Paxta barqarorligini taʼminlash bo‘yicha xalqaro dastur — Better Cotton menejeri Leyla Shamchiyeva O‘zbekistonda yaqinda o‘tkazilgan monitoring natijalari haqida hikoya qildi. Unda O‘zbekistonda tizimli majburiy mehnat holatlari aniqlanmagani qayd etilgan.
“Bir paytlar mehnat muammolari bilan tanilgan O‘zbekistonda bizning dastur hozir maqsadli monitoring va munosib mehnatga sodiqlik kuchini namoyish etmoqda”, — deydi u.
Qiyinchilik va Better Cotton yondashuvi
O‘zbekistonda paxta yetishtirishdagi majburiy va bolalar mehnatiga qarshi davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan tarixiy kurashlar yaxshi natija bergan: mamlakatda o‘z dasturimizni ishlab chiqishda asosiy eʼtibor shunga qaratilgan edi. Mamlakatdagi fermer xo‘jaliklari Xalqaro mehnat tashkilotining (XMT) mehnatdagi asosiy tamoyillari va huquqlari, jumladan, bolalar mehnati hamda majburiy mehnatdan holi munosib mehnat bo‘yicha talablarimizga javob berishini tekshirish muhim edi.
Bunga erishish uchun biz muntazam baholash bilan bir qatorda, yaxshilangan munosib mehnat monitoringini joriy etdik. Bu ikki tomonlama yondashuv O‘zbekiston paxta sektorida majburiy mehnat bilan bog‘liq tashvishlarni bartaraf etishga qaratilgan bo‘lib, faqat adolatli mehnat amaliyoti joriy etilishini taʼminlaydi.
Chuqur monitoring va metodologiya
O‘zbekistonda yaqinda boshlangan monitoring tashabbusi jiddiy jarayon. Unda 7 ta viloyatdagi 12 fermer xo‘jaligida 1 000 dan ortiq ishchilar bilan yarim tizimli suhbatlar o‘tkazildi, bu esa joylarda mehnat bilan bog‘liq vaziyatning xilma-xil va chuqur o‘rganishga imkoniyat berdi.
Bu jarayon nafaqat muvofiqlikni tekshirish, balki ishchilarning kundalik haqiqatlarini, ularning qiyinchiliklari, intilish va shikoyatlarini tushunish uchun ham zarur edi.
Topilmalar va natijalar
Monitoring natijalari ajoyib bo‘ldi — biz davlat tomonidan tizimli majburiy mehnat yoki bolalar mehnatiga oid hech qanday dalil topmadik. Bizning yondashuvimiz faqatgina mehnat qonunchiligi buzilishini aniqlashdan iborat bo‘ldi. Mehnat amaliyotini yaxlit baholab, adolatli ish haqi, mehnat sharoitlari va ishchilarning huquqlarini o‘z ichiga olgan bir qator mehnat muammolarini o‘rganib chiqdik.
O‘zbekistonda majburiy mehnat va bolalar mehnatiga barham berilgan ijobiy holat bo‘lsa-da, Better Cotton kompaniyasining yana bir maqsadi — mehnat huquqlariga nisbatan boshqa qora nuqtalar bo‘lmasligini o‘rganish va taʼminlash edi.
Proaktiv chora-tadbirlar va doimiy takomillashtirish
Ish haqining kechikishi yoki sog‘liq va xavfsizlik bilan bog‘liq muammolar aniqlanganda, Better Cotton tezkorlik bilan harakat qildi, kichik muammolar fermer xo‘jaligi rahbariyati bilan bevosita muloqot orqali hal qilindi. Biz doimiy ravishda munosib mehnat nazorati orqali fermer xo‘jaliklari ishchilariga adolatli haq to‘lanishini taʼminlab kelamiz. Bu har yili amalga oshiriladi, xavf haqida xabar topganimizda, tegishli yondashuvni qo‘llaymiz.
Better Cotton’ning kafolat tizimi va uning ahamiyati
O‘zbekistondagi yondashuvimiz jahon bozoriga va bizga aʼzo davlatlarga bizning tizim ishonchli ekanini ko‘rsatish uchun juda muhim. Mamlakatdagi kuchli monitoring va jarayonlarning shaffofligi litsenziyalangan Better Cotton dasturiga ishonchni taʼminlaydi.
O‘zbekiston hukumati bilan hamkorlikda amalga oshirilgan ushbu tashabbus O‘zbekiston uchun barqaror rivojlanish yo‘l xaritamiz bilan uyg‘unlikda ishlaydi".
O‘zbekistonda majburiy va bolalar mehnatiga qarshi kurash
O‘zbekiston uzoq yillar davomida majburiy va bolalar mehnati tufayli xalqaro tashkilotlar tomonidan tanqid qilib kelingan. 2016-yildan so‘ng bu borada oldinga siljishlar kuzatildi.
2016-yilda O‘zbekistonda tizimli bolalar mehnatiga barham berilishi hisobiga Yevroparlament O‘zbekistonning tekstil protokoliga qo‘shilishi haqidagi qarorni qabul qildi.
2018-yil 29-oktyabrda “Majburiy mehnatning har qanday ko‘rinish va barcha shakllariga yo‘l qo‘ymaslik hamda ularga barham berish bo‘yicha davlat hokimiyati organlari hamda barcha bo‘g‘in rahbarlarining masʼuliyatini oshirish to‘g‘risida” prezident farmoni qabul qilindi.
2020-yilda AQSH Savdo vakili (USTR) O‘zbekistonning mehnat huquqlarini taʼminlash mezoni bo‘yicha AQSHning Preferensiyalar bosh tizimiga (GSP) muvofiqligini eʼlon qildi hamda Yevrokomissiya tahdillari asosida O‘zbekiston GSP+ da qatnashish mezonlariga javob beradi, degan xulosaga keldi.
2021-yilda esa AQSH Davlat departamenti jahonda odam savdosi to‘g‘risidagi yillik hisobotida O‘zbekiston pozitsiyasini “Ikkinchi toifaga mansub mamlakatlar” ro‘yxatiga kiritdi. Va nihoyat, 2022-yilning 10-mart kuni Cotton Campaign xalqaro koalitsiyasi tomonidan O‘zbekistonga nisbatan qo‘yilgan “paxta boykoti” bekor qilindi.
Izoh (0)