Фарзандларингизга тез-тез айтишингиз керак бўлган 6 та муҳим жумла
«МИФ» нашриёти клиник психология бўйича мутахассис Шерри Кемпбеллнинг китобини нашр этди. Муаллиф яқинларингиз билан муносабатларда ўзингизнинг ҳиссий хавфсизлигингизга қандай ғамхўрлик қилиш кераклигини айтади. Бешинчи бобда эса болалардан тушунишга ёрдам берадиган фойдали иборалар мавжуд.
«Сени яхши кўраман»
Ота-оналар фарзандларига жуда кўп моддий нарсаларни беришлари мумкин: кийим-кечак, ўйинчоқлар, китоблар ва бошқалар. Аммо жуда кўп меҳр бериш эсдан чиқиб қолади. Фарзандларимизга уларни севишимизни айтсак ва буни иложи борича тез-тез қайтарсак, улар биз учун чинакам керакли инсон эканлигини ҳис қилишади. «Мен сени яхши кўраман» ибораси болалар хатога йўл қўйганида уларга жасорат, ишонч ва ёрдам беради. Ушбу учта оддий сўз яраларни даволайди ва қувонч келтиради.
Ўйлаб кўринг: болалар ўзларини севишни қандай ўрганишади? Болаларга уларни яхши кўришимизни айтсак ва сўзларимизни амалда исботласак, уларга ўзимизга ва бошқаларга бўлган муҳаббатни сингдирамиз.
«Сен билан фахрланаман»
Ўзини ўзи ҳурмат қилиш учун болалар мутлақо қўллаб-қувватлаш ва меҳрга муҳтож. Улар бунга жуда муҳтож. Болалар биринчи бўлиб таассурот қолдирмоқчи бўлган одамлар — ота-оналардир. Болалар қиладиган деярли ҳамма нарса бизнинг меҳримиз ва эътиборимизга тушиш учун қилинади. Ҳа, кўп ота-оналар фарзандларига улар билан фахрланишларини айтадилар, лекин бу сўзларнинг миқдори, сифати ва самимийлиги муҳимдир. Шунингдек, қучоқлаш, севги ва болаларнинг ёнида бўлиш ҳам аҳамиятли. Ота-она сифатида ҳар доим ҳам фарзандларимизнинг ҳаракатларидан қониқмаймиз. Бироқ биз уларни энг қийин вазифа – мустақиллик сари қадам ташлагани учун ҳам мақташимиз керак.
«Мен хато қилдим, кечир, сен ҳақсан»
Фарзандларимиз олдида хато қилганимизни тан олиш учун очиқ ва ўзимизга ишонган бўлишимиз керак. Шундай йўл билан биз ҳам инсон эканлигимизни ва мукаммал эмаслигимизни кўрсатамиз. Агар улар бизнинг хатомиздан жабр кўрган бўлса, уларга ҳамдардлик билдиришимиз керак. Ўзларининг номукаммаллигини тан олиш учун ота-оналар холис бўлишлари керак. Агар хатоларимиз учун жавобгарликни ўз зиммамизга олсак, болаларга ўзларининг номукаммалликларини тан олиш ва қабул қилиш жасоратига эга бўлишга ёрдам берамиз. Бу орқали болалар мукаммалликни эмас, балки мувозанатга эришишни ўрганадилар. Хатоларингиз учун жавобгарликни ўз зиммангизга олиш бағрикенглик ва очиқлик муҳитини яратади. Кейинчалик бу муҳит болаларимиз келажакдаги барча муносабатларни қуришни ўрганадиган пойдеворга айланади.
«Мен сени кечираман — мукаммал бўлишинг шарт эмас»
Ҳеч биримиз мукаммал эмасмиз. Идеал ота-она йўқ. Ҳаммамиз ҳам вақтни беҳуда сарфлаймиз, ваъдаларни бузамиз, муҳим нарсани унутамиз ва бошқа кўплаб хатоларга йўл қўямиз. Ҳеч биримиз ўзимизга, шу жумладан, бировларнинг ишончини тўлиқ оқламаймиз.
Болаларни тарбиялашда уларга оддий инсон бўлиш имкониятини бериш учун буларнинг барчасини ёдда тутишимиз керак. Ҳеч ким, ёшидан қатъи назар, ёмон танлов ёки хато ҳақида эслатишни ёқтирмайди. Биз ота-она сифатида мувозанатни топишимиз керак: болалар ўз ҳаракатларининг оқибатларини тушунишлари, шу билан бирга болалар ҳам ҳис-туйғуларга эга эканлигини унутмаслигимиз керак. Бизнинг вазифаларимиз, камчиликларига қарамай, уларга меҳр-муҳаббатга лойиқ эканликларини англаш, тўғри интизомий чораларни танлаш ва хато қилсалар, болаларни кечиришдир.
«Сен билан биргаман ва сени эшитаман»
Болаларни тинглаш жуда муҳим, шунда айтаётган гапимизга тушунаяптими, йўқми, билиб оламиз. Тинглаш орқали уларнинг ички дунёсига қараш ва ўзаро ёқимли суҳбатни бошлаш имкониятига эга бўламиз. Тушунмовчиликнинг олдини олиш учун болаларга уларнинг сўзларидан эшитганимизни яна бир бор такрорлаш ва ҳамма нарсани тўғри тушунганимизга ишонч ҳосил қилган маъқул. Агар шундай бўлса, болани рағбатлантиришимиз, йўналтиришимиз ва мақташимиз мумкин. Салбий алоқа у ўзини муҳим ҳис қилмаса пайдо бўлади, чунки эшитиш - ўз қадр-қимматини ҳис қилишнинг асосий компоненти ҳисобланади.
«Сенда муваффақиятга эришиш учун ҳамма нарса бор»
Муваффақият тушунчасини тўғридан-тўғри ҳаракат ва қатъият натижаси сифатида тушуниш болаларда жуда эрта пайдо бўлади. Биз болаларни ўзларининг кучли ва заиф томонларини биладиган, ўзларини севадиган қилиб тарбиялашимиз лозим. Бундай ҳолда болаларимиз учун низоларни енгиш ва салбий фикрга қарши туриш осонроқ бўлади. Боланинг муваффақиятга эришиш учун ҳамма нарсага эга эканлигига ишончи унга ҳаётга ва келажакдаги нарсаларга нисбатан оптимистик қарашга ёрдам беради.
Фарзандларимизга берадиган энг муҳим совғаларимиздан бири бу — уларга бўлган ишончимиздир.
