2021 йилда Нобель мукофотининг тинчлик учун йўналишида «Новая газета» бош муҳаррири Дмитрий Муратов ҳамда филиппинлик журналист аёл Мария Реса ғолиб деб топилди. Улар демократия ва тинчликка хизмат қиладиган эркин фикрлаш ҳамда сўз эркинлиги учун курашгани учун мукофот лауреатлари бўлди. Муратов охирги 11 йил ичида Нобель мукофоти совриндори бўлган россиялик биринчи лауреат. «РБК» сўнгги йилларда Нобель мукофотининг тинчлик учун йўналишида ғолиб деб топилган ташкилот ва журналистлар ҳақидаги маълумотларни тақдим этган.
2009 йилда
АҚШни 2009–2017 йилларда президент сифатида бошқарган Барак Обама халқаро хавфсизликни таъминлашга қаратилган ҳаракатлари учун тинчлик учун Нобель мукофотини қўлга киритган. Нобель мукофоти совриндорларини аниқлаш бўйича қўмита Оқ уй раҳбарининг инсон ҳуқуқларига риоя этилишини таъминлаш, ядро қуролидан холи бўлган дунёни бунёд этишга интилиб қилган ҳаракатларига юқори баҳо берган. Мукофотнинг берилиши дунё жамоатчилигида мунозараларга сабаб бўлган, чунки Обама мукофотни қўлга киритган вақтида президентлик лавозимида бир йил ҳам ишлаб улгурмаган эди ва танқидчилар унинг давлат раҳбари сифатида ҳали ҳеч нарса қилмаганини таъкидлаган. Америкалик сиёсатчининг ўзи ҳам мукофотни ноҳақ берилган инъом деб атаган.2010 йилда
Хитойлик ҳуқуқ ҳимоячиси Лю Сяобо мамлакатда инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш ва зўравонликка қарши курашгани учун Нобелга лойиқ кўрилган. У мукофотга сазовор бўлган вақтида давлат тузилмасига қарши чиққани учун қамоқхонада ўтирган. Лю Сяобонинг қамалишига сиёсий ислоҳотлар ўтказиш ҳамда сўз эркинлигини талаб қилган «Хартия 08» ҳаракати сабаб бўлган. 2017 йилда Лю Сяобонинг онкологик касалликка чалингани маълум бўлди, у қамоқдан касалхонага кўчириб ўтказилди. Ҳукумат ҳуқуқ ҳимоячисини озод қилишни рад этди ва унинг хорижда даволанишига рухсат бермади. Лю Сяобо 2017 йил июль ойида вафот этган.
2011 йилда
Эллен Жонсон-Серлиф, Леймах Гбови, Таваккул Карман" data-action="zoom" class="border lazyload" />
Нобель мукофоти совриндорларини аниқлаш қўмитаси бир йўла уч нафар аёлни тинчлик йўналишида лауреат деб эълон қилди. Мукофот Африка мамлакатларида президентлик лавозимини эгаллаган биринчи аёл — Эллен Жонсон-Серлифга (у 2006–2018 йилларда Либерияда давлат раҳбари бўлган); миллий ва халқаро ҳуқуқ ҳимояси дастурларида, хусусан, «Аёллар Африкада тинчлик ва хавфсизлик учун» ташкилотида ишлаган либериялик фаол Леймах Гбови ҳамда яманлик ҳуқуқ ҳимоячиси Таваккул Карманга насиб этган. Мукофот аёллар ҳуқуқи ҳамда хавфсизлиги учун курашдаги ҳаракатлари сабаб ушбу учликка топширилган.
2012 йилда
Тинчлик учун Нобель қитъани бирлаштиргани, шу билан бирга, тинчлик ва демократияни мустаҳкамлашдаги 60 йиллик фаолияти учун Евроиттифоққа берилди. Бунда ЕИнинг Иккинчи жаҳон урушидан кейин Франция ҳамда Германия ўртасидаги муносабатларни мустаҳкамлашдаги ўрни жуда катта аҳамиятга эга эканлиги қайд этилган.
