• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12694.97
    • RUB161.6
    • EUR14878.5
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +36°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Помпеи шаҳрини кўмган портлаш. Везувий вулқонининг отилиши тарихи

    Везувий — Италиянинг жанубида, Неаполдан 15 километр узоқликда жойлашган фаол вулқон. Ушбу вулқон Италиядаги уч фаол вулқондан бири, континентал Европада ягона ва энг хавфли ҳисобланади. Қарийб 2 минг йил аввал ушбу вулқоннинг отилиши Римнинг гўзал шаҳарларидан бири Помпеини ер қаърига кўмган эди. «Дарё» Везувий вулқонининг энг йирик портлашларидан бири ҳақида ҳикоя қилади.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Кратери диаметри 750 метр, чуқурлиги эса 200 метр бўлган вулқоннинг тарихига назар соладиган бўлсак, унда 80 дан ортиқ портлаш содир бўлган. Уларнинг энг йирик ва машҳурларидан бири 79 йил 24 августда, яъни XIX аср —1941 йил аввал содир бўлган. Везувий вулқони 25 минг йил олдин икки тектоник плиталарнинг тўқнашуви натижасида пайдо бўлган. Энг қадимги маълум портлаш излари милоддан аввалги 7000 йиллар атрофига тўғри келади.

    Везувийнинг кучли отилиши паст фаолликда юз берар эди. Ушбу портлашлар натижаси аксар ҳолларда катта миқдорда кул ва газ чиқаришдан иборат эди, холос. Портлашлар пайтида кўпинча вулқон ёнбағрида ўсимликлар ва аҳоли воқеа қурбонига айланган.

    Уч шаҳарнинг қотилига айланган портлаш

    79 йилнинг 24 август тонгида аллақачон уйқуга кетган деб ишонилган вулқонни қора булут қоплаб олади. Тўсатдан осмон ларзага келиб, вулқондан кул парчалари чиқа бошлайди, кул шу даражага етдики, у қуёшни бутунлай тўсиб қўйди ва шаҳар зулматга чўкди. Кўчага бошни ёстиқча билан тўсмасдан чиқишнинг иложи йўқ эди, чунки осмондан кул билан биргаликда тошлар ҳам «ёғаётган эди».

    Кўп ўтмай, вулқондан отилиб чиққан улкан тошлар, кул ва тутун 33 км баландликка кўтарилди. Жараён иссиқлик энергиясининг чиқарилиши билан бирга кечди, бу Хиросимадаги атом бомбаси портлаши пайтида чиққандан бир неча баравар юқори эди. Портлаш шу даражада кучли эдики, ундан чиққан кул ҳатто Миср ва Сурияга ҳам етиб борди. Бундай кучли портлашларга энг яқин тарихдан Байрут портлашини мисол қилиб кўрсатиш мумкин. Унда порт портлаши натижасида содир бўлган ер силкиниши кучи Кипрда ҳам сезилди.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Ушбу табиий офат натижасида вулқон этагида жойлашган қадимги Римнинг Помпеи, Геркуланум ва Стабия шаҳарлари бутунлай вайрон бўлган. Қизиқ томони, қазиш ишлари давомида шаҳарлардаги ҳамма нарса портлашдан олдинги каби сақланиб қолганлиги маълум бўлди.79 йилдаги портлашда уч метрга яқин вулқонли конлар отилиб, худди ёмғир каби ёғиб, Помпеи шаҳрини кўп метрли қатлами билан тўлдирди. Қолдиқ кулларнинг остидан кўчалар, тўлиқ жиҳозланган уйлар ва қочишга улгурмаган одамлар ва ҳайвонлар топилган.

    Мавжуд ҳисоб-китобларга кўра, Помпеи ва Геркуланумда кулнинг кўплиги ва ҳавони Цельсий бўйича 700 даражагача кўтариб юборган гидротермал пиропластик оқим оқибатида 16 мингга яқин инсон вафот этган. Римлик сиёсий арбоб ва ёзувчи Кичик Плиний ушбу воқеа қатнашчиси ҳисобланади, унинг тоғаси эса қурбон. У вулқон кратери устида улкан булут кўтарилгани, кул ва тошлар ёмғири ва цунами келтириб чиқарувчи зилзила содир бўлганини ёзиб қолдирган. Плиний, шунингдек, бу табиий ҳодисани ўрганишга шошилган амакасининг ўлимини шундай тасвирлайди: дастлаб, амаким у ерга буйруқ асосида борган, кейинчалик у қирғоқ томон йўл олади ва унга қалин тутунлар нафас олишига қаршилик қилади...

    Везувийнинг 79 йилда отилишини ўрганиш яқинлашиб келаётган вулқон отилишини тахмин қилишга имкон берди. Ушбу вулқонда, шунингдек, 1631, 1794, 1822, 1872 ва 1906 йилларда ҳам кучли отилишлар кузатилди. 1631 йилдаги портлаш кучи 79 йилгидан 10 баробар кучсизроқ бўлган, лекин ён-атрофда аҳоли зич жойлашгани сабабли у кўплаб қурбон талаб қилди — тахминан, 4 минг киши.

