Пахта барқарорлигини таъминлаш бўйича халқаро дастур — Better Cotton менежери Лейла Шамчиева Ўзбекистонда яқинда ўтказилган мониторинг натижалари ҳақида ҳикоя қилди. Унда Ўзбекистонда тизимли мажбурий меҳнат ҳолатлари аниқланмагани қайд этилган.
“Бир пайтлар меҳнат муаммолари билан танилган Ўзбекистонда бизнинг дастур ҳозир мақсадли мониторинг ва муносиб меҳнатга содиқлик кучини намойиш этмоқда”, — дейди у.
Қийинчилик ва Better Cotton ёндашуви
Ўзбекистонда пахта етиштиришдаги мажбурий ва болалар меҳнатига қарши давлат томонидан қўллаб-қувватланадиган тарихий курашлар яхши натижа берган: мамлакатда ўз дастуримизни ишлаб чиқишда асосий эътибор шунга қаратилган эди. Мамлакатдаги фермер хўжаликлари Халқаро меҳнат ташкилотининг (ХМТ) меҳнатдаги асосий тамойиллари ва ҳуқуқлари, жумладан, болалар меҳнати ҳамда мажбурий меҳнатдан ҳоли муносиб меҳнат бўйича талабларимизга жавоб беришини текшириш муҳим эди.
Бунга эришиш учун биз мунтазам баҳолаш билан бир қаторда, яхшиланган муносиб меҳнат мониторингини жорий этдик. Бу икки томонлама ёндашув Ўзбекистон пахта секторида мажбурий меҳнат билан боғлиқ ташвишларни бартараф этишга қаратилган бўлиб, фақат адолатли меҳнат амалиёти жорий этилишини таъминлайди.
Чуқур мониторинг ва методология
Ўзбекистонда яқинда бошланган мониторинг ташаббуси жиддий жараён. Унда 7 та вилоятдаги 12 фермер хўжалигида 1 000 дан ортиқ ишчилар билан ярим тизимли суҳбатлар ўтказилди, бу эса жойларда меҳнат билан боғлиқ вазиятнинг хилма-хил ва чуқур ўрганишга имконият берди.
Бу жараён нафақат мувофиқликни текшириш, балки ишчиларнинг кундалик ҳақиқатларини, уларнинг қийинчиликлари, интилиш ва шикоятларини тушуниш учун ҳам зарур эди.
Топилмалар ва натижалар
Мониторинг натижалари ажойиб бўлди — биз давлат томонидан тизимли мажбурий меҳнат ёки болалар меҳнатига оид ҳеч қандай далил топмадик. Бизнинг ёндашувимиз фақатгина меҳнат қонунчилиги бузилишини аниқлашдан иборат бўлди. Меҳнат амалиётини яхлит баҳолаб, адолатли иш ҳақи, меҳнат шароитлари ва ишчиларнинг ҳуқуқларини ўз ичига олган бир қатор меҳнат муаммоларини ўрганиб чиқдик.
Ўзбекистонда мажбурий меҳнат ва болалар меҳнатига барҳам берилган ижобий ҳолат бўлса-да, Better Cotton компаниясининг яна бир мақсади — меҳнат ҳуқуқларига нисбатан бошқа қора нуқталар бўлмаслигини ўрганиш ва таъминлаш эди.
Проактив чора-тадбирлар ва доимий такомиллаштириш
Иш ҳақининг кечикиши ёки соғлиқ ва хавфсизлик билан боғлиқ муаммолар аниқланганда, Better Cotton тезкорлик билан ҳаракат қилди, кичик муаммолар фермер хўжалиги раҳбарияти билан бевосита мулоқот орқали ҳал қилинди. Биз доимий равишда муносиб меҳнат назорати орқали фермер хўжаликлари ишчиларига адолатли ҳақ тўланишини таъминлаб келамиз. Бу ҳар йили амалга оширилади, хавф ҳақида хабар топганимизда, тегишли ёндашувни қўллаймиз.
Better Cotton’нинг кафолат тизими ва унинг аҳамияти
Ўзбекистондаги ёндашувимиз жаҳон бозорига ва бизга аъзо давлатларга бизнинг тизим ишончли эканини кўрсатиш учун жуда муҳим. Мамлакатдаги кучли мониторинг ва жараёнларнинг шаффофлиги лицензияланган Better Cotton дастурига ишончни таъминлайди.
Ўзбекистон ҳукумати билан ҳамкорликда амалга оширилган ушбу ташаббус Ўзбекистон учун барқарор ривожланиш йўл харитамиз билан уйғунликда ишлайди".
Ўзбекистонда мажбурий ва болалар меҳнатига қарши кураш
Ўзбекистон узоқ йиллар давомида мажбурий ва болалар меҳнати туфайли халқаро ташкилотлар томонидан танқид қилиб келинган. 2016 йилдан сўнг бу борада олдинга силжишлар кузатилди.
2016 йилда Ўзбекистонда тизимли болалар меҳнатига барҳам берилиши ҳисобига Европарламент Ўзбекистоннинг текстиль протоколига қўшилиши ҳақидаги қарорни қабул қилди.
2018 йил 29 октябрда “Мажбурий меҳнатнинг ҳар қандай кўриниш ва барча шаклларига йўл қўймаслик ҳамда уларга барҳам бериш бўйича давлат ҳокимияти органлари ҳамда барча бўғин раҳбарларининг масъулиятини ошириш тўғрисида” президент фармони қабул қилинди.
2020 йилда АҚШ Савдо вакили (USTR) Ўзбекистоннинг меҳнат ҳуқуқларини таъминлаш мезони бўйича АҚШнинг Преференсиялар бош тизимига (GSP) мувофиқлигини эълон қилди ҳамда Еврокомиссия таҳдиллари асосида Ўзбекистон GSP+ да қатнашиш мезонларига жавоб беради, деган хулосага келди.
2021 йилда эса АҚШ Давлат департаменти жаҳонда одам савдоси тўғрисидаги йиллик ҳисоботида Ўзбекистон позициясини “Иккинчи тоифага мансуб мамлакатлар” рўйхатига киритди. Ва ниҳоят, 2022 йилнинг 10 март куни Cotton Campaign халқаро коалицияси томонидан Ўзбекистонга нисбатан қўйилган “пахта бойкоти” бекор қилинди.
Изоҳ (0)