Ичмайдиган Вицин, сувга оқиб кетган Шурик. «Кавказ асираси» фильми ҳақида томошабинга маълум бўлмаган қизиқарли фактлар

1967 йилда суратга олинган, режиссёр Леонид Гайдайнинг шедеврларидан бири бўлган «Кавказ асираси» фильми ҳақида маълумот бериб ўтамиз.

«Кавказ асираси» фильмининг ғояси «И операцияси» фильмининг суратга олиш жараёнида туғилган. Аввалига фильм икки қисмдан иборат бўлган, биринчиси биз учун маълум бўлган версия. Иккинчисига кўра эса, фильмдаги маълум учлик тоғга қочиб кетган ва изига тушган милицияни адаштириш учун  у ерда қор одам бордек маҳаллий аҳолини ваҳимага солган. Леонид Гайдай воқеалар ривожи қайсидир маънода Элдар Ряззановнинг комедиясини такрорланиши деб ҳисоблаб иккинчи қисмдан воз кечган.

Аслида, фильм бошқача бошланиши керак бўлган, унга кўра учликдан бири чиқиб деворга х ҳарфини ёзиши, кетидан иккинчиси чиқиб у ҳарфини ёзиши ва шу вақтда милиция сиренасининг овози чиқиши бу вақтда учинчи қаҳрамон чиқиб «Художественний фильм» деб ёзиши керак бўлган. Никулин томонидан ўйлаб топилган мазкур саҳна режиссёр томонидан ҳам маъқулланган, фақат цензура сабаб бу саҳна ўтмаган.

1966 йилда Наталя Варлей бу қадар машҳурликка эришишини ҳаёлига ҳам келтирмаган. Циркда ишлаган Наталя баъзи фильмларда эпизодик роллар ижро қилган. Унга Гайдайнинг янги фильмида суратга тушиш таклиф қилинган вақтда эса режиссёр Нина роли учун 500 дан кўп номзодни синаб кўришга улгурган эди. Улар орасида Наталя Кустинская, Лариса Голубкина, Анастасия Вертинская бўлган. Варлей дарҳол ролга тасдиқланган.

Ҳазил учун шампан виноси

Фильм сценарийси кўп марта қайта ёзилган. Севимли бўлган диалоглар, ҳазил ва кулгили жумлаларнинг кўпи суратга олиш жараёнида туғилган. Ғояларнинг асосий генераторлари Вицин, Никулин ва Моргунов бўлган. Режиссёр омадли ҳазил жумла ёки саҳна ўйлаб топганга бир шиша шампан вино беришини маълум қилган. Энг кўп кулгили саҳна ўйлаб топган Никулинга 24 шиша, Моргуновга 19 шиша ва Вицинга фақат бир шиша шампан виноси берилган. Бунга Вициннинг кулгили саҳна ўйлаб топа олмагани эмас, шампан виносини ёқтирмагани сабаб бўлган.

Вицин қатъий равишда спиртли ичимлик ичмайдиганлардан бўлган. Учлик бочка олдида пиво ичиши акс этган саҳнани суратга олиш жараёнида у стаканга наъматак сиропи аралаштирилган сув қуйиб беришларини сўраган. Аммо бу кадрда ишонарли чиқмаган, кейин Никулин пиво кўпигига ўхшаши учун стаканга пахта солишни таклиф қилган, лекин бу ғоя ҳам ўзини оқламаган. Шундан кейин Вицин кадр учун пиво ичишга рози бўлган ва бу актёрнинг ҳаёти ва суратга олиш майдончасидаги биринчи ҳамда охирги ичган спиртли ичимлиги бўлган.

Дарёга оқиб кетган Шурик

Фильмдаги кўп трюкларни актёрларнинг ўзи бажаришига тўғри келган. Жамоанинг хавфсизлиги юқори даражада таъминланган, Наталя Варлейнинг акробатикадан тажрибаси борлиги эса айни муддао бўлган. Лекин баъзида режадан ташқари ҳодисалар ҳам юз бериб турган. Александр Демяненко ижро қилган Шурикнинг замокли қоп ичига кирганидан кейин жарликдан сувга тушиш саҳнаси деталлари хавфсизликка амал қилинган ҳолда яхшилаб ўйланган уч қисмдан иборат бўлган. Лекин сувга йиқилиш саҳнасида кимдир ҳаяллаб қолган ва Шурик дарё суви бўйлаб оқиб кетган. Айнан шу кадрлар фильмдан ўрин олган. Суратга олиш жамоаси дарҳол Шурикни сувдан олиб чиқишга муваффақ бўлганига қарамай, бунга қадар актёр етарли даражада қўрқув нималигини ҳис қилиб бўлган.

Моргунов билан келиша олмаган Гайдай

«Кавказ асираси» Гайдай томонидан ўйлаб топилган афсонавий учлик биргаликда ролъ ўйнаган сўнгги фильм бўлган. Гайдайга суратга олиш майдончасида Моргунов ўзини тутиши ва юлдузлик касаллигига чалингани ёқмаган. Моргунов режиссёр билан ҳар қандай вазиятда баҳслашиб унинг фикрига қарши чиққан. Актёрнинг ўзини тутиши ҳиқилдоғига келган Гайдай фильмнинг ёпиқ намойишидан кейин ёқалашиб кетишига бир бахя қолган. Бунга мухлислари қуршовида бўлган Моргуновнинг катта кетгани, Гайдай дакки берганидан кейин эса муштлашмоқчи бўлгани сабаб бўлган. Шундан кейин Гайдай актёр иштирок этадиган саҳналарни сценарийдан ўчириб ташлаган.

Фильмда Нина ролини Наталя Варлей ижро қилишига қарамай, унга Надежда Румянсева овоз берган, қўшиқни эса унинг номидан профессионал хонанда Аида Ведишева куйлаган. Варлей ҳар сафар ушбу фильмни кўрганида бошқа одам овози билан гапирадиган қаҳрамонини кўриш оғирлигини таъкидлаган.

Давоми бўлиши мумкин эди...

«Кавказ асирасининг» суратга олиш жараёнида ижодкорларда фильмни давом эттириш ғояси туғилган. Сюжетга кўра, Нинанинг олиб қочилишини ташкиллаштирган ўртоқ Саахов қамоққа тушиши керак бўлган. Бу вақтда Нина раҳбарлик лавозимини эгаллайди ва тақдир тақозоси билан уларнинг иккиси қайта учрашади. Аммо ғоя ғоялигича қолган ва Гайдай «Бриллиант қўл» сценарийсига шўнғиб кетган.