    Бугунги мақоламиз қаҳрамонига айланган «қотил вулқон» билан охирги тарихий портлаш содир бўлганида 1944 йил эди. Табиий офат 27 кишининг ёстиғини қуритган. Шунингдек, Сан-Себастиан ва Масса шаҳарларига зарар етказган. Ушбу воқеага унчалик ҳам кўп бўлмагани сабабли, яъни яқин тарихдалиги учун у ҳақда етарлича маълумот мавжуд — марказий кратердан отилган лава «фаввораси» 800 метр, отилиб чиқувчи устундан эса вулқондан 9 минг метр баландликка кўтарилди. Ушбу портлашдан сўнг Везувий вулқони ҳозиргача уйқуда саналади.

    Миржалол Қосимов тайёрлади.

    24.08.2020, 22:49   Изоҳ (0)   59185
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Россияда COVID-19 билан касалланиш бўйича апрель ойидан буён энг паст кунлик кўрсаткич қайд этилди

    24.08.2020, 22:46

    Берлиндаги «Шарите» клиникаси Алексей Навальнийни заҳарлашганини тасдиқлади

    24.08.2020, 22:13

    Россия вакцинасини биринчи бўлиб оладиган давлат Беларусь бўлади

    24.08.2020, 20:32

    Вильнюсдан Беларусь чегарасига қадар чўзилган «Озодлик йўли». Беларуслик намойишчиларни қўллаб-қувватлаш учун Литвада 50 минг киши жонли занжир ҳосил қилди

    24.08.2020, 18:54

    Германия ҳукумати Алексей Навальнийнинг заҳарланганини таъкидламоқда

    24.08.2020, 17:31

    Дамашқда газ қувури портлаши оқибатида бутун Сурия электрсиз қолди. Ҳукумат буни теракт деб атади

    24.08.2020, 15:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Ёз осмоннинг ўзидаёқ бошланади: Silk Avia Тошкентдан Иссиқкўлга кунлик авиақатновларни йўлга қўймоқда


    Тошкент ва Бангкок ўртасида тўғридан-тўғри авиақатнов: Centrum Air янги халқаро йўналишни ишга туширади 


    “Kia Го!”: Kia Sonet эгаларининг учрашуви – йил давомида бирга


    BI Group ва Асакабанк Ўзбекистонда тижорат кўчмас мулки учун бизнес ипотекасини ишга туширди


    Қашқадарё ва Бухорода амалга оширилган қуёш энергияси лойиҳаларига 1 йил тўлиши муносабати билан расмий тадбир бўлиб ўтди


    Қаерга инвестиция киритиш мумкин? Қандай актив турлари мавжуд? 


    Маркет Yandex Go Самарқандда ишга тушди


     Навоий инновациялар университети: замонавий билим сари ишончли қадам 


    Тошкентда Стинг бренди ҳомийлигида "Формула-1" фильмининг премераси бўлиб ўтди


    Фақат текширилган фойдаланувчилар: нима учун тўлов иловалари  шахсни тасдиқлашни сўрайди


    Kapitalbank инвестициялари – Ўзбекистон ёшлари келажагига сармоя


    Қашқадарёнинг Чимёни – Мираки ҳақида сиз билмаган фактлар


    Савдо, финтех ва “яшил” лойиҳалар: Octobank Хитой билан ҳамкорликни қандай йўлга қўймоқда


    “АлоқаБанк” ёшлар билан ишлашга оид дастурларни кенгайтирмоқда


    “Kia Го!”: Kia Sonet эгаларининг учрашуви – йил давомида бирга

     

    Тавсия этамиз

    НАТО тарихи – дунёдаги энг қудратли ҳарбий ташкилотнинг обрўси пасаймоқдами?

    26 июн, 20:31
    Audio Icon

    Жой ҳаммага етарди: Жеймс Кемеронга кўра, “Титаник” йўловчиларининг омон қолиш имконияти бўлган

    25 июн, 23:50

    “Трампнинг Титаниги тўхтайди” — Эрон элчиси

    25 июн, 13:39

    АҚШнинг Яқин Шарқдаги ҳарбий базалари сони нечта ва қаерда жойлашган?

    24 июн, 19:05
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Россияликлар фарзандлари учун хитойлик энагалар ёлламоқда — NYT

    Дунё | 1 июл, 13:22

    “Улар саҳнада айтаётгани — кўча гаплари”. Искандар Ҳамроқулов кулги жамоаларининг концертлари ҳақида фикр билдирди

    Маданият | 1 июл, 13:12

    Амазон янги Жеймс Бондни изламоқда. Номзодлар орасида Том Ҳолланд ҳам бор

    Кино | 1 июл, 13:04

    Ўзбекистонда нафақа ва моддий ёрдам пулларидан кредит қарздорлигини автоматик ечиб олишга чек қўйилади

    Ўзбекистон | 1 июл, 12:59

    Лаутаро Мартинес: “Кимдир “Интер”да қолишни истамаса — хайр”

    Спорт | 1 июл, 12:40

    Ўзбекистонда ички авиарейслар учун электрон ҳужжатлар билан рўйхатдан ўтиш мумкин бўлди

    Ўзбекистон | 1 июл, 12:34

    Ҳаж-2025 мавсумида 8 нафар ўзбекистонлик Саудия Арабистонида вафот этди

    Ўзбекистон | 1 июл, 12:12
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.