Ўзбекистонда майда пуллар миқдори камайиб кетмоқда. Бу ҳақда Марказий банк шарҳидан маълум бўлди.
Маълум бўлишича, 2023 йилнинг биринчи чорагида муомалага чиқарилган нақд пуллар ҳажми 2,2 трлн сўмга камайиб, 40 трлн сўмни ташкил қилган.
Муомаладаги нақд пуллар таркибида асосан йирик номиналдаги банкнотлар салмоғининг ошиши ҳисобига банкнотлар умумий сони камайган.
-15.jpg)
Уч ой ичида муомалага чиқарилган деярли барча майда пуллар миқдори тушди:
- 1 000 сўм— 0,9 фоиздан 0,8 фоизга;
- 5 000 сўм— 6,5 фоиздан 5,9 фоизга;
- 10 000 сўм — 9,4 фоиздан 8,1 фоизга.
Бу даврда фақатгина 2 000 сўмлик банкноталар миқдори кўпайди — 0,3 фоиздан 0,4 фоизга.
Нақд пулларда катта банкноталарнинг деярли барчасининг улуши кўпайди:
- 20 000 сўмлик — 2,4 фоиздан 2,8 фоизга;
- 100 000 сўмлик — 41,6 фоиздан 42,5 фоизга;
- 200 000 сўмлик — 11,5 фоиздан 13,5 фоизга.
Шу давр ичида фақатгина йирик пуллар орасида 50 000 сўмлик банкноталар камайган — 27,5 фоиздан 26 фоизга.
2023 йил январь—март ойларида банк карталарига кирим қилинган маблағлар (163,8 трлн сўм) 2022 йилнинг мос даврига нисбатан 1,7 баробарга ошди, ушбу даврда банк карталаридаги 39,6 трлн сўм маблағлар нақдлаштириб олинди.
Нақд пулга бўлган талабдан келиб чиққан ҳолда муомалага қўшимча нақд пуллар чиқариб борилган.
2023 йил январь—март ойларида умумий пул тушумлари (нақд пул ва терминал тушумлари) 140,8 трлн сўмни ташкил этиб, 2022 йилнинг мос даврига нисбатан 37 фоизга ошди.
Бунда умумий пул тушумларида терминал орқали тушумлар улуши кўпайган — 31,2 фоиздан 37,6 фоизга.
Шунингдек, 2023 йилнинг биринчи чорагида банк кассаларидан (шу жумладан, банкоматлардан) берилган нақд пуллар 2022 йил январь—март ойларига нисбатан 23 фоизга кўпайди ва 86,1 трлн сўмни ташкил этди.
2022 йилда вазият қандай бўлган?
Ўтган йил давомида муомалага чиқарилган нақд пуллар таркибида уларнинг сўмдаги миқдори бўйича 100 000 сўмлик банкнотлар улуши — 34,8 фоиздан 41,6 фоизга, 20 000 сўмликнинг улуши — 2,1 фоиздан 2,3 фоизга етган бўлса, 50 000 сўмликнинг улуши — 34,2 фоиздан 27,5 фоизга, 10 000 сўмлик улуши — 14,5 фоиздан 9,4 фоизга, 5 000 сўмлик — 12,7 фоиздан 6,5 фоизга, 1 000 сўмгача — 1,4 фоиздан 0,9 фоизга тушди.
Майда пулларнинг камайиш тенденцияси 2022 йилда ҳам кузатилган.
Маълумки, 2022 йил июль ойида номинал қиймати 200 000 сўмлик банкнот муомалага чиқарилди ва йил якунига келиб уларнинг нақд пуллар таркибидаги салмоғи 11,5 фоизни ташкил қилди. 2023 йилнинг биринчи чорагида бу кўрсаткич 13,5 фоизгача ўсган.
Қайтим пуллари (майда пуллар) сифатида фойдаланиш учун 2022 йил давомида қўшимча 24,5 млрд сўмлик янги тангалар муомалага чиқарилиб, уларнинг жами муомаладаги нақд пуллар таркибидаги миқдори 0,05 фоизни ташкил этмоқда.
Маълумот учун, 2022 йил 26 декабрдан 1 000 сўмлик танга кўринишидаги пул белгилари муомалага чиқарилган.
Майда пуллар нега камайиб кетмоқда?
Майда банкноталар камайиб кетишининг асосий сабаби — муомалада нақд пуллар миқдорини қисқартириш. Бундан мақсад — нақд пулни одамлар учун қулайлигини ошириш.
Бунга мисол қилиб 2022 йил давомида 1 000 сўмлик қоғоз шаклида ёки банкнота кўринишида муомалага чиқарилмагани келтирса бўлади. Келгусида шу каби тенденция 5 000 сўмлик ва 10 000 сўмлик билан ҳам кузатилади.
Ўзбекистонда нафақат майда пуллар, балки нақд пулларнинг умумий сони ҳам камайиб бормоқда. Бу дунёнинг рақамлашаётгани билан боғлиқ. Нақд пуллар ўрнини электрон пуллар эгаллайди деган тахминлар ҳам мавжуд.
Марказий банк раиси ўринбосари Беҳзод Ҳамраев 60 дан ортиқ мамлакат марказий банклари электрон пулларини ишлаб чиқариш ва муомалага киритиш бўйича ўрганишлар ўтказаётганини айтган эди. Бироқ, унинг сўзларига кўра, бунга аниқ бир ечим топилгани йўқ ва ҳали жуда кўп саволлар очиқ турибди.
Изоҳ (0)