Бутун дунё иқтисодиёти энергия инқирозига қарши қандай курашмоқда?

Украинадаги уруш туфайли содир бўлаётган глобал энергетика инқирози фонида, соҳа инвестициялари ҳажми 8 фоиздан кўпроқ ўсиб, 2022 йилда 2,4 трлн долларни ташкил этади. Бу ҳақда «Коммерсантъ» хабар берди.

Халқаро энергетика агентлиги (IEA) прогнозларига кўра, қўшимча инвестицияларнинг ярми (тахминан 200 млрд доллар) энергияга юқори харажатларни қоплаш учун сарфланган.

IEA’га кўра, 2022 йилда барча капиталнинг катта қисми тоза энергия (1,4 трлн доллардан ортиқ) — атом энергияси, қайта тикланадиган энергия манбалари (РЕС), электр транспорти, кам углеродли ёқилғи кабиларни ишлаб чиқариш ва сақлашга йўналтирилади.

Бироқ бундай инвестицияларнинг нисбий ўсиши 2021 йилдаги 13,9 фоиздан 2022 йилда 10,1 фоизгача секинлашади.

2022 йилда қайта тикланадиган энергияга йўналтирилган инвестициялар атиги 5,8 фоизга ўсиб, 472 млрд долларни ташкил этади, бу ҳам 2021 йилга (6,7 фоиз) нисбатан камроқдир.

Тоза энергияга сармоянинг секинлашишига 2020 йилга келиб қуёш панеллари ва шамол турбиналари нархининг 10-20 фоизга ўсиши ва яшил иқтисодиёт учун зарур бўлган металлар нархининг ошиши таъсир кўрсатади.

Бу фақат 2021 йилда литий ва кобалт нархларининг икки баравар ошиши ва Россиядан етказиб беришдаги қийинчиликлар фонида электр транспортининг ривожланишига жиддий тўсқинлик қилиши мумкин.

Россиянинг жаҳон никел ишлаб чиқаришдаги улуши 11 фоиздан ортиқ. Тоза энергияга инвестициялар асосан Хитой, Европа ва АҚШда ўсган, кўплаб ривожланаётган мамлакатларда улар 2015 йил даражасида қолмоқда.

IEA маълумотларига кўра, энергия инқирози қазиб олинадиган ёқилғига янги инвестициялар, шу жумладан Россиядан Европага экспортнинг муқобил вариантларини излаш ва LNG учун янги инфратузилмани қуриш орқали рағбатлантирилмоқда.

Кўмир таъминотини таъминлаш учун харажатлар бу йил 10 фоизга ошиб, 116 млрд долларни ташкил этади, бу пандемиядан олдинги 104 млрд доллардан юқори. Унинг асосий улуши Ҳиндистон ва Хитойга (биргаликда 80 млрд доллар) тегишли.

2022 йилда нефть ва газ қазиб олиш 9 фоизга ўсиб, 417 млрд долларни ташкил этса ҳам у пандемиягача бўлган 499 млрд доллардан анча паст.

Умуман олганда, юқори нархлар туфайли 2022 йилда жаҳонда нефть-газ секторининг даромади қарийб 4 трлн долларни ташкил этади, бу 2021 йилга нисбатан икки баравар кўпдир.

Аввалроқ Россия санкциялари Ўзбекистон энергетикасига қандай таъсир қилаётгани ҳақида хабар берилганди.