Уйқу бу – ҳаётий жараён бўлиб, кичик болаларга нисбатан катталарда осон амалга ошади. Катталарда уйқусизлик ёки уйқу билан боғлиқ бошқа муаммоларни қандай бартараф этиш ҳақида бир қанча маълумотлар мавжуд. Аммо гап ёш болалар ҳақида кетганда, ҳеч ким бунга жавоб бермайди. Болалар қанча ухлаши керак? Баъзида нима учун уларни ухлатиш қийин кечади? Шунингдек, бунинг саломатликка таъсири борми? Қуйида ота-оналар билиши керак бўлган бир неча муҳим фактлар билан танишиб чиқиши мумкин.
Болаларнинг ухлаши учун меъёрий соатлар мавжуд, албатта, улар ёшга қараб ўзгариб боради:
- Янги туғилган чақалоқлар (3 ойликкача бўлган чақалоқлар) – 14-17 соат ҳар куни;
- Чақалоқлар (4-11 ойлик) − 12-15 соат;
- Кичкинтойлар (1-2 ёш) − 11-14 соат;
- Болалар (3-5 ёш) − 13 соат;
- Каттароқ болалар (6-13) – 9-11 соат;
- Ўсмирлар (14-17) – 8-10 соат.
Кўпгина болалар ва ўсмирлар белгиланган меъёрда ухлай олмайди
1991—2012 йилларда кунига 7 соатдан кам ухлайдиган 15 ёшдаги ўспиринлар сони 10 фоизга ошди. Аслида уюқсизлик кўпроқ болалар ва ўспиринларда кузатиладиган ҳолат ҳисобланади. Уйқусизлик туфайли кичкина болаларнинг кайфияти тушади, асабийлашади ёки ҳаддан ташқари фаол ҳаракатда бўлади. Ўспиринларда эса уйқусизлик ўқишда, кайфиятда ва эрталаб туриш билан боғлиқ муаммоларни келтириб чиқаради. Бола ўз вақтида ухласа-да, кун давомида ҳолсиз ва уйқучан бўлиши кузатилса, унинг саломатлигида бошқа бир муаммо пайдо бўлган бўлиши мумкин. Агар уйқусидаги безовталик, тез-тез уйғониш, оёқларнинг титраш синдроми кузатилса, шифокорга мурожаат қилиш зарур.
Фарзанд етарлича ухлаётганини қандай аниқлаш мумкин?
Бунинг учун 4 та саволга жавоб бериш керак:
- Боланинг эрталаб уйғониши қийинми?
- Дам олиш кунлари бошқа кунларга нисбатан 2 соат кўпроқ ухлайдими?
- Бола мумкин бўлмаган жамоат транспорти ёки синфда ухлаб қоладими?
- Бола кўпроқ ухлаганда кайфияти ўзгарадими? Янада қувноқ ёки фаоллашадими?
Агар ушбу саволларнинг ҳар бирига «ҳа» деб жавоб берилса, демак, боланинг уйқу режимини ўзгартириш керак.
Боланинг мактабдан кейин истеъмол қиладиган овқати уйқуга таъсир қилиши мумкин
Кўпгина ота-оналар кофеинга бой овқатларни тушдан кейин берса, ухлаб қолишига халақит беради. Ушбу маҳсулотларга қуйидагилар киради:
- чой;
- шоколад;
- қаҳва;
- газли ичимлик.
Ўқишдан кейинги чарчоқ ҳам уйқуга таъсир қилади
Фарзанд мактабда яхши ўқиши, ундан кейин яна бошқа машғулотлар билан шуғулланиши жуда яхши. Аммо ортиқча вазифалар уйқуда муаммоларни келтириб чиқаради. Сабаби ҳаддан ташқари чарчоқ ҳам ухлаб қолишга тўсқинлик қилади. Шунинг учун барча фаол машғулотлар, рақс дарслари иложи борича эртароқ тугаши керак.
Уй вазифаларининг кўпи ҳам уйқуда муаммоларни пайдо қилади. Бу айниқса, катта миқдордаги уй вазифалари билан билан шуғулланадиган ўрта мактаб ўқувчилари учун тўғри келади. Агар ўспирин кўпинча ярим кечадан кейин дарсларни бажарса, уйқу тўлиқ бўлмаслиги мумкин.
Уйқунинг етишмаслиги иммунитетга таъсир қилади
Мунтазам уйқусизлик танада етарлича ситокин миқдорини ишлаб чиқармайди. Натижада иммунитет заифлашади ва бола тез-тез шамоллаш билан касаллана бошлайди ёки узоқ вақт соғая олмайди. Кунига 6 соатдан кам ухлайдиган болаларнинг тез-тез касал бўлиши кузатилади.
Телефонлар уйқуга халақит беради
Болаларга планшет ёки телефон билан ётишига йўл қўймаслик керак. Сабаби бола кеч тушгандан сўнг ҳам бир неча соатлар давомида компьютер ўйнаши, видео томоша қилиши ва ижтимоий тармоқларда ўтириши мумкин. Натижада бу уйқусизликка ва юқорида тавсифланган ҳамма нарсага олиб келади. Бола тунда ухлаши учун, албатта, телефонларни олиб қўйиш тавсия этилади.
Электрон қурилмалар уйқуга биологик даражада таъсир қилади
Мутахассислар гаджетлар билан ухлашни ҳеч кимга, айниқса, болаларга тавсия қилмайди. Чунки қурилмалар экранидан тарқалаётган кўк нур мелотонин – уйқу гормонининг ишлаб чиқишини тўсади. Бу эса уйқу сифатига таъсир қилади. Ухлаш юзаки бўлганлиги туфайли тана дам олмайди.
Изоҳ (0)