Узлуксиз озиқ-овқат таъминоти ва энергия хавфсизлиги: Эксперт Саудияда ўтказилган саммитнинг икки муҳим омили ҳақида 

Саудия Арабистонида яқинда ўтказилган GCC-C5 (Кўрфаз ҳамкорлик кенгаши—Марказий Осиё) саммитида юқори даражали сиёсий етакчилар, дипломатлар ва геосиёсий экспертлар йиғилиб, саммитнинг минтақавий хавфсизлик ва ҳамкорликка таъсирини муҳокама қилди. Тадбир иштирокчилари орасида бўлган геосиёсат, минтақавий хавфсизлик ва интеграция бўйича етакчи эксперт доктор Фарҳод Толипов “Дарё” мухбири Тони билан тадбир юзасидан ўз фикрларини ўртоқлашди.

“GCC-C5 саммити у қадар катта геосиёсий аҳамиятга эга бўлмаган, балки кўпроқ минтақавий ҳамкорлик форматидаги йиғилиш. Саммит бугунги кунда иккала минтақа дуч келаётган энг долзарб масалаларга эътибор қаратади”, — деб тушунтирди Толипов.

Эксперт, шунингдек, саммитнинг икки муҳим омили – узлуксиз озиқ-овқат таъминоти ва энергия хавфсизлигини қайд этди. Унинг таъкидлашича, Украинадан дон экспорт қилиш бўйича Қора денгиз келишуви тўхтатилиши фонида ушбу мавзулар саммит бошланишида Саудия шаҳзодаси томонидан тилга олинган.

“Таъминот занжирининг бундай узилиши оқибатлари Украинадан турлича узоқликдаги мамлакатларда сезилади. Кўплаб давлатлар, жумладан, баъзи араб давлатлари Россия ва Украинадан келаётган дон таъминотига боғлиқ. Шунинг учун Саудия шаҳзодаси бу мавзуга урғу берди”, — деди Толипов.

Саммитда энергия хавфсизлиги, хусусан, Ўзбекистон каби жиддий энергетика инқирозини бошидан кечираётган Марказий Осиё давлатлари учун ҳам долзарб масала бўлган. Бу мавзулар Форс кўрфази ва Марказий Осиё ўртасидаги чуқур алоқаларни ҳамда уларнинг умумий хавотирларини ўзида акс эттиради, дейди мутахассис.

Толипов GCC-C5 саммити бошқа шунга ўхшаш C5+1 форматини (унда Марказий Осиёнинг бешта давлати глобал кучлар билан ҳамкорлик қилади) эслатишини таъкидлади. Бу Марказий Осиёнинг Россия ва Хитой каби глобал кучларга географик жиҳатдан яқинлиги ҳамда Хитойнинг “Бир камар, бир йўл” ташаббуси каби лойиҳаларида иштирок этиши туфайли жаҳон миқёсидаги аҳамияти ортиб бораётганини яна бир бор тасдиқлайди.

Бироқ саммитнинг минтақавий хавфсизлик ва барқарорликка таъсири мураккаб, дейди Толипов. Форс кўрфази минтақаси ва Марказий Осиё ўртасида қўшма саъй-ҳаракатларга умид бор бўлса-да, сиёсий таранглик, иқтисодий беқарорлик ва хавфсизликка таҳдидлар каби кўплаб муаммолар сақланиб қолмоқда.

“Хавфсизликни мустаҳкамлаш борасида икки минтақанинг биргаликдаги саъй-ҳаракатларига умид катта, бироқ айни пайтда уларнинг ваколатига кирмайдиган омиллар ҳам бор”, — дея огоҳлантирди Толипов.

У Эрон ва Афғонистон каби давлатларни, шунингдек, Форс кўрфази давлатлари, Ғарб ва бошқа глобал кучлар ўртасидаги мураккаб муносабатларни потенсиал ташвиш уйғотадиган омиллар сифатида кўрсатди.

Толиповнинг айтишича, GCC C5 саммити ўзгаришлар учун катализатор бўлиб туюлса-да, унинг минтақавий ва глобал хавфсизликка таъсирини ҳали кўриб чиқиш керак. Бу эса Россия, Хитой, АҚШ ва Европа Иттифоқи каби буюк давлатлар билан ҳамкорликка бориб тақалади. Шунга қарамай, саммит глобал ҳамжамиятнинг ўзаро боғлиқлиги ва мураккаб геосиёсий ўзгаришлар шароитида ҳамкорликни давом эттириш зарурлигини эслатиб туради.