Жорий йилнинг 30 июль куни ҲАМАС етакчиси Исмоил Ҳания Эронда пойтахти Теҳрон шаҳрида Исроил томонидан ўлдирилганидан сўнг, Яқин Шарқдаги мавжуд ҳарбий-сиёсий вазият янги “фаза”га кўтарилди. Эрон олий раҳнамоси Али Хоманаий Ҳаниянинг ўлдирилишига жавобан Исроилга тўғридан-тўғри зарба беришни буюрди.
CCН Пентагонга таяниб хабар беришича, Эрон ва унинг иттифоқчилари яқин 72 соат ичида Исроилга қарши кенг кўламли ҳужумни бошлайди. Хўш, Эрон Исроилга қарши қандай жавоб қайтаради? “Дарё” ушбу мавзуда сиёсатшунос Фарҳод Каримов билан суҳбатлашди.
Сиёсатшунос фикр билдиришича, агар Эрон Исроилнинг провокацияларига алданиб, ҳаракат қилса – глобал уруш бошланиш эҳтимоли ошиб кетади.
“Бугун Яқин Шарқ минтақасида ҳар қачонгидан ҳам кескин вазият содир бўлмоқда. Ҳозирги сиёсий кескинлик 7 октябрда бошланган уруш оқибатида вужудга келди. Фаластинни ҳимоя қилиб чиққан мамлакатлар ва Исроил ўртасидаги зиддият кучайиб кетди. Эрон пойтахти Теҳрон шаҳрида ҲАМАС етакчиси Исмоил Ҳаниянинг ўлдирилишига жавобан, Эрон Исроилга қақшатқич зарба беришини маълум қилди. Бунга жавобан Исроил ва АҚШ минтақадаги кучларини бир ерга жамлаб, Эроннинг жавобига тайёргарлик кўрмоқда. Агар жараёнга Эрон аралашса – бу бутун дунёда бўлинишлар ва глобал можарога сабаб бўлади. Чунки Эрон Ҳизбуллоҳ ва ҲАМАСга ўхшаган гуруҳ эмас!
Ўйлайманки, Эрон бу борада босиқлик билан прагматик сиёсат юритади. Агарда Эрон Исроилнинг провокацияларига алданиб, ҳаракат қилса – уруш бошланиш эҳтимоли ошиб кетади. Балки Исроилга шу нарса керакдир?! Шу тарзда Исроил ушбу урушга АҚШни жалб қилади. Натижада глобал уруш бошланиб кетади”, – дейди сиёсатшунос.
Фарҳод Каримов шунингдек, Эронни катта урушга кириши Марказий Осиё давлатлари, хусусан, Ўзбекистон манфаатларига зид келишини айтди.
“Марказий Осиё мамлакатлари учун эса бу катта муаммо келтириб чиқаради. Чунки Ўзбекистон асосан денгизга чиқишни Эрон орқали амалга оширмоқда. Агар Эрон урушга тортилса, портлар ёпилишига сабаб бўлади. Оқибатда Ўзбекистон денгизга чиқиш имкониятларидан маҳрум бўлиб қолади".
— Маълумотларга кўра, куни кеча Жо Байден Исроил бош вазири билан телефон орқали мулоқотни амалга оширган. Ва бу мулоқот вақтида Байден томонида Исроил Ҳаниянинг ўлдирилишини нотўғри вақтда амалга оширилганини қайд этган. Бундан ташқари Байден Теҳрондаги Ҳаниянинг йўқ қилиниши Яқин Шарқда кенг кўламли урушни келтириб чиқариши мумкинлигидан хавотир билдирган. АҚШ Яқин Шарқдаги можаронинг катта бўлиб кетишидан нега бунчалик хавотирда?
Ҳал қилувчи позиция АҚШга тегишли. Исроил эса бу жараёнларга Қўшма Штатларни жалб қилишга ҳаракат қилмоқда. Куни кеча Америка президенти Жо Байден Исроил унга ҲАМАС етакчисининг ўлдирилиши ҳақида хабар бермаганини маълум қилди. Умуман олганда, АҚШ минтақадаги можаро катта эсколация жараёнига айланиб кетишини истамайди. Сабаби, АҚШ агар бу ерда катта уруш бошланиб кетса, бошқа йирик кучлар ҳам можарога аралашиб кетишини билади. Масалан, Эрон Россия ва Хитойнинг стратегик ҳамкори ҳисобланади. Улар Эронга ҳарбий жиҳатдан ёрдам бериши мумкин. Шу сабабдан ҳам АҚШ урушни хоҳламайди.
Бир нарсани билишимиз керакки, Эрон минтақавий давлат. Яқинда президентлик сайлови ўтказилди. Янги президентдан Эрон халқи кўп нарсаларни кутади. Шунинг учун Эронни ичидаги вазият ўзгариши мумкин. Ҳозир Эрон жавоб берса ҳам қийин вазиятга тушади, бермаса ҳам. Яъни Исроил ва Ғарб Эронни иложсиз ҳолатга олиб келиб қўйди.
— Исроил Эронга қарши уришмоқчими? У бунга қанчалик тайёр?
— Исроилни ўзи Эрон билан урушга тайёр эмас. Шунинг учун бир неча йиллардан буён бу урушга АҚШни тортишга интилиб келади. Америка агар бу можарога қўшилса, унга ҳам катта зарар етади. НАТОдаги барча мамлакатлар ҳам бу урушни қўллаб-қувватламайди.
— Ҳозирда бир қанча ОАВлар Эрон бугун Исроилга жавоб зарбасини йўллашини ёзмоқда. Эрон томонидан бериладиган жавоб зарбаси қандай кўринишида бўлиши мумкин?
— Эроннинг жавоби 5 август куни бўлиши кутилмоқда. Лекин менимча, Эронни Исроилга ракета ҳужумлари орқали жавоб қайтаради. Яъни қуруқликда Исроил билан тўғридан-тўғри уруш эҳтимоли жуда паст. Эрон урушга қанчалик тайёр? Чунки Эрон узоқ вақтдан бери санкциялар гирдобида яшамоқда. Россия ва Хитой фақат Эронга қурол масаласида ёрдам бериши мумкин. Улар можарога тўғридан-тўғри аралаша олмайди. Агар уруш масштаби Эрон ерларига кўчса, Эрон ўз ҳудудий яхлитлигини қайта тиклай олмаслиги мумкин.
Сардор Али суҳбатлашди
Изоҳ (0)