Saudiya Arabistonida yaqinda o‘tkazilgan GCC-C5 (Ko‘rfaz hamkorlik kengashi—Markaziy Osiyo) sammitida yuqori darajali siyosiy yetakchilar, diplomatlar va geosiyosiy ekspertlar yig‘ilib, sammitning mintaqaviy xavfsizlik va hamkorlikka taʼsirini muhokama qildi. Tadbir ishtirokchilari orasida bo‘lgan geosiyosat, mintaqaviy xavfsizlik va integratsiya bo‘yicha yetakchi ekspert doktor Farhod Tolipov “Daryo” muxbiri Toni bilan tadbir yuzasidan o‘z fikrlarini o‘rtoqlashdi.
“GCC-C5 sammiti u qadar katta geosiyosiy ahamiyatga ega bo‘lmagan, balki ko‘proq mintaqaviy hamkorlik formatidagi yig‘ilish. Sammit bugungi kunda ikkala mintaqa duch kelayotgan eng dolzarb masalalarga eʼtibor qaratadi”, — deb tushuntirdi Tolipov.
Ekspert, shuningdek, sammitning ikki muhim omili – uzluksiz oziq-ovqat ta’minoti va energiya xavfsizligini qayd etdi. Uning ta’kidlashicha, Ukrainadan don eksport qilish bo‘yicha Qora dengiz kelishuvi to‘xtatilishi fonida ushbu mavzular sammit boshlanishida Saudiya shahzodasi tomonidan tilga olingan.
“Ta’minot zanjirining bunday uzilishi oqibatlari Ukrainadan turlicha uzoqlikdagi mamlakatlarda seziladi. Ko‘plab davlatlar, jumladan, ba’zi arab davlatlari Rossiya va Ukrainadan kelayotgan don ta’minotiga bog‘liq. Shuning uchun Saudiya shahzodasi bu mavzuga urg‘u berdi”, — dedi Tolipov.
Sammitda energiya xavfsizligi, xususan, O‘zbekiston kabi jiddiy energetika inqirozini boshidan kechirayotgan Markaziy Osiyo davlatlari uchun ham dolzarb masala bo‘lgan. Bu mavzular Fors ko‘rfazi va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi chuqur aloqalarni hamda ularning umumiy xavotirlarini o‘zida aks ettiradi, deydi mutaxassis.
Tolipov GCC-C5 sammiti boshqa shunga o‘xshash C5+1 formatini (unda Markaziy Osiyoning beshta davlati global kuchlar bilan hamkorlik qiladi) eslatishini ta’kidladi. Bu Markaziy Osiyoning Rossiya va Xitoy kabi global kuchlarga geografik jihatdan yaqinligi hamda Xitoyning “Bir kamar, bir yo‘l” tashabbusi kabi loyihalarida ishtirok etishi tufayli jahon miqyosidagi ahamiyati ortib borayotganini yana bir bor tasdiqlaydi.
Biroq sammitning mintaqaviy xavfsizlik va barqarorlikka ta’siri murakkab, deydi Tolipov. Fors ko‘rfazi mintaqasi va Markaziy Osiyo o‘rtasida qo‘shma sa’y-harakatlarga umid bor bo‘lsa-da, siyosiy taranglik, iqtisodiy beqarorlik va xavfsizlikka tahdidlar kabi ko‘plab muammolar saqlanib qolmoqda.
“Xavfsizlikni mustahkamlash borasida ikki mintaqaning birgalikdagi sa’y-harakatlariga umid katta, biroq ayni paytda ularning vakolatiga kirmaydigan omillar ham bor”, — deya ogohlantirdi Tolipov.
U Eron va Afg‘oniston kabi davlatlarni, shuningdek, Fors ko‘rfazi davlatlari, G‘arb va boshqa global kuchlar o‘rtasidagi murakkab munosabatlarni potensial tashvish uyg‘otadigan omillar sifatida ko‘rsatdi.
Tolipovning aytishicha, GCC C5 sammiti o‘zgarishlar uchun katalizator bo‘lib tuyulsa-da, uning mintaqaviy va global xavfsizlikka ta’sirini hali ko‘rib chiqish kerak. Bu esa Rossiya, Xitoy, AQSH va Yevropa Ittifoqi kabi buyuk davlatlar bilan hamkorlikka borib taqaladi. Shunga qaramay, sammit global hamjamiyatning o‘zaro bog‘liqligi va murakkab geosiyosiy o‘zgarishlar sharoitida hamkorlikni davom ettirish zarurligini eslatib turadi.
Izoh (0)