Ижтимоий тармоқлар, янгиликлар сайтлари, рекламаларнинг кўплиги, аудиторияда турли ҳис-туйғуларни уйғотадиган блогерлар – буларнинг барчаси рақамли асрда ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланди. Афсуски, онлайн маконга ҳаддан ташқари шўнғиш баъзан ҳолатимизга салбий таъсир кўрсатмай қолмайди.
Бу номофобия деб аталади, яъни одам ҳеч бўлмаганда қисқа вақт давомида смартфонидан узоқлашганда психологик ва ҳатто, жисмоний ноқулайликни бошдан кечиради. Ташвишланиш ва ўтказиб юбормаслик қўрқуви синдроми FOMO эффекти бўлиб, муҳим нарсани ўтказиб юборишдан қўрқиб, сизни доимий равишда янгиликлар тасмасини айлантиришга мажбур қилади. Ва “микро зерикиш” каби кенг тарқалган ҳодиса ҳар қандай бўш дақиқада зерикиш туйғусини келтириб чиқаради, бундан эса телефондан чалғиш билан “тезда қутулиш керак”. Оқибатда, тобора кўпроқ одамлар хавотир ва уйқу муаммолари билан психолог ва шифокорларга мурожаат қилмоқда.
Ечим — рақамли детокс ва рақамли гигиена
Рақамли детокс бошқача қилиб айтганда, смартфон, компьютер, планшет ва бошқа қурилмалардан фойдаланишдан вақтинча онгли равишда воз кечиш, рақамли гигиена — рақамли маконнинг салбий таъсирини онгли равишда камайтириш. Рақамли детокс кеча пайдо бўлган нарса эмас: бу концепция кириб келганига аллақачон ўн йилдан ошди ва яқин вақтгача унинг аҳамияти ортиб бормоқда. Ўз-ўзини изоляция қилиш даврида кўпчилик ташқи дунё билан фақат онлайн мулоқот қилган вақтда, рақамли детокснинг ўрни бир оз пасаяди. Шу билан бирга рақамли детокс билан шуғулланганлар ташвишларни камайтиришда сезиларли муваффақиятга эришганини, ҳаётда бўш вақтни янада қизиқарли ва фойдалироқ ўтказишганини таъкидлайди.
Ҳозирда мобил ва Интернет тармоғи бўлмаган жойларга рақамли детоксга ихтисослаштирилган саёҳатлар авж олди. Гаджетлар ўрнига табиатдан завқ олиш, сайёҳлик маршрутларидан фойдаланиш, ёга ва руҳий амалиётлар билан шуғулланиш таклиф этилади. Бу рақамли дунёни қайта янгилаш ва танаффус қилишнинг ажойиб усули, аммо ҳаммамиз ҳам ҳозирги ишларимизни ташлаб, бундай саёҳатга чиқа олмаймиз.
Рақамли гигиена — бу рақамли маконда одамни ҳимоя қиладиган чоралар. Кучли пароллардан фойдаланиш, қўнғироқ қилувчининг идентификатор ва шахсий маълумотларни нашр этишни рад этиш орқали онлайн фирибгарлардан ҳимоя қилади.
Бир оз ҳафсала билан кундалик ҳаётимизни тўхтатмасдан, рақамли детокс ва рақамли гигиенани ўзимиз муваффақиятли бажаришимиз мумкин. Бунинг учун бир нечта оддий усулларни билиш кифоя.
Рақамли маконимизни тозалаш
Бунинг учун сиз ахборотни истеъмол қилишда онгли ёндашувни танлашингиз керак. Ишни ижтимоий тармоқлардаги кузатиш учун муҳим ва қизиқарли бўлган мавзуларнинг аниқ рўйхатини қилишдан бошланг. Шундан сўнг сизга қизиқ бўлмаган турли обуналарни бекор қилинг. Ҳақиқатан ҳам муҳим ва фойдали бўлган одамлар ва манбаларни қолдиринг. Буларнинг барчаси рақамли гигиенанинг оддий қоидаларига ишора қилади.
Рақамли детоксни кундалик ҳаётда қўллаш
Рақамли детоксни синаб кўриш учун вақт ва ишлар рўйхатини олдиндан режалаштириш муҳим. Мисол учун дам олиш кунларида телефон ва интернетдан танаффус қилиб, пиёда юриш, китоб ўқиш, спорт ва гаджетлардан фойдаланишни талаб қилмайдиган бошқа машғулотларга устунлик беришингиз мумкин. Ётишдан икки соат олдин телефон, ноутбук ва телевизордан фойдаланишдан чекланинг, шунингдек, смартфонда тунги режимни ўрнатишни унутманг. Китоб ўқиётганда оилангиз ёки дўстларингиз билан учрашувлар пайтида телефоннинг овозини ўчириб қўйинг. Яхшиси, уни бошқа хонада ёки сумкада қолдирган маъқул. Шунингдек, смартфон созламаларида экран вақтини мунтазам равишда кузатиб бориш ва уни камайтириш учун ўз ўлчовингизни киритинг.
Хавфсизлигингизни суғурта қилишни унутманг
Бу усулларнинг барчаси хавотир ҳисси кучайган одамлар учун унчалик осон эмас. Улар телефоннинг овозини ўчириш орқали етказиб берувчилар, онлайн-дўкон ёки банк ходимларидан кутилаётган қўнғироқларни ўтказиб юборишдан хавотирда бўлади.
Бироқ киберфирибгарликлар кўпайиб бораётгани сабабли, барча кирувчи қўнғироқларга жавоб бериш хавфсиз бўлмаслиги мумкин. Номаълум рақамлардан қўнғироқларнинг кўплигидан келиб чиқадиган хавф ва ноқулайликни минималлаштириш учун турли илова ва ижтимоий платформаларда мавжуд бўлган қўнғироқ қилувчининг идентификаторидан фойдаланинг. Бунинг ёрдамида ҳақиқатан ҳам муҳим қўнғироқларни спам ёки шошилинч бўлмаган қўнғироқлардан ажрата оласиз ва ҳар бир кирувчи қўнғироқ учун дам олаётган ёки севимли машғулотларни бажараётган пайтда чалғимайсиз.
Бундай оддий ҳаракатлардан мунтазам равишда фойдаланилса, хотиржам бўласиз ва зарур энергия даражасини сақлаб қолишингиз, шунингдек, онлайн ва реал ҳаётда имкон қадар ўзингизни ишончли ҳис қилишингиз мумкин.
Изоҳ (0)