Ижтимоий тармоқларда болаларнинг гаджет, онлайн ўйинлар сабаб ҳаракатсиз бўлиб қолгани, сайр қилишни истамаслиги ва кўчада бизнинг болаликдаги сингари қўшни болалар йиғилиб ўйнамаслиги мазмунидаги шикоятомуз постлар жуда ҳам кўп учрайди. Бола маълум машғулот масалан, рақс, гимнастика ёки спортнинг бошқа тури билан шуғулланмайдиган бўлса, суст ва бўшашган бўлиб ўсади. Тўғри югура олмайди, йиқилиб тушса ҳам пишимагани сабаб тез шикастланади. Жисмоний тарбия ўқитувчиларини ҳам ҳозирги болаларнинг элементар дастурни уддасидан чиқа олмаслиги, йўқ жойдан жароҳат орттириб олиши ҳайрон қолдиради.
Фото: «Домашний очаг»
Бола 10 ёшгача нималарни уддасидан чиқа олиши керак:
- югура олиши, оёғининг учида тўғри тура олиши, бир неча усулда сакрай олиши;
- тўғри ва тез эмаклашни билиши;
- деворга қотирилган нарвон кўринишидаги гимнастик анжомдан қўл ва оёқларини фаол қимирлатган ҳолда чиқа ва туша олиши;
- пастга, олдинга сакраганда ўрнидан тура олиши;
- қўлларини эркин ҳаракатлантириш масалан, қушнинг қандай учишини ҳаракат билан тасвирлаб бериш;
- бир оёқда тура олиши, икки оёқ учида сакрай олиши, ўтириб туриш машқларини эркин бажариши;
- оғир бўлмаган буюмларни отиши ва ушлай олиши, ўзи ва ёнидаги одам учун ҳаракатнинг хавфсизлик ёки хавфлилик даражасини баҳолай олиши керак;
- мактабдаги танаффусда қизларнинг аввалгидек арқон сакрамай қўйгани, ўғил болаларнинг футбол ўйнамаслиги, бунинг ўрнига ижтимоий тармоқ ва ўйинларни муҳокама қилиши, бошини телефондан кўтармаслиги ҳақида шикоят қилишдан аввал замонавий мактабларда ҳаракатланиш имконияти қандай эканига тўғри баҳо бериш керак.
Биринчидан мактаб коридорларида югуриш тақиқланган, кичик спорт зал ҳисобланадиган рекрациялар эса болалар учун зерикарли ва у ерда ўтиришга ўқувчиларга рухсат берилгани билан болалар бундай дам олишни истамаслиги мумкин. Аксари мактабда фаолият юритадиганлар болалар югурса ва сакраса кўкариш ва шикастланиш орттириб олиши, ундан кейин ота-оналарга тушунтириш беришга тўғри келади, деган фикрда. Мактаб шифокорлари ва раҳбарлари ҳам ўқувчининг бошини ёриб, мияси чайқалишидан қўрқади. Қолаверса, танаффусларда мактаб ҳовлисига чиқиш мумкин эмас.
Хавфсизлик ўта хавфли
Ота-оналар хавотири сабаб болани кузатув ёки назоратсиз ўйнашига рухсат бермайди, ташқарига чиқишига рухсат бермайди. Бунинг оқибатида эса бола кам ҳаракат бўла бошлайди. Серҳаракатлик бола табиатига хос экани сабаб ҳам юқоридаги тақиқларга қарамай, тана ҳаракатда бўлишга ундайверади. Бунинг оқибатида дарс вақти ёки бошқа бир юмуш бажараётганда болада ғимирлайвериш ҳолати кузатилади. Аслида ҳаракатсизлик хавфли эмас, шунчаки ҳаракат етишмаганидан кейин бўшашган ва зўриқишга ўрганмаган бола бирданига шикастланиши ёки жароҳатланиши мумкин. Сиз «папалаган» тақдирда ҳам боланинг арзимаган ҳаракат билан иш орттириб олишининг сабаби ана шунда.
Бу борада Скандинавия мамлакатларидан ўрнак олиш керак. У ердаги мактабларда айрим машғулотлар очиқ ҳавода ўтказилади, таълим муассасаси ҳовлисида ҳаракатли ўйинлар ўйналади. Табиийки, тўсатдан юзага келиши мумкин бўлган ҳолатлар учун кузатувчи шахс бўлиши мумкин, аммо ҳеч ким болаларнинг тўп ва бошқа ўйинлар ўйнашига халал бермайди.
Фарзандлар дам олиш кунлари бошқа болалар билан сиз-у бизнинг ёшлигимиз каби гуруҳ-гуруҳ бўлиб ўйнай олмаслигига эса оиладаги вазият ҳам сабаб бўлади. Ажрашган ота ҳафтанинг дам олиш кунлари қиз ёки ўғлини ўзи билан олиб кетиши ёки қўшимча дарс, машғулотлари билан машғул қилиб қўйиш ҳам тенгқурлари билан тоза ҳавода ўйнашига тўсиқ бўлади ва бора-бора бу одатий ҳол бўлиб қолади. Ундан ҳам ёмони бу болада невроз кузатилишига олиб келиши мумкин. Боланинг дарс қилиши, тил ўрганиши ёки бошқа бир келажаги учун зарур бўлган машғулотлар билан шуғуллангани яхши, лекин бу унинг ҳаракатланиши ва тенгдошлари билан норасмий мулоқот қилиши, ўйнашини чеклаш керак дегани эмас. Шундай экан боланинг қўлидан телефон тушмай қолишидан шикоят қилгунча бунинг сабаби ҳақида ўйлаб кўриш ва вазиятга тўғри баҳо берган ҳолда иш тутиш керак.
