Айни пайтда кўмир ёқилғисида электр энергияси ишлаб чиқаришни тугатиш 2050 йилгача ҳаво ифлосланишидан 14,5 млн эрта ўлимнинг олдини олади ва 16,3 трлн долларгача иқтисодий фойда келтиради.
Германияда жойлашган Янги иқлим институтининг таҳлили шуни кўрсатдики, кўмир ишлаб чиқаришни тугатиш соғлиқни сақлашнинг асосий муаммосидир. Электр энергиясини ишлаб чиқариш учун кўмирдан фойдаланиш йилига 10,5 млрд тонна CO2 ишлаб чиқариши ва йилига 900 минг эрта ўлимга олиб келади.
CO2 нинг бу чиқиши глобал ҳароратнинг ошишига катта ҳисса қўшади ва Янги иқлим институти ҳисоботида Париж келишувининг 1,5 градус ҳарорат чегарасига мос келадиган барча сценарийлар кўмирдан фойдаланишнинг тез пасайишини талаб қилишини таъкидлади.
Кўмирдан фойдаланишни қисқартириш — ҳаво сифатини яхшилаш учун беқиёс имконият беради.
Халқаро энергетика агентлиги (ИЭА) ҳисоб-китобларига кўра, энергетика соҳасида 2030 йилга бориб кўмирдан тўхтовсиз фойдаланиш 55 фоизга камайиши ва 2040 йилга келиб бутунлай тўхтатилиши керак.
Халқаро барқарор ривожланиш институтининг янги тадқиқотига кўра, нефть, газ ва кўмир қазиб олишни 2050 йилга келиб тугатиш имконсиз.
2021 йил ноябрь ойида бутун дунё ҳукуматлари Глазгодаги Иқлим ўзгариши конференциясида кўмирдан фойдаланишни тўхтатмаган ҳолда босқичма-босқич қисқартириш бўйича саъй-ҳаракатларни тезлаштириш мажбуриятини олди.
Ифлосланган ҳаво бутун дунё бўйлаб соғлиқ учун асоратларнинг асосий омили бўлиб, ҳар 9 ўлимдан 1 таси ҳавонинг ёмонлиги сабабли бўлади. Зарарли ҳаводан 2019 йилда тахминан 6,7 млн ўлим кузатилган.
Кўмир билан ишлайдиган электр станциялари бирламчи заррачалар, масалан, ПМ2.5, шунингдек, иккиламчи заррачалар ҳосил қилувчи олтингугурт диоксиди ва азот оксиди каби ифлослантирувчи моддаларни чиқариш орқали бу муаммога ҳисса қўшади.
Ушбу микрозарралар ўпка тўсиғидан ўтиб, қон тизимига кириб боради. Бунинг ортидан юрак-қон томир тизимига салбий таъсир кўрсатиши ва бевосита нафас олиш касалликларини келтириб чиқариши мумкин.
Кўмир заводларидан чиқадиган ҳавони ифлослантирувчи моддалар инсульт, ўпка саратони ва сурункали обструктив ўпка касаллигини келтириб чиқаради.
Хитой ва Осиё
Ҳисоботда айтилишича, Хитой кўмирда ишлайдиган электр энергиясини ишлаб чиқаришнинг глобал соғлиққа салбий таъсири бўйича биринчи ўринда туради.
Бугунги кунда жаҳон кўмир флотининг ярмидан кўпи мамлакат ҳиссасига тўғри келади ва Хитойдаги кўмир заводлари йилига 720 мингдан ортиқ эрта ўлимга олиб келади.
Хитойда мавжуд ва режалаштирилган кўмир заводларининг фаолияти уларни қуриш ва улардан фойдаланишни қисқартириш чораларисиз келгуси ўттиз йил ичида 21 миллионгача эрта ўлимга олиб келиши мумкин.
2021 йилда Иқлим ўзгариши конференциясида Глазго иқлим пактига имзо чекканига қарамай, Хитой ўзининг маҳаллий кўмир саноатини ривожлантиришга катта сармоя киритишда давом этмоқда.
Хитой электр энергетика кенгаши (МСК) яна 180 ГВт қувват (ҳозирги ишлаётган қувватнинг тахминан 10 фоизи) ўрнатилишини прогноз қилмоқда.
Россиянинг Украинага бостириб кириши Хитойни ички кўмирга бўлган ишончни янада кучайтириши мумкин.
Хитойдан ташқари, Ҳиндистон, Индонезия, Бангладеш ва Покистон каби бошқа Осиё давлатлари бутун дунё бўйлаб кўмир энергиясидан эрта ўлимнинг қолган қисмига тўғри келади.
Агар мавжуд кўмир заводларидан фойдаланишни чеклаш ва янгиларини қуришга йўл қўймаслик чоралари кўрилмаса, Осиёдаги (Хитой ташқарисидаги) кўмир заводлари ҳозирдан 2050 йилгача яна 7 миллион эрта ўлимга олиб келиши мумкин.
Осиё давлатлари 2037 йилга келиб кўмир ишлаб чиқаришни тўлиқ тўхтатишни режалаштирган.
Ушбу муддатлардан олдинроқ босқичма-босқич бекор қилишни амалга ошириш соғлиқ учун мумкин бўлган фойдаларни янада оширади.
Мавжуд кўмир заводларини тўхтатиш асосий муаммодир, аммо ҳар қандай янги қурилишни тўхтатиш барибир миллионлаб эрта ўлимнинг олдини олади.
Изоҳ (0)