Агар ўзимизда илгари кузатилмаган унутувчанликни сезсак, қариндошлар ва дўстларимизнинг исмларини чалкаштириб қўйсак, дарҳол керакли сўзни топа олмасак бу ҳолат ҳақида нима деб ўйлаймиз? Бу стресс, чарчоқми ёки эрта Алцгеймер? Хотира бузилиши, ҳатто, вақтинчалик бўлса ҳам, жиддий аломатдир, аммо бу ҳар доим ҳам деменциянинг бошланишини кўрсатмайди. Шунга қарамай шифокорга бориш ва текширувлар асосида сабабларни аниқлаш керак.
Анемия
Қонда гемоглобин даражаси қанчалик паст бўлса, мияга шунча кам кислород етиб боради ва шунга мос равишда унинг вазифаларини енгиш қийинроқ бўлади. Агар узоқ вақтдан бери анемия ташхиси қўйилган бўлса, гемоглобин даражасини кузатиб боринг ва агар у тушиб кетса, чора кўринг (хотиранинг ёмонлашиши, шунингдек, когнитив қобилиятнинг пасайиши огоҳлантириш белгисидир). Агар илгари камқонликдан азият чекмаган бўлсангиз, умумий қон тестини ўтказинг ва гемоглобин даражасига эътибор беринг: агар у 120 г/л дан паст бўлса, шифокор билан учрашувга боришингиз керак.
Яллиғланиш жараёни
Ҳар қандай яллиғланиш муқаррар равишда интоксикация — заҳарланишни келтириб чиқаради. Яллиғланиш қанчалик кучли бўлса, мияга салбий юк қанчалик кўп юкланса, унга вазифаларни бажариш шунчалик қийин бўлади. Грипп ёки кучли ЎРВИ билан касалланган ҳар бир киши бу туйғуни эслайди, бунда одам зўрға ҳаракатланаётгандай туюлади ва илгари деярли ўз-ўзидан ҳал қилинадиган ҳар қандай вазифалар энди ғайритабиий ҳаракатларни талаб қилади. Умумий қон тестини ўтказинг, лейкоцитлар ва ESР кўрсаткичларига эътибор беринг (эритроцитларнинг чўкинди даражаси): агар улар юқори бўлса, эҳтимол организмда яллиғланиш жараёни содир бўлган ва кечиктирмай шифокорга учраш керак.
Қалқонсимон без касалликлари
Қалқонсимон безнинг энг кенг тарқалган иккита касаллиги, гипотериоз ва гипертериоз — ҳар иккаласи ҳам хотирамиз учун ёмон. Гипотериозда қалқонсимон без организмга керак бўлганидан камроқ ўзига хос гормонлар ишлаб чиқарса, метаболизм секинлашади ва ўзимиз депрессияга ўхшаш ҳолатни бошдан кечирамиз, бу бошқа нарсалар қатори хотиранинг заифлашиши билан бирга намоён бўлади. Агар гормонлар кўп миқдорда ишлаб чиқарилса, асаб тизимимиз доимо ҳаддан ташқари зўриқиш ҳолатида бўлади, асаб ҳужайралари камаяди, хотира ва когнитив қобилиятлар пасаяди. Эндокринолог билан учрашувга ёзилинг, қалқонсимон без ҳолатини текширинг ва тегишли гормонлар учун тестлардан ўтинг — ҳар қандай ҳолатда, бу йилига бир марта, айниқса, ёд ва қуёш нури етишмовчилиги мавжуд бўлган ҳудудларда амалга оширилиши керак.
Гипертония ва гипотония
Юқори (130/90 мм Hg ва ундан юқори) ва паст (110/70 мм Hg дан кам) қон босими хотирага, диққатни жамлаш ва маълумотни қайта ишлаш қобилиятига ёмон таъсир қилади. Босимнинг ошиши билан томирлар торайиб боради ва мияни етарли даражада қон билан таъминлай олмайди. Паст босим билан артериялар ва томирлардаги қон босими мияга етарли миқдорда кислород етказиб бериш учун жуда заифлик қилади. Қон босимингизни назорат қилинг, айниқса, 40 ёшдан ошган бўлсангиз — бу саломатлигингизнинг энг муҳим кўрсаткичларидан биридир.
Қандли диабет
Нерв ҳужайралари учун асосий энергия манбаи глюкоза ҳисобланади. Қандли диабет билан қонда унинг жуда кўп миқдори мавжуд, аммо инсулинга чидамлилиги ошиши туфайли “ёқилғи” ҳужайрага кира олмайди ва миямиз “очлик диетасида” яшашга мажбур бўлади. Агар ўзингизда ғайриоддий хотира бузилишини ҳис қилсангиз, шунингдек, ҳолсизлик, доимий ташналик ва тез-тез ҳожатхонага бориш зарурати бўлса, кечиктирманг, қондаги глюкоза даражасини текширинг. Қандли диабет жуда жиддий касалликдир (Алцгеймер касаллигини ривожланиш хавфини жиддий равишда оширадиган касалликлардан бири ҳамдир).
Сувсизланиш
Оғирлигимизнинг 10 фоизигача миқдори суюқлик алмашинуви деб аталадиган ҳажмга тўғри келади. Агар биз ҳар куни уйқу, жисмоний фаолият ёки оддийгина метаболик жараёнларда йўқотиладиган сув ўрнини тўлдирмасак, организм том маънода ташналикдан бўғилиб қолади. Миямиз бу ҳолатда нормал ишлай оладими? Савол риторикдир. Ҳозироқ бир стакан сув ичинг, илтимос.
Токсоплазмоз
Бу уй ҳайвонлари билан мулоқот қилишда, айниқса, мушукнинг ахлат қутисини тозалашда гигиена қоидаларига риоя этилмаса, кузатилиши мумкин бўлган хавфли касаллик. Токсоплазма чиқарадиган нейротоксин асаб ҳужайраларига салбий таъсир қилади, бизнинг когнитив қобилиятимизни, жумладан, хотирани пасайтиради. Шунинг учун тегишли таҳлилларни топшириш эҳтимолдан ҳоли бўлмайди.
Герпес
Бу вирус фаол бўлмаган босқичда бўлса ҳам хавфли. Вирус нейронларнинг ДНКсида “ухлаб ётади” ва маълум шароитларда уларнинг фаолиятига таъсир қилиши мумкин — албатта, салбий. Борди-ю, сизда герпеснинг кучайиши кузатилган бўлса, унда тўсатдан хотира йўқолиши инфекциянинг қайта фаоллашганлигини текшириш учун имкониятдир. Айниқса, яқинда стрессни бошдан кечирган бўлсангиз.
Изоҳ (0)