Agar o‘zimizda ilgari kuzatilmagan unutuvchanlikni sezsak, qarindoshlar va do‘stlarimizning ismlarini chalkashtirib qo‘ysak, darhol kerakli so‘zni topa olmasak bu holat haqida nima deb o‘ylaymiz? Bu stress, charchoqmi yoki erta Altsgeymer? Xotira buzilishi, hatto, vaqtinchalik bo‘lsa ham, jiddiy alomatdir, ammo bu har doim ham demensiyaning boshlanishini ko‘rsatmaydi. Shunga qaramay shifokorga borish va tekshiruvlar asosida sabablarni aniqlash kerak.
Anemiya
Qonda gemoglobin darajasi qanchalik past bo‘lsa, miyaga shuncha kam kislorod yetib boradi va shunga mos ravishda uning vazifalarini yengish qiyinroq bo‘ladi. Agar uzoq vaqtdan beri anemiya tashxisi qo‘yilgan bo‘lsa, gemoglobin darajasini kuzatib boring va agar u tushib ketsa, chora ko‘ring (xotiraning yomonlashishi, shuningdek, kognitiv qobiliyatning pasayishi ogohlantirish belgisidir). Agar ilgari kamqonlikdan aziyat chekmagan bo‘lsangiz, umumiy qon testini o‘tkazing va gemoglobin darajasiga e’tibor bering: agar u 120 g/l dan past bo‘lsa, shifokor bilan uchrashuvga borishingiz kerak.
Yallig‘lanish jarayoni
Har qanday yallig‘lanish muqarrar ravishda intoksikatsiya — zaharlanishni keltirib chiqaradi. Yallig‘lanish qanchalik kuchli bo‘lsa, miyaga salbiy yuk qanchalik ko‘p yuklansa, unga vazifalarni bajarish shunchalik qiyin bo‘ladi. Gripp yoki kuchli O‘RVI bilan kasallangan har bir kishi bu tuyg‘uni eslaydi, bunda odam zo‘rg‘a harakatlanayotganday tuyuladi va ilgari deyarli o‘z-o‘zidan hal qilinadigan har qanday vazifalar endi g‘ayritabiiy harakatlarni talab qiladi. Umumiy qon testini o‘tkazing, leykotsitlar va ESR ko‘rsatkichlariga e’tibor bering (eritrotsitlarning cho‘kindi darajasi): agar ular yuqori bo‘lsa, ehtimol organizmda yallig‘lanish jarayoni sodir bo‘lgan va kechiktirmay shifokorga uchrash kerak.
Qalqonsimon bez kasalliklari
Qalqonsimon bezning eng keng tarqalgan ikkita kasalligi, gipoterioz va giperterioz — har ikkalasi ham xotiramiz uchun yomon. Gipoteriozda qalqonsimon bez organizmga kerak bo‘lganidan kamroq o‘ziga xos gormonlar ishlab chiqarsa, metabolizm sekinlashadi va o‘zimiz depressiyaga o‘xshash holatni boshdan kechiramiz, bu boshqa narsalar qatori xotiraning zaiflashishi bilan birga namoyon bo‘ladi. Agar gormonlar ko‘p miqdorda ishlab chiqarilsa, asab tizimimiz doimo haddan tashqari zo‘riqish holatida bo‘ladi, asab hujayralari kamayadi, xotira va kognitiv qobiliyatlar pasayadi. Endokrinolog bilan uchrashuvga yoziling, qalqonsimon bez holatini tekshiring va tegishli gormonlar uchun testlardan o‘ting — har qanday holatda, bu yiliga bir marta, ayniqsa, yod va quyosh nuri yetishmovchiligi mavjud bo‘lgan hududlarda amalga oshirilishi kerak.
Gipertoniya va gipotoniya
Yuqori (130/90 mm Hg va undan yuqori) va past (110/70 mm Hg dan kam) qon bosimi xotiraga, diqqatni jamlash va ma’lumotni qayta ishlash qobiliyatiga yomon ta’sir qiladi. Bosimning oshishi bilan tomirlar torayib boradi va miyani yetarli darajada qon bilan ta’minlay olmaydi. Past bosim bilan arteriyalar va tomirlardagi qon bosimi miyaga yetarli miqdorda kislorod yetkazib berish uchun juda zaiflik qiladi. Qon bosimingizni nazorat qiling, ayniqsa, 40 yoshdan oshgan bo‘lsangiz — bu salomatligingizning eng muhim ko‘rsatkichlaridan biridir.
Qandli diabet
Nerv hujayralari uchun asosiy energiya manbai glyukoza hisoblanadi. Qandli diabet bilan qonda uning juda ko‘p miqdori mavjud, ammo insulinga chidamliligi oshishi tufayli “yoqilg‘i” hujayraga kira olmaydi va miyamiz “ochlik diyetasida” yashashga majbur bo‘ladi. Agar o‘zingizda g‘ayrioddiy xotira buzilishini his qilsangiz, shuningdek, holsizlik, doimiy tashnalik va tez-tez hojatxonaga borish zarurati bo‘lsa, kechiktirmang, qondagi glyukoza darajasini tekshiring. Qandli diabet juda jiddiy kasallikdir (Altsgeymer kasalligini rivojlanish xavfini jiddiy ravishda oshiradigan kasalliklardan biri hamdir).
Suvsizlanish
Og‘irligimizning 10 foizigacha miqdori suyuqlik almashinuvi deb ataladigan hajmga to‘g‘ri keladi. Agar biz har kuni uyqu, jismoniy faoliyat yoki oddiygina metabolik jarayonlarda yo‘qotiladigan suv o‘rnini to‘ldirmasak, organizm tom ma’noda tashnalikdan bo‘g‘ilib qoladi. Miyamiz bu holatda normal ishlay oladimi? Savol ritorikdir. Hoziroq bir stakan suv iching, iltimos.
Toksoplazmoz
Bu uy hayvonlari bilan muloqot qilishda, ayniqsa, mushukning axlat qutisini tozalashda gigiyena qoidalariga rioya etilmasa, kuzatilishi mumkin bo‘lgan xavfli kasallik. Toksoplazma chiqaradigan neyrotoksin asab hujayralariga salbiy ta’sir qiladi, bizning kognitiv qobiliyatimizni, jumladan, xotirani pasaytiradi. Shuning uchun tegishli tahlillarni topshirish ehtimoldan holi bo‘lmaydi.
Gerpes
Bu virus faol bo‘lmagan bosqichda bo‘lsa ham xavfli. Virus neyronlarning DNKsida “uxlab yotadi” va ma’lum sharoitlarda ularning faoliyatiga ta’sir qilishi mumkin — albatta, salbiy. Bordi-yu, sizda gerpesning kuchayishi kuzatilgan bo‘lsa, unda to‘satdan xotira yo‘qolishi infeksiyaning qayta faollashganligini tekshirish uchun imkoniyatdir. Ayniqsa, yaqinda stressni boshdan kechirgan bo‘lsangiz.
Izoh (0)