Butun dunyo iqtisodiyoti energiya inqiroziga qarshi qanday kurashmoqda?

Ukrainadagi urush tufayli sodir bo‘layotgan global energetika inqirozi fonida, soha investitsiyalari hajmi 8 foizdan ko‘proq o‘sib, 2022-yilda 2,4 trln dollarni tashkil etadi. Bu haqda “Kommersant” xabar berdi.

Xalqaro energetika agentligi (IEA) prognozlariga ko‘ra, qo‘shimcha investitsiyalarning yarmi (taxminan 200 mlrd dollar) energiyaga yuqori xarajatlarni qoplash uchun sarflangan.

IEA’ga ko‘ra, 2022-yilda barcha kapitalning katta qismi toza energiya (1,4 trln dollardan ortiq) — atom energiyasi, qayta tiklanadigan energiya manbalari (RES), elektr transporti, kam uglerodli yoqilg‘i kabilarni ishlab chiqarish va saqlashga yo‘naltiriladi.

Biroq bunday investitsiyalarning nisbiy o‘sishi 2021-yildagi 13,9 foizdan 2022-yilda 10,1 foizgacha sekinlashadi.

2022-yilda qayta tiklanadigan energiyaga yo‘naltirilgan investitsiyalar atigi 5,8 foizga o‘sib, 472 mlrd dollarni tashkil etadi, bu ham 2021-yilga (6,7 foiz) nisbatan kamroqdir.

Toza energiyaga sarmoyaning sekinlashishiga 2020-yilga kelib quyosh panellari va shamol turbinalari narxining 10-20 foizga o‘sishi va yashil iqtisodiyot uchun zarur bo‘lgan metallar narxining oshishi ta’sir ko‘rsatadi.

Bu faqat 2021-yilda litiy va kobalt narxlarining ikki baravar oshishi va Rossiyadan yetkazib berishdagi qiyinchiliklar fonida elektr transportining rivojlanishiga jiddiy to‘sqinlik qilishi mumkin.

Rossiyaning jahon nikel ishlab chiqarishdagi ulushi 11 foizdan ortiq. Toza energiyaga investitsiyalar asosan Xitoy, Yevropa va AQSHda o‘sgan, ko‘plab rivojlanayotgan mamlakatlarda ular 2015-yil darajasida qolmoqda.

IEA ma’lumotlariga ko‘ra, energiya inqirozi qazib olinadigan yoqilg‘iga yangi investitsiyalar, shu jumladan Rossiyadan Yevropaga eksportning muqobil variantlarini izlash va LNG uchun yangi infratuzilmani qurish orqali rag‘batlantirilmoqda.

Ko‘mir ta’minotini ta’minlash uchun xarajatlar bu yil 10 foizga oshib, 116 mlrd dollarni tashkil etadi, bu pandemiyadan oldingi 104 mlrd dollardan yuqori. Uning asosiy ulushi Hindiston va Xitoyga (birgalikda 80 mlrd dollar) tegishli.

2022-yilda neft va gaz qazib olish 9 foizga o‘sib, 417 mlrd dollarni tashkil etsa ham u pandemiyagacha bo‘lgan 499 mlrd dollardan ancha past.

Umuman olganda, yuqori narxlar tufayli 2022-yilda jahonda neft-gaz sektorining daromadi qariyb 4 trln dollarni tashkil etadi, bu 2021-yilga nisbatan ikki baravar ko‘pdir.

Avvalroq Rossiya sanksiyalari O‘zbekiston energetikasiga qanday ta’sir qilayotgani haqida xabar berilgandi.