• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12778.12
    • RUB164.01
    • EUR14931.23
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +30°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Инжил таржимаси учун ўтда куйдирилганлар. Уильям Тиндейл, Ян Гус ва бошқа Уйғониш даври олимларининг қисмати ҳақида

    1536 йилнинг 6 октябрь санасида Бельгиянинг Вильвурд Близ Бруссель қасри зиндонларидан қийноқлар таъсиридан эти суякларига ёпишган ночор бир танани олиб чиқишади. Асирга олинган инсон бир ярим йил давомида қоронғи ва зах зиндонда сақланган эди. Уни қаср ҳовлисидаги жазо устунларига боғлашади. У сўнгги маротаба «Парвардигор, Англия қиролининг кўзларини очгин», деб дуо қилади. Сўнгра ҳукм эълон қилиниб, аввал арқон билан бўғишади, кейин эса ўлик танани ўтда куйдиришади. Уильям Тиндейл ким эди ва унга нима сабабдан бунчалик шавқатсиз ўлим раво кўрилган? «Дарё» сана муносабати билан Инжил таржимаси учун ўтга ташланган одамлар тақдири ҳақида ҳикоя қилади.

    Уильям Тиндейлнинг ўлдирилиши.

    Уильям Тиндейлнинг ўлдирилиши.
    Фото: Google Photos

    Уильям Тиндейл Англия тарихини кескин ўзгартира олган ислоҳотчиларнинг сардори  ва уларнинг маънавий етакчиси бўлган эди. Тиндейл Янги Аҳдни инглиз тилида нашр этган биринчи одам ҳисобланади. Тиндейл ҳақиқий олим ва даҳо эди, саккизта тилни шунчалик яхши билардики, уларнинг ҳар бири ўз она тили деб ҳисобланиши мумкин эди. Уни кўпинча «инглиз тилининг меъмори» деб аташади (ҳатто Уильям Шекспирдан ҳам кўпроқ), чунки Тиндейлнинг кўплаб иборалари ҳозиргача инглиз тилида ҳали ҳам қўлланилмоқда. Тиндейл Муқаддас китоб, яъни Инжилни дастлабки замонавий инглиз тилига таржима қилди.

    У биринчи бўлиб Гутенбергнинг кўчма босмахонасидан фойдаланиб, инглиз ёзувларини чоп этди. Муқаддас китобни таржима қилишдан ташқари, Тиндейл аввал католик черкови, кейин қирол Генрих VIII асос солган англикан черкови томонидан бидъат деб ҳисобланган фикрларни ҳам нашр эттирди. Унинг Инжил таржимасида ушбу қарашларни тарғиб қилувчи эслатмалар ва шарҳлар мавжуд. Тиндейлнинг таржимаси ҳукумат томонидан тақиқланган ва Тиндейлнинг ўзи 1536 йилда Генрих VIII ва Англия черкови агентларининг ташаббуси билан 1536 йилда ёқиб юборилди. Аммо Тиндейлгача ҳам бир неча киши Инжил таржимаси учун ёқиб юборилгани ва ҳалокатга юз тутганига тарих гувоҳлик беради.

    Инжил таржималарининг қонли тарихи

    Инжил дунёдаги энг кўп таржима қилинган китобдир. Бироқ Муқаддас китобнинг таржимаси қонли тарихга эга ва уни таржима қилишга журъат этганларнинг кўплари ҳалокатга юз тутди ва аёвсиз жазоланди...

    Жон Уиклиф

    1427 йилда Папа Мартин Жон Уиклифнинг қолдиқларини қабрдан қазиб олиб, гулханда ёқиб, дарёга ташлашни буюрди. Ҳолбуки, Уиклифнинг вафот этганига 40 йилдан ошиқроқ вақт ўтган эди. Аммо унинг қилмиши ҳали ҳам оғир жиноят деб қаралди.

    Фото: Google Photos

    Жон Уиклиф (1330–1384) XIV асрда Англияда энг буюк мутафаккир бўлган. Ўша пайтда черков ҳукуматда кўпроқ кучга эга эди ва Уиклиф қанчалик кўп Рим билан алоқада бўлса, черков шунчалик ғазабланди. Уиклиф черков папалиги коррупцияга ботган ва унинг манфаатларини илгари сурган деб ишонди. Уиклиф ўз фикрлари ёзилган варақалар чиқара бошлади, унда у бойлик ва ҳокимиятга интилиш ўрнига, черков камбағалларга ғамхўрлик қилиши керак, деган фикрни илгари сурди.

