Февраль бошида, Россия Украинага бостириб киришидан бир неча ҳафта аввалроқ АҚШ ҳукумати дастлабки 48 соат ичида Киев қулаб, Украина президенти Владимир Зеленский қўлга олинишини норасмий равишда прогноз қилган эди. Meduza манбаларига кўра, Кремль ҳам Россия президенти Владимир Путин томонидан эълон қилинган махсус операция енгилгина ўтади, деб ўйлаган. Ҳатто Украинага «Киев кўчалари ва чорраҳаларини қўриқлаш» учун полициячилар юборилган.
Бироқ Украина пойтахти туриб берди, мамлакат президенти эса ҳокимиятни сақлаб қолди. Март охирида Россия Киев ва Чернигов вилоятларидан қўшинлар олиб кетилишини эълон қилиб, буни тинчлик музокаралари доирасидаги ён босиш деб атади (музокаралар эса кейинроқ музлатиб қўйилди), май ўрталарига келиб эса Харьков остонасидаги жойлашув нуқталаридан чекина бошлади. НАТО бош котиби урушда Украина ғалаба қозонишини тахмин қилди. Айни вақтда Ғарбда Россия билан муросага бориш ҳақидаги даъватлар ҳам янграмоқда, деб ёзади Meduza.
Ғарбда урушни якунлаш бўйича Путинга «юзини сақлаб қолиш» имкониятини берувчи вариантлар ҳақида ўйлашмоқда. Фақат Украина ҳудудларини топшириш ҳисобига эмас, деяпти Зеленский
9 май куни Франция президенти Эммануэль Макрон Украина ва Россия ўртасидаги уруш тинчлик билан тугаши муқаррарлигини айтиб, ушбу тинчлик шартларини муҳокама қилишда томонлардан ҳеч бири «камситилмаслиги» кераклигини таъкидлади. Бир неча кундан кейин Зеленский Италиянинг Раи 1 каналига интервью берди, унда Макроннинг гапларини келтириб ўтишди ва «Россия учун чиқиш йўли қанақа бўлиши мумкин?» деган саволга жаво беришни сўрашди. «Биз Россия учун чиқиш йўли қидирмаслигимиз керак, жаноб Макрон бекорга бундай қиляпти. Унда яхшигина тажриба бор: Россия ўзи истамагунича, бу ўзига кераклигини тушуниб етмагунича, ҳеч қандай чиқиш йўлини қидирмайди», — деди Зеленский.У ўзларига келиб тушаётган, Путиннинг «юзини сақлаб қолиш» учун Украина ҳудудининг бир қисмидан кечиш ҳақидаги таклифларни «унчалик тўғри эмас» деб атади. «Биз кимнингдир бир нарсасини сақлаб қолиб, бунинг эвазига ўз ҳудудларимизни йўқотишга тайёр эмасмиз. Менимча бу мутлақо адолатсизлик», — дея норози бўлди Зеленский.
Шу билан бирга, Путиннинг «юзини сақлаб қолиш» бўйича хавотирини нафақат Макрон, балки АҚШ президенти Жо Байден ҳам билдирганди. Оқ уй фикрича, айнан ҳозир Россия президентида Украина билан урушдан чиқиш учун йўл йўқ. «Мен эса бу вазиятда нима қилишни тушунишга ҳаракат қиляпман», — деган эди Байден 10 май куни.
Италия Украина ва Россия ўртасида тинчлик ўрнатиш режасини таклиф қилди. Иккала томон ҳам бунга босиқлик билан жавоб берди
19 май куни Италия Россия ва Украина ўртасидаги зиддиятни тартибга солиш бўйича ўз режасини тақдим этди.Режа низони тартибга солишга БМТни, воситачи мамлакатларни (айнан қайсилари эканига аниқлик киритилганича йўқ), тинчликпарвар кучларни ва кузатувчилар миссиясини жалб қилишни кўзда тутади.