2013 йилда
Тинчлик учун Нобель мукофоти кимё қуролидан фойдаланишни тақиқлашга қаратилган ташкилотга берилди. Нобель қўмитаси миссиянинг фаолиятига эътибор қаратиб, унинг Суриядаги қуролларни йўқ қилишдаги ҳаракатларига юқори баҳо берган. Ташкилот вакиллари ҳам мукофот келгусидаги ишларни янада жадаллаштиришини таъкидлаган.
2014 йилда
Покистонлик мактаб ўқувчиси Малала Юсуфзой ва ҳиндистонлик ҳуқуқ ҳимоячиси Кайлаш Сатяртҳи мукофот лауреатлари бўлишди. Нобель қўмитаси Юсуфзойнинг қизлар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга қўшган ҳиссасини алоҳида қайд этган. Малала Юсуфзой 2012 йилда толиблар ҳужумидан кейин бошидан ўқ еган, бироқ омон қолган ва Буюк Британияда даволанган. 2013 йилда у Нью-Йоркдаги БМТ қароргоҳида нутқ сўзлаган. Сатяртҳи эса Ҳиндистонда болалар ҳуқуқларини ҳимоя қилгани учун Нобель мукофотига лойиқ кўрилган. Унинг «Болаликни қутқарамиз» ташкилоти минглаб болаларни қулликнинг турли шаклларидан қутқарган ва уларнинг таълим олишига шарт-шароитлар яратган.
Мавзуга доир:
2015 йилда
Нобель қўмитаси «Тунисдаги миллий мулоқот квартети» — 2013 йилда мамлакатда юзага келган сиёсий инқирозни бартараф қилишда бирлашган тўртта ташкилотдан иборат гуруҳни тинчлик йўналишидаги мукофот совриндорлари деб эълон қилди. Қўмита ушбу тўртликнинг «Араб баҳори» даврида 2011 йилдаги давлат тўнтариши ва бошқа воқеалардан кейин Тунисда фуқаролар урушининг олдини олганини эътироф этган.
2016 йилда
Тинчлик йўналишидаги мукофот 2010–2018 йилларда мамлакатни бошқарган Колумбия президенти Хуан Сантосга топширилган. Қўмита унинг мамлакатда узоқ йиллар давом этган низоли вазиятни тартибга солишдаги роли катта эканини қайд қилган. Колумбияда ҳукумат ҳамда сўл радикаллар гуруҳи FARC (Колумбия инқилобий қуролли кучлари) ўртасидаги кураш 1960 йиллардан буён давом этарди. Томонлар 2016 йилга келибгина низога барҳам бериш борасида ўзаро келишиб олган.
2017 йилда
Тинчлик учун Нобель мукофоти бу сафар Ядро қуролларни тақиқлаш бўйича халқаро кампанияга берилди. Бунда ҳар қандай ядро қуролларини ишлатилиши туфайли юзага келиши мумкин бўлган фалокатли оқибатларнинг қандай фожиаларга олиб келиши мумкинлиги қайд этилган. Ташкилот 2006 йилда «Ядро урушига қарши турувчи дунё шифокорлари» деб номланган бошқа бир тузилманинг (1985 йилда Нобель мукофотини олган) ўрнида тузилган.
2018 йилда
Мукофот жисмоний зўравонликдан уруш қуроли ва қуролли низоларда фойдаланишни қоралашга қарши ҳаракатлар учун топширилган. Уч йил аввал ҳам мукофот икки нафар одамга берилган. Ироқлик ҳуқуқ ҳимоячиси, язид миллатига мансуб Надя Мурод Басе Таха 2014 йилда ИШИД жангарилари томонидан асирга олинган ва қуллик тутқунида бўлган. У террорчилар ихтиёридан қочганидан кейин жангариларнинг язидларга нисбатан қилаётган зулми ҳақида гапириб берган. Иккинчи лауреат Конгода яшовчи шифокор Денис Муквеге. У 1998 – 2002 йилларда бўлиб ўтган Конго Демократик Республикасидаги фуқаролар урушида зўравонликдан жабр кўрган аёлларга ёрдам кўрсатган.