    1377 йилда Лондон епископи Уиклифдан унинг олдига келишини ва сўзлари учун ўзини тушунтиришини талаб қилди. Суд Уиклифни мутлақо еретикликда айблади. Еретиклик – черков қабул қилган қарорлар ва диний ташвиқотларни нотўғри деб ҳисоблаб, бошқа йўналишдаги оқим таклиф қилишдир. Уиклиф фитна айби билан айбланиб, уй қамоғига олинди ва кейинчалик Оксфорддаги Баллиол коллежидаги хўжайини лавозимидан кетишга мажбур бўлди. Уиклиф Муқаддас китоб ҳамма учун бемалол фойдалана оладиган ҳолатдаги манба бўлиши керак, деб қатъий ишонди. У саводхонликни камбағалларни озод қилишнинг калити деб билди.

    Муқаддас китоб, яъни Инжилнинг баъзи қисмлари илгари инглиз тилига таржима қилинган бўлса-да, ҳали тўлиқ таржимаси мавжуд эмас эди. Лотин тилини билмайдиган ва ўқий олмайдиган оддий одамлар фақат руҳонийлардан ўрганишлари мумкин эди. Жон Уиклиф ёрдамчилари билан  Инжилнинг айрим қисмларини инглиз тилига таржима қилишга эришди. Аммо черков 1391 йилда, ҳатто Инжил таржимаси якунига етмай туриб, инглизча Инжилни тақиқлаш ва нусхаси бўлган ҳар қандай кишини қамоққа олиш тўғрисидаги қонунни чиқарди. Қонун лойиҳаси муваффақиятсиз тугади ва инглизча Инжил анча кенг тарқаб кетди. Аламзада черков  марҳум Уиклифни таъқиб қилишда давом этди ва унинг суякларини қабрдан қайта қазиб олиб ёқишни буюрди. Аслида Уиклиф 40 йил олдин инсультдан вафот этган эди.

    Ян Гус

    1402 йилда Чехияда янги асирга олинган руҳоний Ян Гус черковда хизмат қилиш учун Прагадаги минбарга тайинланди. Ўша даврдаги Европада тарқалган Уиклифнинг тарқатилган қоидаларидан илҳомланган Гус ўзининг минбаридан черков ислоҳотларини тарғиб қилиш ва черковдаги коррупцияга қарши курашишда фойдаланди. Уиклиф сингари Гус ҳам ижтимоий ислоҳотларга фақат саводхонлик орқали эришиш мумкин деб ҳисоблар эди. Лотин тилида эмас, балки чех тилида ёзилган Муқаддас китобни одамларга бериш жуда зарур эди. Гус бир гуруҳ олимларни йиғди ва Инжил таржимасига киришиб кетди. Тез орада биринчи Чехия Инжили пайдо бўлди. Бу иш учун уларни «Дажжолнинг шогирдлари» деб аташди. Тез орада Гус бидъат учун ҳибсга олинди.

    Фото: Google Photos

    Констанса шаҳрида бўлиб ўтган Ян Гуснинг суди тарихга энг ажойиб воқеалардан бири сифатида кирди. Бу кўпроқ карнавалга ўхшарди.Чунки бунга бир неча минг одам гувоҳ бўлди. Ян Гус 1415 йил 1 июлда ёқиб юборилди. Унинг ўлими унинг тарафдорларини қўзғолонга ундади. Руҳонийлар ва черковларга ҳужум қилинди. Бир неча йил Богемия фуқаролар уруши ҳолатида эди. Бунинг ҳаммасига Ян Гуснинг Муқаддас китобни чех тилига таржима қилгани сабаб бўлган эди.

    Уильям Тиндейл

    Инглизча Инжилга келсак, ўлдирилган энг таниқли таржимон Уильям Тиндейл эди. Бу XVI асрда Генри VIII тахтдалигида юз берган эди. Уиклифни таржимаси ҳали ҳам тақиқланган ва қўлда ёзилган нусхалари қора бозорда мавжуд бўлса-да, уларни топиш қийин ва жуда қиммат эди. Кўпгина одамлар Муқаддас китобда нима дейилгани ҳақида ҳали ҳам тасаввурга эга эмас эди. Аммо типография анча оммавий ҳолга айланди ва Тиндейл замонавий таржима қилиш вақти келганига ишонди.

