Ўзбекистон йод танқислиги касалликлари кенг тарқалган эндемик минтақалар сирасига киради, деб хабар бермоқда Соғлиқни сақлаш вазирлиги.
Қайд этилишича, океан ва денгизлардан узоқлик, кескин континентал иқлим шароити одамлар саломатлигига ҳам ўз таъсирини ўтказмай қолмайди. Айрим касалликлар борки, улар Ўзбекистонда сурункали тус олган. Шулардан баъзилари йод етишмовчилиги сабаб келиб чиқади. Шу боис Ўзбекистон ёд танқислиги касалликлари кенг тарқалган эндемик минтақалар сирасига киради.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ўткир глобал тиббий-ижтимоий ва демографик муаммо сифатида баҳолаётган ушбу хасталик 130 дан ортиқ мамлакатда учрайди.
Дунё аҳолисининг учдан бир қисмидан кўпроғида унинг ривожланиш хавфи юқори. Шундай ҳудудларда яшовчи 740 миллион нафар кишида йод танқислиги касалликларининг турли кўринишлари мавжуд ва уларнинг 50 миллион нафарида мия дисфункцияси ва ақлий заифлик кузатилиши кишини яна ҳам хавотирга солади. Бу каби ҳолатларнинг асосий “айбдор”и — йод микроэлементидир.
Республика ихтисослаштирилган эндокринология илмий-амалий тиббиёт маркази болалар илмий бўлими мудири, тиббиёт фанлари номзоди Насиба Алимова ушбу модданинг муҳим аҳамияти ҳақида фикр билдирди.
Унинг сўзларига кўра, йод микроэлементи инсон организмида қалқонсимон без гормонларининг нормал синтезланиши учун зарур. Етарли даражада йод истеъмол қилмаслик қалқонсимон без функциясининг бузилишига олиб келади.
“Минг афсуски, ҳозир юртимизда йод танқислиги билан боғлиқ касалликларга чалиниш хавфи бўлмаган ҳудуднинг ўзи йўқ. Деярли барча аҳоли вакиллари ратционида бу микроэлимент танқислиги кузатилади”, — дейди Насиба Алимова.
Унинг таъкидлашича, йодни инсон организми ишлаб чиқара олмайди, фақат ташқи муҳит орқали қабул қилиши мумкин. Йодга бўлган эҳтиёж чақалоқларда кунига 50 микрограмм, 1 ёшдан 6 ёшгача бўлган болаларда 90 микрограмм, 7 ёшдан 10 ёшгача бўлганлар учун 120 микрограмм, ўсмирлар ва катталарда эса 150 микрограммни ташкил қилади.
Аёлларда ҳомиладорлик ва эмизиклилик даврида йодга бўлган эҳтиёж кунига 200-300 микрограммгача ортиб кетади. Чунки онанинг танаси йодни ҳомила ёки эмизикли бола билан бўлишади.
“Танадаги йод миқдорининг доимий камайиб бориши ва қонда қалқонсимон гормонлар концентрациясининг пасайиши натижасида бола миясининг ривожланиши бузилади.
Йод танқислиги сабаб болада оғир клиник касалликлар, яъни эндемик буқоқ, жисмоний ва руҳий жиҳатдан ривожланишдан орқада қолиш, ақлий заифлик пайдо бўлиши кузатилади. Йод етишмовчигидан келиб чиқадиган асоратлар перинатал ва чақалоқлар ўлимига олиб келиши мумкинлигини ҳам унутмаслик керак”, — дейди мутахассис.
Йод етишмовчилиги болаларнинг:
- 90 фоизида нутқ ривожланишининг орқада қолиши,
- 80 фоизида эмоционал таъсирчанлик ва агрессия,
- 30 фоизида эътибор сустлиги,
- 20 фоизида ўз тенгдошлари ва катталар билан мулоқотнинг қийинлашуви,
- 10 фоизида ақлий ривожланишнинг орқада қолиши каби салбий ҳолатлар билан намоён бўлади.
Дунё олимларининг тадқиқотларига кўра, йоднинг нисбатан кичик танқислиги бўлган ҳудудлардаги мактаб ўқувчиларининг 10 фоизга яқинида эндемик буқоқнинг тарқалиш хавфи мавжуд. Бундай жойлардаги аҳолининг IQ даражаси ва бошқа интеллектуал кўрсаткичлари ўртача 10 фоизга камайиши кузатилган.
Изоҳ (0)