Ijtimoiy tarmoqlar, yangiliklar saytlari, reklamalarning ko‘pligi, auditoriyada turli his-tuyg‘ularni uyg‘otadigan blogerlar – bularning barchasi raqamli asrda hayotimizning ajralmas qismiga aylandi. Afsuski, onlayn makonga haddan tashqari sho‘ng‘ish ba’zan holatimizga salbiy ta’sir ko‘rsatmay qolmaydi.
Bu nomofobiya deb ataladi, ya’ni odam hech bo‘lmaganda qisqa vaqt davomida smartfonidan uzoqlashganda psixologik va hatto, jismoniy noqulaylikni boshdan kechiradi. Tashvishlanish va o‘tkazib yubormaslik qo‘rquvi sindromi FOMO effekti bo‘lib, muhim narsani o‘tkazib yuborishdan qo‘rqib, sizni doimiy ravishda yangiliklar tasmasini aylantirishga majbur qiladi. Va “mikro zerikish” kabi keng tarqalgan hodisa har qanday bo‘sh daqiqada zerikish tuyg‘usini keltirib chiqaradi, bundan esa telefondan chalg‘ish bilan “tezda qutulish kerak”. Oqibatda, tobora ko‘proq odamlar xavotir va uyqu muammolari bilan psixolog va shifokorlarga murojaat qilmoqda.
Yechim — raqamli detoks va raqamli gigiyena
Raqamli detoks boshqacha qilib aytganda, smartfon, kompyuter, planshet va boshqa qurilmalardan foydalanishdan vaqtincha ongli ravishda voz kechish, raqamli gigiyena — raqamli makonning salbiy ta’sirini ongli ravishda kamaytirish. Raqamli detoks kecha paydo bo‘lgan narsa emas: bu konsepsiya kirib kelganiga allaqachon o‘n yildan oshdi va yaqin vaqtgacha uning ahamiyati ortib bormoqda. O‘z-o‘zini izolyatsiya qilish davrida ko‘pchilik tashqi dunyo bilan faqat onlayn muloqot qilgan vaqtda, raqamli detoksning o‘rni biroz pasayadi. Shu bilan birga raqamli detoks bilan shug‘ullanganlar tashvishlarni kamaytirishda sezilarli muvaffaqiyatga erishganini, hayotda bo‘sh vaqtni yanada qiziqarli va foydaliroq o‘tkazishganini ta’kidlaydi.
Hozirda mobil va Internet tarmog‘i bo‘lmagan joylarga raqamli detoksga ixtisoslashtirilgan sayohatlar avj oldi. Gadjetlar o‘rniga tabiatdan zavq olish, sayyohlik marshrutlaridan foydalanish, yoga va ruhiy amaliyotlar bilan shug‘ullanish taklif etiladi. Bu raqamli dunyoni qayta yangilash va tanaffus qilishning ajoyib usuli, ammo hammamiz ham hozirgi ishlarimizni tashlab, bunday sayohatga chiqa olmaymiz.
Raqamli gigiyena — bu raqamli makonda odamni himoya qiladigan choralar. Kuchli parollardan foydalanish, qo‘ng‘iroq qiluvchining identifikator va shaxsiy ma’lumotlarni nashr etishni rad etish orqali onlayn firibgarlardan himoya qiladi.
Biroz hafsala bilan kundalik hayotimizni to‘xtatmasdan, raqamli detoks va raqamli gigiyenani o‘zimiz muvaffaqiyatli bajarishimiz mumkin. Buning uchun bir nechta oddiy usullarni bilish kifoya.
Raqamli makonimizni tozalash
Buning uchun siz axborotni iste’mol qilishda ongli yondashuvni tanlashingiz kerak. Ishni ijtimoiy tarmoqlardagi kuzatish uchun muhim va qiziqarli bo‘lgan mavzularning aniq ro‘yxatini qilishdan boshlang. Shundan so‘ng sizga qiziq bo‘lmagan turli obunalarni bekor qiling. Haqiqatan ham muhim va foydali bo‘lgan odamlar va manbalarni qoldiring. Bularning barchasi raqamli gigiyenaning oddiy qoidalariga ishora qiladi.
Raqamli detoksni kundalik hayotda qo‘llash
Raqamli detoksni sinab ko‘rish uchun vaqt va ishlar ro‘yxatini oldindan rejalashtirish muhim. Misol uchun dam olish kunlarida telefon va internetdan tanaffus qilib, piyoda yurish, kitob o‘qish, sport va gadjetlardan foydalanishni talab qilmaydigan boshqa mashg‘ulotlarga ustunlik berishingiz mumkin. Yotishdan ikki soat oldin telefon, noutbuk va televizordan foydalanishdan cheklaning, shuningdek, smartfonda tungi rejimni o‘rnatishni unutmang. Kitob o‘qiyotganda oilangiz yoki do‘stlaringiz bilan uchrashuvlar paytida telefonning ovozini o‘chirib qo‘ying. Yaxshisi, uni boshqa xonada yoki sumkada qoldirgan ma’qul. Shuningdek, smartfon sozlamalarida ekran vaqtini muntazam ravishda kuzatib borish va uni kamaytirish uchun o‘z o‘lchovingizni kiriting.
Xavfsizligingizni sug‘urta qilishni unutmang
Bu usullarning barchasi xavotir hissi kuchaygan odamlar uchun unchalik oson emas. Ular telefonning ovozini o‘chirish orqali yetkazib beruvchilar, onlayn-do‘kon yoki bank xodimlaridan kutilayotgan qo‘ng‘iroqlarni o‘tkazib yuborishdan xavotirda bo‘ladi.
Biroq kiberfiribgarliklar ko‘payib borayotgani sababli, barcha kiruvchi qo‘ng‘iroqlarga javob berish xavfsiz bo‘lmasligi mumkin. Noma’lum raqamlardan qo‘ng‘iroqlarning ko‘pligidan kelib chiqadigan xavf va noqulaylikni minimallashtirish uchun turli ilova va ijtimoiy platformalarda mavjud bo‘lgan qo‘ng‘iroq qiluvchining identifikatoridan foydalaning. Buning yordamida haqiqatan ham muhim qo‘ng‘iroqlarni spam yoki shoshilinch bo‘lmagan qo‘ng‘iroqlardan ajrata olasiz va har bir kiruvchi qo‘ng‘iroq uchun dam olayotgan yoki sevimli mashg‘ulotlarni bajarayotgan paytda chalg‘imaysiz.
Bunday oddiy harakatlardan muntazam ravishda foydalanilsa, xotirjam bo‘lasiz va zarur energiya darajasini saqlab qolishingiz, shuningdek, onlayn va real hayotda imkon qadar o‘zingizni ishonchli his qilishingiz mumkin.
Izoh (0)