    У буни яратиши мумкинлигини билар эди. Унга керак бўлган ягона нарса бу — маблағ ва жамоатчиликнинг қўллаб-қувватлаши эди. Тез орада у Лондонда ҳеч ким унга ёрдам беришга тайёр эмаслигини англади. Ҳатто унинг дўсти, Лондон епископи Кутберт Тунстал ҳам. Черков маъмурлари бу ҳақда ғамхўрлик қилди ва Тиндейл йўлига хилма-хил тўсиқлар қўйишди. Германиядаги диний муҳит камроқ босим остидалигини ҳис қилган Тиндейл у ерда ўз режасини амалга ошириш учун кўпроқ имкониятга эга бўлишига ишонди.

    Шунинг учун у Кёльнга борди ва таржима устида иш бошлади. Аммо маълум бўлишича, бу ҳаракат ҳам хато эди. Кёльн ҳали ҳам Римга содиқ архиепископнинг назорати остида эди. Уильям уларнинг босмахонага бостириб киришларини билди. У қоғозларни йиғиб, қочиб кетди. Ушбу воқеа кейинги бир неча йил ичида бир неча бор такрорланди. Кейинги бир неча йилни Тиндейл инглиз айғоқчилари ва Рим агентларидан қочиш билан ўтказди. Аммо у Муқаддас Китоб бўйича ишни якунлашга муваффақ бўлди ва тез орада унинг нусхалари Англияга келди, албатта, ноқонуний равишда. Таржима тугалланди.

    Англияда кардинал Волси Тиндейлнинг Инжилига қарши кампания ўтказди. Тиндейл ёки унинг трансфери билан алоқаси бўлган ҳар ким хавф остида эди. Европада Тиндейл билан учрашган руҳоний Томас Хиттон Муқаддас китобнинг икки нусхасини мамлакатга яширинча олиб кирганини тан олди. Уни бидъатда айблашди ва тириклайин ёқиб юборишди.

    Тиндейл билан яхши таниш бўлмаган Томас Бил ҳам тириклайин куйдириб юборилди. Билни биринчи бўлиб Лондон епископи томонидан судга берилган ва 1529 йилда қамоқдан озод қилинди. Аммо 1531 йилда тахтдан воз кечганида у Норвич епархиясининг канцлери Томас Пеллес томонидан қайта ҳибсга олинди ва жиноий жавобгарликка тортилди ва Норвич шаҳри яқинидаги дунёвий ҳокимият томонидан ёқиб юборилди.

    Айни пайтда Тиндейлнинг дастлабки тарафдорларидан бири бўлган руҳоний Ричард Байфилд қозиққа боғлашдан олдин доимо қийноққа солинди. Оксфорддаги бир гуруҳ талабалар эса зиндонда чирийдиган бўлди.

    Тиндейлнинг охирги тақдири ҳам аянчли бўлди. 1535 йилда унга отасининг пулини ўғирлаб, йўқотган ёш аристократ Генри Филлипс хиёнат қилди. Тиндейл Англия савдо жамоатчилиги ҳимояси остида Антверпенда яширинган эди. Филлипс Тиндейл билан дўстлашди ва уни кечки овқатга таклиф қилди. Улар инглиз савдогарлари уйидан бирга чиқиб кетаётганларида Филлипс эшик олдида довдираб ўтирган бир неча қароқчини чақирди. Улар уни ушлади. Тиндейл 1536 йил августда бидъат айблови билан айбланиб, бир неча ҳафтадан сўнг ёқиб юборилди.

    Тиндейл 1525–1526 йилларда Янги Аҳдни инглиз тилида нашр этган биринчи шахс эди. Ушбу биринчи нашрнинг фақат битта тўлиқ нусхаси борлиги маълум ва бу нусха учун Британия музейи 1948 йилда икки миллион доллар тўлади!

    Абдулазизхон Акрамов тайёрлади.