Тинч йўл билан тартибга солиш жараёнини Италия тўртта босқичда амалга оширишни таклиф қилди:
- Биринчи босқич — ўт очишни тўхтатиб, фронт чизиғидан қўшинларни олиб кетиш.
- Иккинчи босқич — Украинанинг НАТОга қўшилмаслиги кафолатланган ҳолда, Евроиттифоққа аъзо бўлиши (бир қатор қўшимча шартлар ва мажбуриятлар билан).
- Учинчи босқич — Қрим ва Донбасс бўйича Украина ва Россия ўртасидаги икки томонлама келишув. Италия режаси «баҳсли ҳудудлар» тўлиқ мухториятга эга бўлишини назарда тутади, шу жумладан, ўз хавфсизлигини таъминлаш соҳасида, аммо айни вақтда Украина суверенитети сақланиб қолади.
- Тўртинчи босқич — Европада тинчлик ва хавфсизлик ҳақида кўп томонлама битим тузиш.
Киев ва Москва Италия ташаббусини мулойимлик билан, аммо босиқлик билан қарши олди. Украина Ташқи ишлар вазирлиги «тегишли таклифлар ҳозир ўрганиб чиқилаётгани»ни маълум қилди. Россия президенти матбуот котиби Дмитрий Песков Кремль Италиянинг режаларидан ОАВлар орқали хабар топгани, ҳозирча унинг тафсилотларидан хабардор эмаслигини айтди.
Римнинг ташаббуси юзасидан батафсилроқ ва очиқроқ изоҳни Россия Хавфсизлик кенгаши раиси ўринбосари Дмитрий Медведев берди, у 24 февралдан буён урушни тўлиқ маъқуллаб, Ғарбни қабул қилмай келмоқда.
Украинанинг бетараф мақомини Медведев «тўғри» деб атади, мамлакатнинг Евроиттифоқ таркибига киришини — «ёлғон» ва орзулар, Донбасснинг Украина таркибидаги мухториятини — ғирт сафсата ва хомхаёлларга берилиш, Қримнинг шундай мақомини эса «Россияга нисбатан тўғридан-тўғри безбетлик» ва «тўла-тўкис уруш бошланиши учун сабаб» деб атади.
Киссинжер украиналикларни оқил бўлишга чақирди. Берлускони уларни «Путиннинг сўровларини қабул қилиш»га кўндиришни маслаҳат берди
Италиянинг тинчлик ҳақидаги таклифи тақдим этилганидан кейин бир кун ўтиб, бу мавзуда мамлакат собиқ бош вазири Силвио Берлускони фикр билдирди. У Путиннинг дўсти ҳисобланади, шунга қарамай у Россиянинг Украинага босқинини қоралаганди. Берлускони «иложи борича тезроқ тинчликка эришиш кераклиги»ни ва Европа «украиналикларни Путиннинг сўровларини қабул қилишга кўндиришга» уриниб кўриши кераклигини айтди. Бундан ташқари, собиқ бош вазир Украинага қурол етказиб берилишини ва Россияга қарши санкциялар киритилишини кўпроқ танқидий баҳолади.Нафақадаги яна бир сиёсатчи — АҚШ собиқ бош котиби Генри Киссинжер ҳам шунга ўхшаш маънода гапириб ўтди. Давосдаги иқтисодий форумда у тинчлик музокаралари яқин икки ой ичида, «енгиб ўтиш қийин бўладиган оғир вазиятлар» бошланмасидан олдинроқ старт олиши кераклигини маълум қилди. «Мукаммал нуқтаи назардан, ажратувчи чизиқ аввалги ҳолатга қайтиш бўлиши керак», — дея қўшимча қилди Киссинжер. Украинанинг 2022 йилгача эгаллаб олинган ҳудудларни ҳам жанг билан қайтариб олишга уринишларини у «Украина озодлиги учун эмас, балки Россиянинг ўзига қарши» уруш деб атади.
