«Дарё» нашри Тошкент давлат иқтисодиёт университети ўқитувчиси, иқтисод фанлари доктори Хуршид Худойқулов билан интервью уюштирди. Суҳбат давомида олим билим олиш орқали эришган натижалари, олаётган юқори ойлик-маоши ҳамда ёшлар таълимда нималарга кўпроқ эътибор бериши кераклиги ҳақида сўз борди.
10 минг доллар ойлик олишимга сабаб...
Тошкент давлат иқтисодиёт университетида анча йилдан бери фаолият юритаман. Молия бозори институт ва инструментлари фанларидан дарс бериб, талабаларга илм тарқатиб келмоқдаман. Охирги йилларда университетимизда профессор-ўқитувчиларга кенг йўл очиб берилди. Яъни қайси профессор-ўқитувчи ўз устида ишласа, илмий иш билан шуғулланса, унинг ойлик-маоши табақаланган тартибда раҳбарият томонидан белгилаб берилган. Университетимизда 10 000 долларгача ойлик олган профессор-ўқитувилар ҳам бор. Бу табақаланиш университетимизда соғлом рақобатни шакллантирди ва таълим сифатини ошишига олиб келди.
Ўзим мисолимда гапирсам, охирги ойда 10 000 доллар атрофида ойлик олдим. Бу қандай қилиб шаклланади? Ҳар қандай профессор ўқитувчи ўқув жараёнидан ташқари илмий иш қилса, яъни Scopus, Web of Science журналларида илмий мақолалар чиқарса, ҳар бир мақоласи учун 20 млн сўмдан қўшимча иш ҳақи олмоқда.
Охирги ойда 10 минг доллар олишимга сабаб 4 та нуфузли журналда мақолалар чиқардим. Шунинг учун раҳбарият томонидан менга қўшимча иш ҳақи берилди. Биз иқтисодчимиз. Пулни қаергадир инвестиция қилишга ўрганганмиз. Масалан, ўзим молия бозорида дарс берганим учун акция ва облигацияларга инвестиция қилишни мақсад қилганман.
Инглиз тили гуруҳларида дарс берган профессор — ўқитувчиларга 100 фоизгача қўшимча иш ҳақи берилмоқда. Бу соғлом рақобат шаклланиши билан бирга, университетда коррупциянинг деярли йўқолишига олиб келди. Мисол тариқасида келтиришими мумкин, мендан ташқари бир нечта профессорлар ҳам ойига 3-4 минг доллардан маош олади. Иш ҳақи 10 млн сўм бўлса, 20 млн сўмлик мақола чиқарса, ўқитувчига 3 минг доллар атрофида ойлик берилади.
«Ёшлар билим олишга кўпроқ қизиқишлари керак»
Хорижда ўқиганман ва ҳар йили чет элда малака ошираман. Масалан, Германияда профессор-ўқитувчи 7 минг доллар ойлик олади. Ўзбекистонда ҳам шунча ойлик олишга имконият бор. Хорижга борсангиз, бу ердаги 5 минг доллар, у ердаги 10 минг долларга тенг бўлади. Чунки чет элда харажат ҳам, яшаш шароити ҳам анча юқори ҳисобланади.
Кўпчилик ёшлар таълимдан четлашган ҳолда қўшимча даромад топиш илинжида блогерлик қилиб, ижтимоий тармоқларда саҳифаларини очиб пул ишламоқда. Лекин таълим олиш орқали ҳам пул топиш мумкин. Ўша ёшлар эртага TikTok’дан ташқари таълим олса, билими кучли бўлса, ижтимоий тармоқлардагидан 10, балки 100 баробар кўп даромад олиши мумкин. Таълим энг кучли қуролдир. Ёшлар билим олишга кўпроқ қизиқишлари керак.
Бугунги кунда ёшларнинг репетиторга кўпроқ бораётганига сабаб улар ўз устида ишлаши камайган. Яъни репетитор тушунтирган нарсани устида ишлаяпти. Ҳозирги кунда кўплаб инстракторлар бор, улар инсонни ўзини устида ишлашга ёрдам беради. Бу self study дейилади. Масалан, хорижда асосан self study’га кучли аҳамият берилади. Шу орқали ёшларнинг дунёқараши кўпроқ кенгаяди. Ким ўзининг устида кўпроқ ишласа, ўша кучлироқ билимга эга бўлади.
Бизнинг мактабларда аудиториялар кенгроқ. Масалан, 30 та аудитория бўлса, ўқитувчи ҳар бир мактаб ўқувчисига 2-3 дақиқадан ажратади ва ҳамма болаларга вақти етмайди. Шунинг учун ҳам Финляндия тажрибасини қўллаш яхши самара бериши мумкин. Финляндияда аудитория кичкина бўлади. Бунда ўқитувчининг эътибори ҳар бир болага тушади. Лекин бизнинг мактабларимизда шундай имконият мавжуд эмас. Шунинг учун ҳам болалар аудиторияда ўрганмаган билимини қўшимча репетитордан олишга интилади.
«Таълимга инвестиция қилинг»
Инвестицияга тикилган маблағнинг қачондир қайтими бўлади. Бугунги кунда 10 минг долларли ойлик-маош олиш даражасига эришишимга ёшликда олинган билимларим сабабдир. Шунинг учун ҳам ёшларга айтманки, кетган харажатни эмас, ундан қанча даромад келишини ўйлаш керак. Бугун кўп ёшларимиз фалонча харажат қилдим, дейди. Лекин ўша қилинган харажат даражасида билим олдимми, деган саволни ўзига бермайди. Ана шу қилинган харажат даражасида билим олса, у маблағ 2 баробар бўлиб қайтади.
Талабалик давримда қўшимча буҳгалтерия ва бошқа ўқув курсларига борганман. Албатта, уларга қўлшимча харажат қилинган. Масалан, ўша даврда корхонани балансини таҳлил қилишни ўрганганман. Ҳозир талабаларни ўқитиш жараёнида олган илмимга суянган ҳолда дарс бермоқдаман. Ўз устимда ишлашим, билим олишим натижасида иқтисод фанлари доктори даражасига эришдим. Бугунги кунда Тошкент давлат истисодиёт университетидан ташқари ҳам ҳар қандай иқтисодиёт фанлари доткори, профессор 10 млн сўмдан кам ойлик олмайди.
Мен ёшлигимда ўқув курсларига боришим, таълим олишим учун умумий ҳисобда 10 минг доллар сарфлаган бўлсам, бугунги кунда у маблағ бир ойлик маошимга тенг бўлмоқда. Бу дегани ёшликда қилинган ҳаражат юзлаб баравар бўлиб қайтмоқда. Билим олиш туфайли ойига минимум 3-4 минг долларли ойликка, хорижда малака ошириш даражасига, ўзимга тегишли бўлган мол-мулкка эришдим. Бугунги кунда 5 ёки 10 минг доллар ойлик олаётган ўқитувчи халқаро стандарт даражасига эришган бўлади. Умумий қилиб қилиб айтганда, Ўзбекистон бўйича саноқли одамларгина 5-6 минг доллар ойлик олади.
Изоҳ (0)