2019 йилда
Эфиопия бош вазири Абий Аҳмад Али тинчлик йўналишида Нобелга муносиб кўрилди. У лавозимга киришганидан кейин бир ярим йил вақт ўтгач, халқаро даражадаги ушбу нуфузли мукофотнинг совриндори бўлган. Абий Аҳмад Али Эритрея билан тинчлик сулҳини тузган ва ўз мамлакатида сиёсий ҳаётни либераллаштириш бўйича ислоҳотлар ўтказишга киришган.
2020 йилда
Ўтган йили мукофот БМТ тузилмасидаги Бутунжаҳон озиқ-овқат дастури лойиҳасига берилди. Нобель қўмитаси ушбу лойиҳанинг дунёнинг турли бурчакларида урушлар ва бошқа қуролли низолар вақтида одамларнинг очликдан ҳалок бўлмаслиги учун қилган саъй-ҳаракатлари учун эътироф этган ва мукофотлаган.
2021 йилда
Нобель қўмитаси «Новая газета» бош муҳаррири Дмитрий Муратовни мукофотлади ва унинг Россияда сўз эркинлигини таъминлаш йўлида амалга оширган ишларига юқори баҳо берди. Бош муҳаррирни дунёдаги идеал қарашларни, яъни демократия ҳамда матбуот эркинлиги учун етарли даражада шароитлар яратилмаганини қайд этиб, ушбу нуқтаи назарда қатъий турган ва сўз эркинлиги учун курашаётган журналистлар етакчиси деб номлашди.
Муратов 11 йил ичида Россиядан Нобель мукофоти лауреати бўлган биринчи совриндор ва тинчлик йўналишида ғолиб деб топилган мамлакатнинг биринчи фуқароси сифатида тарихга кирди. Муратовга қадар ушбу мукофотни Собиқ иттифоқ даврида олим ва ҳуқуқ ҳимоячиси Андрей Сахаров, шунингдек, Совет иттифоқи президенти Михаил Горбачёв қўлга киритган. 2010 йилда Буюк Британияда фаолият олиб бораётган Россия фуқаролигига эга физик олим Константин Новосёлов физика йўналишида Нобелга лойиқ кўрилган.
Журналист Мария Реса ҳам Муратовга шерик сифатида Нобель совриндори деб топилди. У Филиппинда сўз эркинлиги учун мардонавор тарзда курашгани ва Муратов каби дунёдаги идеал қарашларни ёқловчи журналистлар етакчиси деб топилди.
Реса — Нобель лауреати бўлган Филиппин тарихидаги биринчи шахс. У деярли 20 йил давомида CNN телеканалининг Жануби-Шарқий Осиё бўлинмасининг суриштирув журналисти сифатида фаолият олиб борган. 2012 йилда Rappler янгиликлар агентлигини ташкил қилган, 2018 йилда Time журнали Ресани бошқа журналистлар, хусусан, Истанбулда сирли равишда ўлдирилган The Washington Post мухбири Жамол Қошиқчи билан биргаликда «Йил одами» деб топган. Орадан икки йил ўтгач, суд Ресани Филиппиннинг кибержиноятлар тўғрисидаги қонунига зид равишда ёлғон (туҳмат) маълумотлар тарқатганликда айбдор деб топди. Ҳаммаси Rappler нашрида 2012 йили Олий суд раиси Ренато Коронанинг филиппинлик бизнесменлар билан алоқалари борлиги юзасидан чиққан мақоладан кейин жиноят иши қўзғатилишидан бошланган. Суд ушбу мақоладаги маълумотларни уйдирма ва қонунга зид деб топган. Кейинчалик Реса гаров пули эвазига озод қилинди ва суд қарори юзасидан шикоят киритди.
Изоҳ (0)