2016 йилда Миязаки янги лойиҳалар — қисқа метражли ва “энг сўнгги” анимацион фильми устида ишлашга қайтди. Бу қайтишнинг сабаби режиссёр учун катта аҳамиятга эга эди. Япониялик ижодкор якуний асарини келажак авлод учун хабар сифатида қолдиришни истади: “Бобонгиз бошқа дунёга кетади, лекин сизларга ўз ишларини қолдиради”.
Шунинг учун Миязакини болалигидаги севимли китоби Ёшино Гэнзабуронинг “Қандай яшаяпсиз?” асари илҳомлантиргани ажабланарли эмас. Бу отаси вафотидан сўнг амакиси билан яшашни бошлаган мактаб ўқувчиси Коперу ҳақидаги ҳикоя. Амакиси ҳар куни эрталаб болакайга эслатма қолдиради, унда дунё ва Коперу ҳаётидаги воқеалар ҳақида ўз қарашлари билан ўртоқлашади. Ўсмирлар учун яратилган мазкур ахлоқий асар неваралар ва томошабинлар билан видолашув фильми учун идеал асосдир.
“Бола ва қарқара” бу — яқинларининг ўлими ва уруш қийинчиликларини енгиб ўтиш ҳақидаги ҳикоя
“Бола ва қарқара” Японияда оригинал асарга илова сифатида “Қандай яшаяпсиз?” номи билан чиқди. Шундай бўлса-да, мазкур мультфильм адабий матннинг тўлиқлигича экранга мослашуви эмас — Гензабуронинг китоби ҳикоянинг умумий йўналишини белгилайди холос.
Моҳитонинг онаси Иккинчи жаҳон уруши пайтида Токиодаги касалхона портлаши оқибатида вафот этади. Бир йил ўтгач, бола отаси билан пойтахтни тарк этиб, чекка ҳудудга кўчиб ўтади. Қишлоқда уларни холаси кутиб олади — у боланинг отасидан фарзанд кутмоқда ва унга турмушга чиқиши керак.
Моҳито уйдаги ўгай онаси ва хизматкор кампир билан хушламай мулоқот қилади. Мактабда ҳам ким биландир дўстлашишнинг уддасидан чиқолмайди, камига янги синфдошлари дарсдан кейин уни дўппослашади. Аммо боланинг эътиборини ғалати қуш — қарқара ўзига тортади. Аввалига у шунчаки болани таъқиб қилади. Аммо кейинроқ у тишли тумшуғини очиб, Моҳито ўрмоннинг чакалакзоридаги ташландиқ минорага борса, онасини кўриши мумкинлигини айтади. Аввалига бола рад этади, лекин холаси, яъни ўгай онаси Нацуко йўқлигида, камонини олиб, қуш айтган жойга йўл олади.
Сюжет нуқтаи назаридан, “Бола ва қарқара” Миязакининг олдинги асарларидан йиғилган кўп қаватли конструкцияга ўхшайди. Дастлаб фильм болаларнинг шаҳарни тарк этиши ва табиатни ўрганиши ҳақидаги таъсирли ҳикоя — “Менинг қўшним Тоторо”ни эслатади. Агар Сацуки ва Мэй онасининг ўлими ҳикоя охирида даҳшатли зарба бўлган бўлса, Моҳито фильм бошидаёқ меҳрибон инсонини йўқотади ва бу воқеага ғамгин оҳанг беради. Бундай оғир травмадан омон қолишга ёрдам берадиган нарса бу руҳлар бошчилигида бошқа дунёга саёҳат — бу сюжет “Руҳлар олами”да ҳам бор.
Аммо бошқа фильмлар билан ўхшашлик “Бола ва қарқара”нинг умумий ғоясига таъсир қилмайди. Миязакининг сеҳрли дунёлари ҳар кимни ўзига жалб қилади, ҳатто томошабин уларни бирон бир жойда кўрган бўлса ҳам. Режиссёрнинг янги фильми сюжети билан эмас, балки қаҳрамон ҳис-туйғуларини, у яшаётган муҳитни ифодалаш услуби билан ўзига тортади. Қаердадир уруш бўлмоқда — бола ва унинг отаси бу даҳшатдан қочиб кетишяпти, лекин улар ҳар қадамда уруш акс-садоларига дуч келишмоқда. Моҳитонинг ичида онаси учун қайғуриш ва уни қутқара олмаганлиги учун асоссиз айбдорлик ҳисси яширинган.
Фильмда жуда кўп ёрқин тасвирлар ва чиройли жойлар мавжуд
Мультфильм устида деярли 7 йил ишланди. Дастлабки 3,5 йилда фильмнинг атиги 15 фоизи чизилган эди. Продюсерлар буни Миязакининг синчковлиги билан изоҳлайди. Режиссёрда аниқ муддат йўқ эди, шунинг учун у компьютер графикасидан бутунлай воз кечишга ва мультфильмнинг ҳар бир саҳнасини чизишга қарор қилади. Бунда унга 60 нафар аниматорлар жамоаси ёрдам беради.
Шу сабабли “Бола ва қарқара” жуда ажойиб чиққан. Миязаки ҳар доимгидек, қаҳрамонларнинг ташқи кўринишини таъсирли тасвирлаган. Мультфильмдаги кампирлар “Руҳлар олами” фильмидаги Юбабага жуда ўхшайди. Аммо ташқи кўриниш ва юз ифодаларидаги майда тафсилотлар туфайли улар жирканчликни эмас, балки мулойимлик ва кулги уйғотади. Мультфильмнинг эътиборни тортадиган қаҳрамонлари эса юмалоқ “варавара” мавжудотлари бўлади. Бу оқ мини Тоторолар бошқа дунёда улғайгач, Ер юзида болалар бўлиб туғилади.
Шунингдек, мультфильмнинг локациялари ва фонлари алоҳида эътиборга лойиқ. Баъзи кадрлар швейсариялик рассом Арнолд Боклиннинг асарларидан тўғридан-тўғри кўчирилган. Табиатнинг умумий тасвири ва қаҳрамон оиласининг янги уйи айрим жойларда санъат галереялари манзараларига жуда ўхшаш.
“Бола ва қарқара” дунёнинг аччиқ, аммо яхшиланишига умид қилса бўладиган тақдири ҳақида
Режиссёрнинг набираларига сўнгги хабари қаҳрамон ўзини сирли минора орқали топадиган параллел дунёда шакллантирилган. У ерда Моҳито ўзининг катта бобоси, визуал жиҳатдан Миязакининг ўзига ўхшаш сеҳрли дунё яратувчиси билан учрашади.
Катта бобо ўз ҳаёти ҳақидаги фикрларини бола билан ўртоқлашади — дунё устуни мох билан қопланган ва у тобора заифлашиб бормоқда, чунки уни ёвузлик емиряпти. Моҳито келган ҳақиқий дунёда қонли жаҳон уруши давом этмоқда. Сеҳрли дунёда эса золим подшоҳ бошчилигидаги қуролли тўтиқушлар қўшини кучайиб бормоқда. Шу сабабли бобо набирасига ўз дунёсини мерос сифатида қабул қилиши ва уни ҳалокатдан қутқаришини илтимос қилади.
Шундай қилиб, Миязаки яна тажовуз ва қонга тўлган дунёда гўзаллик яратиш ҳақида ўйлашга қайтади. Аммо барибир Миязаки томошабинларга бахтли якун ва келажакка умид бахш этади. Ва яна у бир пайтлар айтган фикрга қайтади: ҳатто олов ичида ёнаётган дунёда ҳам болалар бахтли яшаш имкониятга эга бўлиши керак.
Изоҳ (0)