АҚШда Ана Монтес — Совуқ уруш давридаги энг хавфли жосуслардан бири ҳисобланган америкалик аёл озодликка чиқди. У АҚШ Мудофаа вазирлигининг разведка агентлигида ишлаб юрган пайтлари 17 йил давомида махфий маълумотларни Куба расмийларига узатган. Монтес 2001 йилда ҳибсга олинганди. Аёл 21 йилни Техасдаги қаттиқ режимли қамоқхонада ўтказди. The Washington Post журналисти Жим Попкин аёлнинг тарихи ҳақида ўз китобида ҳикоя қилади.
«Ана Монтес — эҳтимол, кўпчилик эшитмаган энг хавфли жосус. Ана 2001 йил 11 сентябрь воқеаларидан ҳеч қанча ўтмай ҳибсга олинди, унинг жиноятлари кўламига қарамай, ўша пайтда асосий эътибор терактларга қаратилгани туфайли унинг иши тўс-тўполон ичида кўринмай кетди. Аммо Ана жуда кўп сабабларга кўра ўта муҳим жосус», — деди Жим Попкин.
Ана Монтес қарийб 17 йил давомида муваффақиятли жосуслик қилиб, АҚШ разведкасининг ўта махфий маълумотларини Куба расмийларига узатган. Хусусан, у Кубадаги АҚШ Марказий разведка бошқармасининг тўрт нафар агентини оғдирган, деб ишонилади. Шундан кейин уларнинг тақдири нима бўлгани номаълум, чунки айғоқчининг иши бўйича кўплаб материаллар ҳанузгача махфий.
Монтес АҚШнинг Куба, Хитой, Россия ва Эрон ҳақида маълумот тўплаш учун ишлаб чиққан ва код билан «Мисти» деб аталадиган махфий сунъий йўлдош тизимини фош қилган. Жим Попкин бу ҳақда барча тафсилотларни билмаслигини тан олди, лекин у Куба америкалик айғоқчидан олинган маълумотни Россия билан бўлишганини тахмин қилмоқда.
Журналист таъкидлаганидек, Ана Монтес ўз ҳаракатларини фойда олиш учун қилмаган. Жосуслик фаолияти давомида аёл Куба ҳукуматидан харажатлар учун атиги бир неча минг доллар олган. Тахминларга кўра, Монтесга Кубада ишлашга туртки берган асосий сабаблардан бири унинг президент Роналд Рейган томонидан Марказий Америкада олиб борилаётган сиёсатдан кескин норозилиги эди — у ерда АҚШ Никарагуадаги фуқаролар урушида қатнашган ўнг қанот «Контрас» гуруҳини қўллаб-қувватлаётганди.
Ана Монтес 1970 йилларда Виржиния университетига ўқишга киради ва ўзининг биринчи йилини Мадридда ўтказиб, у ерда радикал кайфиятдаги талабалар даврасига қўшилади. Кейинчалик у Жонс Хопкинс университетининг аспирантурасига ўқишга кириб, у ерда ҳам ўз ҳамфикрларини топади.
Ўшанда унинг норозилик кайфиятни Куба разведкасида ишлаган талаба Марта Веласкес пайқаб қолади. У Монтесни ўзига оғдиради ва у билан бошқа мамлакатлар орқали Гаванага жўнайди. Йўлда улар Мадрид ва Прагада Куба вакиллари билан учрашади. Гаванада Монтес махсус тайёргарликдан ўтади, шундан сўнг кубаликларнинг ёрдами билан у АҚШ Мудофаа вазирлигининг разведка бўлимига ишга киришга муваффақ бўлади.
АҚШ президенти Жорж Буш ҳузуридаги контрразведка бошлиғи Мишел Ван Клив 2012 йилда шундай деган эди:
Монтес бизнинг Куба ҳақида билганларимиз ва Кубада олиб борган ишларимиз бўйича деярли ҳамма нарсани барбод қилди. Кубаликлар биз улар ҳақида нималардан хабардор эканимизни яхши билган ва бундан ўз манфаати учун фойдаланган бўлиши мумкин. Бундан ташқари, Монтесда ҳамкасблари билан суҳбатларда Кубадаги вазиятни баҳолашга таъсир ўтказиш имконияти бўлган.Жим Попкиннинг сўзларига кўра, Ана Монтес қисқа тўлқини узатиш воситалари орқали топшириқлар олган ва шахсий учрашувлар пайтида шундай воситалар билан маълумотларни узатган. Шу билан бирга, журналистнинг таъкидлашича, Ана жуда эҳтиёткор эди — у барча муҳим маълумотларни эслаб қолар, ҳеч қачон иш жойидан ҳужжат кўтариб чиқмаган. Унинг яқинлари — улардан тўрт нафари ФҚБда ишлаган — аёл ҳибсга олингунга қадар, унинг Куба жосуси бўлиши мумкинлигини хаёлига ҳам келтирмаган.
Америка разведка хизматлари Монтеснинг жосуслик фаолиятидан айнан қачон хабар топгани аниқ эмас. У энг аввал Миллий хавфсизлик агентлиги (МХА) томонидан гумон қилинган, агентлик ходимлари Куба радиоузатмаларини тутган ва Монтесга юборилган хабарнинг бир қисмини очишга муваффақ бўлган. Агентлик маълумот устида икки йилдан ортиқ тергов олиб бориб, муваффақиятга эришмаганидан кейин уни ФҚБга топширган. Сўнг хабарни коддан чиқарган МХА ходими тўппа-тўғри Мудофаа разведка бошқармасига борган, у ерда маҳоратли Скотт Кармайкл ишни ўз зиммасига олган.
Ана Монтес 2001 йилнинг сентябрида, 11 сентябрь терактларидан ўн кун ўтиб ҳибсга олинган. У Куба фойдасига жосусликда айбланган. Аёл ўз айбига иқрор бўлган ва 2002 йил октябрь ойида 25 йиллик қамоқ жазосига ҳукм қилинган.
Монтес 2023 йил 6 январда 21 йил-у уч ой жазо ўтаганидан кейин озодликка чиқди. У яхши хулқ-атвори учун муддатидан олдин озод қилинди. Жим Попкиннинг сўзларига кўра, февралда 66 ёшга тўладиган Ана Монтес энди қариндошлари яшайдиган Пуэрто-Рикога боришни ўйламоқда.
Изоҳ (0)