Қиш илиқ келиши ортидан Ўзбекистон тоғ этакларидаги бодом, ўрик, шафтолилар гуллай бошлаган. “Ўзгидромет” мутахассиси қиш якунигача бир неча марта қор ёғиши ва совуқ бўлишини маълум қилди. Бундай вазиятда экинлар тақдири нима бўлади?
Бу йилги қиш кўпроқ илиқ, баъзан бир оз совуқ бўлаётган ўйноқи ҳавоси билан кўпчиликни ажаблантирмоқда. Мутахассислар фикрига кўра, иқлим ўзгариши қатор соҳаларга, хусусан, қишлоқ хўжалигига жиддий зарба бериши мумкин. Масалан, ҳавонинг илиши дарахтларни қишки уйқуга кетадиган пайтда гуллатиб юборади. Кейин бирдан совуқ бўлиши ортидан бевақт “уйғониб”, гуллаб юборган дарахтлар ҳосилидан айрилади.
“Ўзгидромет” бўлим бошлиғи Ҳумоюн Мағриповнинг айтишича, қиш якунигача 3-4 кун қор ёғадиган, ҳарорат 0 даражадан пастга тушадиган ҳолатлар бўлади.
“Аслини олганда, январь ойи совуқ келгани яхши. Негаки, илиқ келган қишнинг оқибатлари кейинги йил баҳор ва ёзда билинади ҳамда у жуда оғир асоратларни келтириб чиқаради. Масалан, қишлоқ хўжалиги ва яйловлар учун оғир шароит юзага келади”, — деди мутахассис.
Иқлимшунос Эркин Абдулаҳатов ҳам “Дарё” мухбири билан суҳбатда минтақа қиш ойида шимолдан кириб келадиган совуққа мойил эканини айтди.
“Бир марта бўлса ҳам совуқ кириб келиб, ҳаво ҳарорати 10-15 даражагача совиб кетиши хавфи мавжуд. Агар бу юз берса, дарахтлар ўз ҳосилидан 100 фоизга айрилади — кейинги йил ҳосил бермайди. Ундан асосан барг чиқади, камига тезроқ қариб қолиши кузатилади. Иқлим ўзгаришининг тиббиёт билан қишлоқ хўжалигига етказган зарари аста-секин бўй кўрсатади”, — деди олим.
Эркин Абдулаҳатов илиқ қиш қишлоқ хўжалигида нафақат эрта вегетация, мевали дарахтларда ҳосилнинг камайиши, балки қурт-қумурсқалар ва турли касаллик хавфини ҳам оширишини қўшимча қилган. Тадқиқотчининг эслатишича, 2016 йилнинг январь—февраль ойлари илиқ кечгани қишлоқ хўжалик ер майдонларида совуқлик таъсирининг йил бошидан рўй бермаслигига олиб келганди.
“Оқибатда қишлоқ хўжалик секторида эрта вегетация даври юз берган. Баҳорий намлик ғалла ўсимликларининг эртароқ бошоққа кириши фазасида тўсатдан сариқ ва қўнғир занг касаллиги тарқалган. Ғалла далаларида сариқ занг касаллигининг кенг масштабда тарқалиши ҳосилнинг 45-50 фоизгача камайишига олиб келади. Занг касаллигидан кучли зарарланган буғдой сомонини на молга бериб, на унинг донини тегирмонга солиб бўлади. Юртимизда ўшанда беқарор баҳор ойларида катта ғалла майдонларида буғдой барги атлас рангга кириб, занг касаллигига учраган эди”, — дея фикр билдирган иқлимшунос.
Фермерлар кенгаши вакили, агроном Улуғбек Худойбердиев “Дарё” мухбири билан суҳбатда илиқ қиш ҳукм сураётган вазиятда мевали дарахтлар ва сабзавотлар “уйғониб” кетмаслиги учун қандай чора кўриш кераклиги ҳақида гапирди.
“Қишнинг илиқ келгани сабаб эрта гуллайдиган бодом, шафтоли, ўрикларни кечаси, ҳаво ҳарорати пасайган пайтда суғориш керак. Шунда уларнинг “уйғониши” 10-15 кунга секинлашади. Агар мева гуллаган вазиятда ҳаво совиб кетса, у бор мевасидан айрилади. Кеч гуллаган дарахтларгина мевасини “ушлаб қолади”. Узумларни ҳам суғориш, имкони бўлса, март ойигача тупроққа кўмиб қўйган яхши. Давомли илиқ ҳаво сентябрьдан олдин экилган пиёз, саримсоқ пиёз ва бошқа экинларни уруғлашга олиб келади. Шунинг учун уларни ҳам доимий суғориш лозим. Мева ва сабзавотларни ҳафтада бир марта суғорса бўлади. Ҳозирги илиқ ҳаво сентябрьда сепилган ғаллаларга салбий таъсир қилиши мумкин. Уларга ҳам сув бериб туриш керак”, — деди агроном.
Эркин Абдулаҳатов очиқликдаги дарахтлар эрта “уйғониб” кетмаслиги учун илм-фан ютуқлари борлигини ҳам таъкидлаган. Яъни ҳозирги ҳаво тўлқинларида 5-6 даража фарқ мавжуд ва дарахтга таъсир ўтказиш орқали унинг танасидаги ҳароратни 2 даражага пасайтириб турса бўлади.
“Бу ҳудди одам иситмасини шприц орқали пасайтиришга ўхшаш жараён. Агар мазкур усул декабрь ойи бошларида қўлланганда, анча фойдали бўларди. Ҳозирда дарахтларга стресс асосан тоғ этакларида бўляпти, текислик ҳудудларида эса у даражада эмас. Тоғ этакларида ноябрь ва декабрь ойларида исиш кучли бўлди. Оқибатда кўплаб ҳудудларда бодом ва бошқа дарахтлар гуллаб юбормоқда”,—дея ҳолатни изоҳлаган олим.
Дарахт ва унинг бўлғуси ҳосилини асраб қолиш учун илдиз тагига муз солиб қўйиш ҳам самара беради. Бу усул ҳам дарахтнинг уйғониб кетиш “кайфият”ини пасайтиради.
Умуман олганда, мевалар ва сабзавотларнинг қай даражада ҳосил бериши қишнинг кейинги “қадамларига” боғлиқ бўлиб қолмоқда.
Изоҳ (0)