“Абдулла Қодирий, Чўлпонлар отилгандан кейин оқланган” — ҳуқуқшунос Ўзбекистонда ўлим жазоси ман этилгани оқилона қарорлигини айтди

Ўзбекистоннинг ўзгартирилаётган конституциясига ўлим жазоси ман этилишига оид норма киритилмоқда. Юридик фанлар бўйича фалсафа доктори, доцент Фарҳод Примов “Дарё” нашрига берган интервьюсида ўлим жазосининг тақиқланиши оқилона қарорлигини айтди.  

Фарҳод Примовнинг айтишича, ўлим жазоси ман этилишига оид норма кўп муҳокамаларга сабаб бўлиб келмоқда.

“Баъзилар айтадики, ўлим жазоси 2008 йилда бекор қилинган. Уни яна Конституцияга киритиш нега керак, дейди. Бошқа бировлар эса ўлим жазоси жиноятчиликнинг олдини олиш учун керак, дея фикр билдиради. Ҳақиқатан ҳам ўлим жазоси муайян даражада жиноятчиликнинг олдини олишга хизмат қилади. Аммо бу охирги ечим эмас. Масалан, ўлим жазоси қўлланди дейлик, лекин унинг салбий жиҳатлари ҳам бор. Суддаги хатоликлар сабабли айбсиз бўлган шахсларнинг ўлимга ҳукм қилинган ҳолатларни ҳам мисол қилиб келтириш мумкин. Ҳатто бизнинг мамлакатимизда шундай ҳолатлар бўлган. Мен бунга ўтган асрнинг ўттизинчи йилларини мисол келтирмоқчиман. Масалан, Абдулла Қодирий, Чўлпон ва бошқа юртдошларимиз қатағон қурбони бўлгандан кейин, оқланяпти. Буни ортга қайтариб бўлмайди. Худди шундай 2016—2022 йиллар давомида 4 минг 740 нафар шахс оқланди. Агар бизда ўлим жазоси амалда бўлганида, ана шу оқланган шахсларнинг қанчаси ўлдирилган бўларди — номаълум. Яъни мана шу ўлим жазоси баъзан суддаги хатоликларни тўғрилаб бўлмайдиган оқибатларга олиб келиши мумкин. Шу жиҳатдан ҳам шахснинг ҳаёти ҳар нарсадан устун ҳисобланади”, — деди ҳуқуқшунос.

Фарҳод Примовнинг таъкидлашича, умрбод озодликдан маҳрум этиш жазоси ҳам ўлим жазосидан кам эмас.

“Яқинда бир ҳолатнинг гувоҳи бўлдим. Навоий вилоятига сафаримиз вақтида жазони ижро этиш жойига бордик. Шунда бир маҳбусни кўрсатишди. У умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазосига ҳукм қилинган, жазонинг 14 ярим йилини ўтаб бўлган. Кейинчалик унинг жазоси 25 йил муддатга алмаштирилган ва бошқа колонияга кўчирилган. Уни узоқдан кўрдим. Дарахтларга қарайди, баргларини силаб кўради. Осмонга, қуёшга қарайди. Яъни у қамоқда ўтган 14 ярим йил давомида ўзлигини йўқотиб қўйганга ўхшайди. Худди табиатдан узилгандек туюлади. Демоқчиманки, умрбод қамоқ жазоси ҳам, аслини олганда, енгил жазо эмас. Аслида шахснинг эркинлигини олиб қўйиш ҳаётини олиб қўйишдан кам нарса эмас. Ўлим жазосининг бекор қилиниши ва унинг ўрнига умрбод озодликдан маҳрум қилиш жазоси қўлланиши, бу оқилона ҳолат ҳисобланади”, — дея фикр билдирди мутахассис.

Аввалроқ ўзгараётган Конституцияда айбсизлик презумпсияси қандай ифодалангани ҳақида ахборот берилганди.