Маймунчечак — юқумли касаллик бўлиб, юқори ҳарорат, лимфа тугунларининг катталашиши ва тошма тошиши билан характерланади. ЖССТ Африкада ушбу касаллик эпидемиясини халқаро аҳамиятга эга фавқулодда ҳолат деб эълон қилди. Ташкилот мутахассислари аниқланган маймунчечак ҳолатлари сони жуда кўплиги ва вируснинг қитъадан ташқарида фаол тарқалишига имкон бериши мумкинлигидан хавотирда.
Касаллик 1980 йилдан бери давоси топилган деб ҳисобланган оддий сувчечакка ўхшайди, аммо ундан фарқли ўлароқ, юқиш эҳтимоли камроқ ва осонроқ кечади. Ушбу вируснинг иккита штамми мавжуд: Clade I ва Clade II. Биринчи штамм билан зарарланган ҳар 10 кишидан 1 нафари вафот этади. 2022—2023 йиллардаги эпидемия Clade II томонидан қўзғатилган бўлиб, у билан касалланган беморларнинг 99 фоизи омон қолади.
Маймунчечак ортопоксвирусларни келтириб чиқаради. Уларни баъзи кемирувчилар (масалан, Гамбия халтали каламушлари) ва ҳайвонлар ташийди.
Генетикларнинг аниқлашича, ҳозирда касалликнинг баъзи намуналари 2017 йилги эпидемия қўзғатувчиларига ўхшайди. Бу шуни англатадики, маълум вақт давомида вирус одамлар орасида айланиб юрган ва сезилмаган.
Маймунчечак қандай юқади?
ЖССТ чечак одамдан одамга бемор билан яқин алоқалар орқали юқиши ҳақида огоҳлантиради:
- юзма-юз — инфекция ҳаво-томчи орқали;
- теридан терига — инфекция бемор терисининг зарарланган қисмлари билан терига тегганда, шу жумладан, жинсий алоқа пайтида;
- оғиздан оғизга — бир-бирини ўпганда юқади.
Бундан ташқари, вирус маълум вақт кийим ва уй-рўзғор буюмларида сақланиши, шунингдек, онадан ҳомилага ўтиши мумкин. Одатда касаллик 2 ҳафтадан 4 ҳафтагача давом этади.
Касаллик қандай симптомларга эга?
Дастлабки симптомлар инфекция юққанидан кейин 5—21-куни пайдо бўлади. Аввалига симптомлар гриппни эслатади ва қуйидагича намоён бўлади:
- юқори ҳарорат;
- бош ва мушаклардаги оғриқлар;
- бел оғриғи;
- катталашган лимфа тугунлари;
- қалтираш;
- ҳолдан тойиш;
- 1-5 кундан кейин симптомларга тошма қўшилади. У юздан бошланади ва пастки аъзоларга тушади.
Бу сиртдан сувчечакни эслатади: пайдо бўлган қизил доғлар ўрнида тиниқ ёки сарғиш пуфакчалар ҳосил бўлади, улар қурийди, кейин эса тўкилади.
Маймунчечакни қандай даволаса бўлади?
Одатда касаллик енгил кечади, аксарият одамлар даволанмасдан 2-4 ҳафта ичида тузалиб кетади. Аммо инфекция яқин алоқадан юққанлиги сабабли тошма йўқолмагунча ва чандиқлар ўрнида зарарланмаган тери қатлами ҳосил бўлмагунча, бемор изоляция қилиниши керак.
Касаллик енгил кечганда бемор уйда даволаниши мумкин. Аммо аломатлар жиддий бўлса ёки оғир сурункали касалликлар билан кечса, тузалгунга қадар шифохонада бўлиши лозим.
Ҳозирча маймунчечакни хавфсиз даволашнинг исботланган усули мавжуд эмас. Аммо тажриба моделларида самарадорликни кўрсатган бир нечта дорилар мавжуд. Булар — тековиримат, ситофовир ва бринсидофовир каби вирусга қарши препаратлардир.
Маймунчечакдан қандай ҳимояланиш мумкин?
Агар саёҳат қилишни режалаштираётган бўлсангиз, эҳтиёт чораларини билишингиз керак:
- Ёввойи дайди ҳайвонлар, хусусан, кемирувчилардан эҳтиёт бўлинг, айниқса, улар чечак тарқалган ҳудудларда яшаса ва носоғлом кўринишга эга бўлса. Уларнинг мурдасига тегманг ва ёввойи ҳайвон гўштини еманг.
- Зарарланган ҳайвон тегиши мумкин бўлган нарсаларга яқинлашманг.
- Умумий чойшаб ва гигиена буюмларидан фойдаланманг ва имкон қадар бемор одамлар билан яқин алоқада бўлманг.
- Гигиена қоидаларига риоя қилинг — қўлларни совунлаб ювинг ёки спиртли дезинфекцияловчи воситалардан фойдаланинг.
- Агар зарарланган одамларни парвариш қилсангиз, шахсий ҳимоя воситаларидан фойдаланинг.
Оддий чечакка қарши эмлашлар ҳам мавжуд бўлиб, улар маймунчечакка қарши ҳам қўлланади. Уларни хавф остида бўлган одамларга: алоҳида ҳудудларга саёҳат қилувчиларга ёки касалланганлар билан ишлайдиган шифокорларга қилиш тавсия этилади.
Изоҳ (0)