Киссинжер Россия билан муносабатларни бузмасликка ва унис ҳу тариқа Хитой билан иттифоқни мустаҳкамлаш учун туртки бермасликка чақирди. «Умид қиламанки, украиналиклар ўзлари намоён қилаётган қаҳрамонликлари даражасида оқил ҳам бўла оладилар», — деди АҚШ собиқ давлат котиби.
Нобель совриндори урушни ён босишлар эвазига тўхтаишга чақирди. NYT’да Украинанинг барча ҳудудларини қайтариб олиш ҳақиқатдан йироқлиги ҳақида мақола чиқди
Украинанинг Россия билан тезроқ ярашишига қаратилган бевосита даъватлар фақат сиёсий ҳамжамият томонидан янграётгани йўқ.2007 йилги иқтисодиёт бўйича Нобель мукофоти совриндори ва Гарвард профессори Эрик Маскин 22 май куни Испания нашрига берган интервьюсида Зеленскийнинг ўрнида «уруш тезроқ тугаши ва Украинанинг катта қисми вайрон бўлмаслиги учун ён босган бўлиши»ни айтди. У уруш бошланганидан кейин россиялик олимлар билан алоқалар узилишига қарши чиққан эди.
«Бу Россияга мамлакат шарқидаги баъзи ҳудудлар устидан назоратни тақдим этиш ва Қрим Россияга тегишли эканини тан олишни кўзда тутади. Украиналикларнинг буни қабул қилиши жуда қийин бўлади. Шунга қарамай, мен ўз электоратини қабул қилишга кўндира оладиган яхши сиёсий етакчилар самарадорлигига қаттиқ ишонаман», — деди Маскин.
19 май куни Американинг The New York Times газетаси «Фикрлар» бўлими таҳририяти номидан мақола чиқарди, унда Россия урушни пала-партиш режалаштиргани ва бошлагани, аммо ҳамон Украинага зарар етказишга қодирлиги, АҚШнинг кўмаги эса чексиз эмаслиги айтилади. «Украина Россия устидан узил-кесил ғалаба қозониб, 2014 йилдан буён Россия эгаллаб олган ҳудудларининг барчасини қайтариб олиши ҳақиқатга яқин мақсад эмас», — дейилади мақолада.
«Бундай реаллик билан тўқнашиш оғриқли бўлиши мумкин, аммо бу тинчлик эмас. Бу ҳукумат хаёлий ғалаба ортидан қувиш ўрнига амалга ошириши керак бўлган нарса», — дея якунланади мақола.
Украина президенти офиси ён босишни таклиф қилаётганларни «ич-ичидан мағлуб бўлиб бўлган лузерлар» деб атади
Украина ҳукумати бундай даъватларни рад этмоқда ва «ультиматумлар» эмас, балки тенглик асосида Украина билан музокараларга тайёрлигини, ҳудудий нуқтаи назардан ён босишлар эса уруш муддатини узайтиришини айтмоқда.«Ҳатто дунёнинг ярми бизга қарши чиқса ва куч билан ён босишга мажбурласа ҳам, биз буни қилмаймиз. Украина ҳудудининг қандайдир қисми эгаллаб олинишига ҳеч қачон рози бўлмаймиз. Россия армияси Украина ҳудудида бўлиб туришига ҳеч қачон кўнмаймиз», — деди Украина ташқи ишлар вазири Дмитрий Кулеба 24 май куни.
Ўша куниёқ Давосда Украина президенти офиси раҳбари Андрей Ермак шундай деди: «Биз Европада тинчлик йўлида таслим бўлишга қаратилган даъватларни эшитишда давом этяпмиз. Шерикларимизнинг баъзилари бизга агрессорга юзини сақлаб қолиш имкониятини беришни таклиф қилмоқда, ҳудудий баҳслар атрофида музокаралар ўтказиш таклифини бермоқда. Аммо Россия Украинани вайрон қилиш ниятини намойиш қилаётган бир пайтда бунинг қандай иложи бор?»
