда барчани компанияга қарши “қаттиқ ва самарали санкциялар” қўллашга чақирди.
Испания
Март ойида Испания аҳолиси қисқа муддатга Telegram’дан фойдаланиш имконидан маҳрум бўлди: мамлакатнинг тўрт асосий медиа-нашрлари – Mediaset, Atresmedia, Movistar ва Egeda улар томонидан яратилган, муаллифлик ҳуқуқи билан ҳимояланган контент рухсатсиз Telegram орқали тарқатилаётганидан шикоят қилганидан сўнг, суд иловани тақиқлади.
2023 йил июлида суд ишни кўриб чиқиш учун Telegram’дан қўшимча маълумот юборишни сўради. Мессенжер вакиллари жавоб бермаганидан сўнг эса иловани блоклаш буюрилди. Бироқ номутаносиблик ва миллионлаб фойдаланувчиларга зарар етказиши мумкин, каби танқидлардан кейин қарор бекор қилинди.
Норвегия
Мамлакат ушбу иловани миллий хавфсизликка таҳдид солиши мумкин деб ҳисоблайди. Шу сабабдан 2023 йил март ойида амалдорлар ва сиёсий маслаҳатчиларга иш қурилмаларидан Telegram ва TikTok’дан фойдаланишга тақиқ қўйилди.
Focus 2023 таҳдидларини очиқ баҳолашда разведка хизмати Норвегия хавфсизлиги манфаатларига асосий таҳдид сифатида Россия ва Хитойни кўрсатмоқда.
“Шунингдек, улар ижтимоий тармоқлар дезинформация ва сохта янгиликлар орқали бизга таъсир ўтказмоқчи бўлганлар учун қулай майдон эканини таъкидламоқда”, деди адлия вазири Эмилиэ Энгер Меҳл.
Германия
2022 йилда Германия ҳукумати 64 та канал нафратга қарши қонунларни бузиши мумкинлигини аниқлагандан сўнг Telegram’ни тақиқлаш имкониятини кўриб чиқди. Хусусан, антисемит каналлар ҳақида сўз борди.
Германия Telegram операторларига мамлакат қонунчилигига риоя қилмагани учун 5 миллион евро миқдорида жарима солди. Мессенжер Германия ҳукумати билан ҳамкорлик қилишга розилик билдирган ва ушбу видеолар билан бир қаторда ноқонуний контентга эга бўлган барча материалларни ўчириб ташлаган.
Украина
Telegram 2022 йил бошида Россиянинг Украинага кенг кўламли ҳужуми бошланганидан бери асосий алоқа иловасига айланди: президент Владимир Зеленский ҳар куни каналида мурожаат қолдирди, мессенжердан фронтда алоқа учун фойдаланилди.
Бироқ россияликлар ҳам ундан ўз мақсадларида, хусусан, дезинформация тарқатиш ва ҳарбий гуруҳларни бузиш учун фойдаланмоқда. Бу Украинани агар компания маълум ўзгартиришлар киритмаса, масалан, Украинада офис очмаса ва зарарли ёки ёлғон контентни олиб ташламаса, Telegramъни тақиқлаш имкониятини кўриб чиқишга мажбур қилди.
Россия
2018 йилда компания асосчиси ва бош директори Павел Дуров баъзи фойдаланувчилар ҳақидаги маълумотларни расмий идораларга топшириш талабларини бажармагани учун Россия Telegram’ни икки йилга тақиқлаганди. Аммо тақиқ яроқсиз бўлиб қолди. Дастур эса аҳоли учун янгиликларнинг асосий элчисига айланди.
Вақтинчалик тақиққа қарамай, расмий Telegram каналлари кейинчалик Россия Ташқи ишлар вазирлиги ва Мудофаа вазирлиги каби давлат идораларига кириб келди.
Беларусь
Беларусда Telegram 2020 ва 2021 йиллардаги ҳукуматга қарши намойишлар ҳақида маълумот алмашиш учун асосий восита бўлган. Илова ҳатто президентлик сайловлари пайтида мамлакат интернети уч кунга ёпилган даврда ҳам ишлашда давом этган кам сонли иловалардан бири эди.
Овоз беришдан сўнг Беларусда экстремистик ва асосан ҳукуматга қарши деб топилган Telegram каналлари рўйхати эълон қилинди. Халқаро Амнистия ташкилотига кўра, уларга қўшилган фойдаланувчилар етти йилгача қамоқ жазосига ҳукм қилинади.
Хитой
Telegram Хитойда 2015 йилдан бери блокланган. Хитой расмийлари ушбу мессенжер миллий хавфсизликка таҳдид солади, гўёки унда салбий контент тарқалади, норозилик акциялари ва ҳукумат назорати остида бўлмаган жамоат ҳаракатлари ташкил этилади, деб ҳисоблайди.
Баъзи экспертларнинг фикрича, Хитой ҳукуматининг ўзи ҳукумат ва коммунистик партияни танқид қилиб, блокировка учун сабаб яратиш учун “ҳужумлар” уюштирган.
Эрон
Telegram Эронда мамлакатнинг иқтисодий аҳволини яхшилаш талаби билан бошланган норозилик намойишлари ортидан 2018 йилдан сўнг блокланган. Ҳукумат Telegram’ни намойишларга ёрдам берганликда айблаб, Эронда ишлаб чиқарилган маҳаллий иловаларни қўллаб-қувватлаш кераклигини айтган.
Тақиқдан аввал Эроннинг 80 миллионлик аҳолисининг ярми Telegramъдан фойдаланиши хабар қилинган. Кўпчилик ҳали ҳам VPN орқали иловадан фойдаланишда давом этмоқда.
Ҳиндистон
Дуров ҳибсга олинганидан бир кун ўтиб Ҳиндистон ҳукумати Telegram’нинг бир неча жиноий фаолиятдаги ўрни бўйича тергов олиб борилаётганини маълум қилди. Тақиқлаш тўғрисидаги қарор тергов тугагунига қадар қабул қилиниши мумкин.
Айтилишича, мессенжер орқали болалар порнографияси ва университет кириш имтиҳони варақлари тарқатилган, акциялар нархи манипуляция қилинган ва товламачиликлар амалга оширилган.
Июль ойида ҳукумат Telegram каналидаги администратор пўлат лист ишлаб чиқарувчи компания акциялари нархини сунъий ўзгартиргани учун 20 000 евродан кўпроқ маблағ олганини фош қилувчи схемалардан бирини аниқлади.
“Telegram’даги энг кенг тарқалган фирибгарлик турларидан бири бу инвестицион фирибгарликлар бўлиб, унда фойдаланувчи гуруҳга таклиф этилади ва расмий биржа савдо иловасини акс эттирувчи аслида сохта дастур орқали акцияларга инвестиция қилиш сўралади”, деди Деҳли полициясининг кибержиноятчилик бўлими.
Таиланд
Telegram Таиландда 2020 йилдан бери ҳукуматга қарши норозилик намойишларида қўллангани учун тақиқланган. Илова орқали 2014 йилда давлат тўнтариши натижасида ҳокимиятни қўлга киритган собиқ бош вазир Прают Чан-о-чанинг истеъфоси талаб қилинган материаллар тарқатилган.
Изоҳ (0)