    06.10.2020, 09:26   Изоҳ (0)   170853
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Жанубий Кореяда 13 ноябрдан жамоат жойлари ва транспортда ниқобсиз юрганлар жаримага тортилади

    06.10.2020, 08:51

    Тоғли Қорабоғнинг асосий шаҳри Степанакертнинг ўққа тутилганидан кейинги ҳолати — суратларда

    06.10.2020, 07:51

    Бишкекда парламент сайлови натижаларидан норози бўлган минглаб одамлар намойишга чиқди

    06.10.2020, 06:22

    Миналаштирилган юк машинаси, коронавирусга чалинган Трамп, муқаддас сув сепилган мушук. 5 октябрь суратлари

    05.10.2020, 23:43

    Россиялик вирусолог коронавирус билан қайта касалланиш муддатини баҳолади

    05.10.2020, 21:36

    Исроилдаги клиника раҳбари Душанбе мэри Рустам Эмомали ушбу шифохонада даволанганини рад этди

    05.10.2020, 18:28
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Туризмдаги трендлар 2025: Хитойда Марказий Осиёга – Қозоғистон, Ўзбекистон, Қирғизистонга қизиқиш ўсмоқда


    Ипак Йўли Банкдан Tradeloan: халқаро битимларни молиялаштириш


    Ipoteka Bank OTP Group: “Қуёш” — паркентликлар учун янги маҳалла маркази ишга туширилди


    Kia Ўзбекистон бозорини эгалламоқда: 2025 йилнинг биринчи ярмида рекорд даражадаги сотувлар


    СҚБ дан “ТЕЗКОР+” кредити —  бизнесингизни ривожлантириш учун қулай ечим 


    Centrum Air 25 июлдан Тошкент — Сеул тўғридан-тўғри рейсларини бошлайди 


    Чиқим ва кирим: назорат сари илк қадам


    Ипотекага хонадон, совға сифатида эса — омборхона!


    “Тадбиркорликни ривожлантириш компанияси” ISO 9001 ва ISO 37001 халқаро сертификатларини қўлга киритди 


    Микрокредитбанкда омонат карта жорий қилинди


    “InfinBANK” АЖ Тошкентда янги Банк хизматлари марказини очди  


    Нео Insurance — суғурта бозоридаги рақамли ўзгаришларнинг 2 йиллик натижаси 


    Остеосаркома: ташхислаш, даволаш ва фанлараро ёндашув


    Beeline Uzbekistan ҳудудларда рақамли ривожланишни жадаллаштирмоқда


    Сунъий интеллект бўйича икки дипломли таълим — UMFT& FAR EAST University ҳамкорлигида

     

    Тавсия этамиз

    Матриархат даври қайтадими: нима учун қиз фарзанд тарбиялаш трендга айланмоқда?

    14 июл, 13:07

    Оиласини қашшоқлик ва очликдан қутқарган жангчи йигит: Арда Гюлернинг курашга тўла ҳаёт мактуби

    13 июл, 22:15

    Кремль соясидаги жумбоқлар: сирли равишда вафот этган россиялик тадбиркор ва амалдорлар

    10 июл, 20:40

    Исроилнинг Ғазодаги қирғини ягона эмас: Инсоният тарихидаги энг йирик геноцидлар қандай содир бўлганди?

    10 июл, 19:12
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Трампнинг Москва ва Санкт-Петербургга ҳужум қилишга ундагани ҳақидаги хабарлар рад этилди

    Дунё | 15 июл, 23:35

    Ўқишни давлат олийгоҳларига кўчириш учун ўтиш баллари тасдиқланди

    Ўзбекистон | 15 июл, 23:25

    Дунёнинг энг кекса марафончиси ЙТҲ оқибатида вафот этди

    Дунё | 15 июл, 23:10

    Украинада кўп фуқаролик қонунийлаштирилди

    Дунё | 15 июл, 22:55

     Банкларда сўмдаги кредит фоизлари кўтарилди

    Ўзбекистон | 15 июл, 22:45

    АҚШда офицер танишув иловаси орқали Украинага оид махфий маълумотларни узатгани аниқланди

    Дунё | 15 июл, 22:35

    Сафарда болани нима билан банд қилиш мумкин? Хотиржам саёҳат қилиш учун 10 та лайфҳак

    Фарзанд | 15 июл, 22:23

    Ўзбекистонга энг кўп сайёҳлар қайси давлатлардан келаётгани очиқланди

    Ўзбекистон | 15 июл, 22:11
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.