Ушбу мавзуни охирги пайтларда энг кўп Украина президенти офиси раҳбари маслаҳатчиси Михаил Подоляк изоҳламоқда. Унинг айтишича, Украина ҳудудларини фидо қилишни таклиф этаётган ҳар бир одам «аллақачон ич-cиҳидан ютқизган лузердир», Киссинжер эса худди ҳозир Украина ерларини бериб юборишни таклиф қилаётгани каби «[Россияга] Польша ёки Литвани олиб қўйиш шунчалик осонлик билан қўйиб берган бўларди».
NYT мақоласини Подоляк камида икки марта танқид қилиб чиқди. «Воқеалар жойидан минглаб ёки ҳатто 200 минг км узоқда туриб, ҳамма нарсани тушунаман деб ўйлаш мумкин. Айниқса Россия Федерацияси ҳақида, айниқса, тинчлик битимини тузиш учун бу мамлакатга бироз ён босиш кераклиги ҳақида. Мана нима: Россияга ҳар қандай ён босиш — янада қисқароқ муддатларда янада кучлироқ уруш дегани», — деганди Подоляк.
Ҳудудий жиҳатдан ён босишларни Зеленский ҳам рад этмоқда, аммо Россия томонидан 24 февралга қадар босиб олинган ҳудудлар масаласини дипломатик йўл билан ечишни таклиф қилмоқда.
NYT мақоласига The Kyiv Independent таҳририяти жавоб қилди. Украина нашри Америка нашрини Россияга «эрк бериш»да айблади
NYT’га нафақат Украина президенти офиси, балки украиналик журналистлар ҳам жавоб қайтаришга қарор қилди. 24 май куни Украинанинг инглиз тилидаги The Kyiv Independent нашри ўз таҳририяти колонкасини эълон қилди. Унда айтилишича, Россия босқинини батафсил ёритаётган NYT нашри мақоласи Украинада қаҳр-ғазаб уйғотган ва «кўпчиликнинг ҳафсаласини пир қилган».«NYT колонкасининг маъноси шундай: Украина барибир ютқазади, унга ёрдам беришни тўхтатинг, токи ҳаммаси тезроқ тугасин. Қисқача айтганда, таҳририят эрк бериш ва эркин дунё қадриятларига хоинликни прагматик фикрлаш деб кўрсатишга уриняпти», — дейилади мақолада.
Нашр таҳририяти Россия армиясининг заиф жиҳатларини ва Украина аҳолиси кайфиятини қайд этди: Киев жамиятшунослик халқаро институтининг сўнгги тадқиқотларига кўра, уларнинг 82 фоизи тезроқ тинчликка эришиш учун ҳудудлардан воз кечишга тайёр эмас. Украиналикларнинг ғалабага ишончи «ўз-ўзига ишончъга эмас, балки «зарурият»га асосланган, чунки «ҳозир Россияга нисбатан ҳар қандай ён босиш эртами кечми янги урушга олиб келади, Россия томонидан эгаллаб олинган ҳар қандай ҳудудда қолиб кетган украиналиклар эса қийноққа солинади, зўравонликка учрайди ёки ўлдирилади», — дейилади The Kyiv Independent мақоласида.
Матн шундай гаплар билан тугайди:
Украина эртами кечми, ғолиб бўлади, чунки ҳеч қайси фашистик давлат эркин мамлакат устидан ғалаба қозонмаган.Демократик дунё бу ғалаба эртароқ етиб келиши, Украина халқи ва бутун дунё учун камроқ талафот келтиришини таъминлаши мумкин. Украинага ҳарбий кўмакни ва Россияга босимни кучайтириш орқали бунга эришиш мумкин.
Украина бу урушни эркин дунё номидан — у эркин бўлиб қолиши учун олиб бормоқда. Эркин дунё ҳеч бўлмаса украиналикларнинг мардлигига муносиб бўлиш учун интилиши керак.
Изоҳ (0)