• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12653.48
    • RUB159.75
    • EUR14871.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +26°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Помпеи шаҳрини кўмган портлаш. Везувий вулқонининг отилиши тарихи

    Везувий — Италиянинг жанубида, Неаполдан 15 километр узоқликда жойлашган фаол вулқон. Ушбу вулқон Италиядаги уч фаол вулқондан бири, континентал Европада ягона ва энг хавфли ҳисобланади. Қарийб 2 минг йил аввал ушбу вулқоннинг отилиши Римнинг гўзал шаҳарларидан бири Помпеини ер қаърига кўмган эди. «Дарё» Везувий вулқонининг энг йирик портлашларидан бири ҳақида ҳикоя қилади.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Кратери диаметри 750 метр, чуқурлиги эса 200 метр бўлган вулқоннинг тарихига назар соладиган бўлсак, унда 80 дан ортиқ портлаш содир бўлган. Уларнинг энг йирик ва машҳурларидан бири 79 йил 24 августда, яъни XIX аср —1941 йил аввал содир бўлган. Везувий вулқони 25 минг йил олдин икки тектоник плиталарнинг тўқнашуви натижасида пайдо бўлган. Энг қадимги маълум портлаш излари милоддан аввалги 7000 йиллар атрофига тўғри келади.

    Везувийнинг кучли отилиши паст фаолликда юз берар эди. Ушбу портлашлар натижаси аксар ҳолларда катта миқдорда кул ва газ чиқаришдан иборат эди, холос. Портлашлар пайтида кўпинча вулқон ёнбағрида ўсимликлар ва аҳоли воқеа қурбонига айланган.

    Уч шаҳарнинг қотилига айланган портлаш

    79 йилнинг 24 август тонгида аллақачон уйқуга кетган деб ишонилган вулқонни қора булут қоплаб олади. Тўсатдан осмон ларзага келиб, вулқондан кул парчалари чиқа бошлайди, кул шу даражага етдики, у қуёшни бутунлай тўсиб қўйди ва шаҳар зулматга чўкди. Кўчага бошни ёстиқча билан тўсмасдан чиқишнинг иложи йўқ эди, чунки осмондан кул билан биргаликда тошлар ҳам «ёғаётган эди».

    Кўп ўтмай, вулқондан отилиб чиққан улкан тошлар, кул ва тутун 33 км баландликка кўтарилди. Жараён иссиқлик энергиясининг чиқарилиши билан бирга кечди, бу Хиросимадаги атом бомбаси портлаши пайтида чиққандан бир неча баравар юқори эди. Портлаш шу даражада кучли эдики, ундан чиққан кул ҳатто Миср ва Сурияга ҳам етиб борди. Бундай кучли портлашларга энг яқин тарихдан Байрут портлашини мисол қилиб кўрсатиш мумкин. Унда порт портлаши натижасида содир бўлган ер силкиниши кучи Кипрда ҳам сезилди.

    Фото: Google Photos

    Фото: Google Photos

    Ушбу табиий офат натижасида вулқон этагида жойлашган қадимги Римнинг Помпеи, Геркуланум ва Стабия шаҳарлари бутунлай вайрон бўлган. Қизиқ томони, қазиш ишлари давомида шаҳарлардаги ҳамма нарса портлашдан олдинги каби сақланиб қолганлиги маълум бўлди.79 йилдаги портлашда уч метрга яқин вулқонли конлар отилиб, худди ёмғир каби ёғиб, Помпеи шаҳрини кўп метрли қатлами билан тўлдирди. Қолдиқ кулларнинг остидан кўчалар, тўлиқ жиҳозланган уйлар ва қочишга улгурмаган одамлар ва ҳайвонлар топилган.

    Мавжуд ҳисоб-китобларга кўра, Помпеи ва Геркуланумда кулнинг кўплиги ва ҳавони Цельсий бўйича 700 даражагача кўтариб юборган гидротермал пиропластик оқим оқибатида 16 мингга яқин инсон вафот этган. Римлик сиёсий арбоб ва ёзувчи Кичик Плиний ушбу воқеа қатнашчиси ҳисобланади, унинг тоғаси эса қурбон. У вулқон кратери устида улкан булут кўтарилгани, кул ва тошлар ёмғири ва цунами келтириб чиқарувчи зилзила содир бўлганини ёзиб қолдирган. Плиний, шунингдек, бу табиий ҳодисани ўрганишга шошилган амакасининг ўлимини шундай тасвирлайди: дастлаб, амаким у ерга буйруқ асосида борган, кейинчалик у қирғоқ томон йўл олади ва унга қалин тутунлар нафас олишига қаршилик қилади...

    Везувийнинг 79 йилда отилишини ўрганиш яқинлашиб келаётган вулқон отилишини тахмин қилишга имкон берди. Ушбу вулқонда, шунингдек, 1631, 1794, 1822, 1872 ва 1906 йилларда ҳам кучли отилишлар кузатилди. 1631 йилдаги портлаш кучи 79 йилгидан 10 баробар кучсизроқ бўлган, лекин ён-атрофда аҳоли зич жойлашгани сабабли у кўплаб қурбон талаб қилди — тахминан, 4 минг киши.

    Бугунги мақоламиз қаҳрамонига айланган «қотил вулқон» билан охирги тарихий портлаш содир бўлганида 1944 йил эди. Табиий офат 27 кишининг ёстиғини қуритган. Шунингдек, Сан-Себастиан ва Масса шаҳарларига зарар етказган. Ушбу воқеага унчалик ҳам кўп бўлмагани сабабли, яъни яқин тарихдалиги учун у ҳақда етарлича маълумот мавжуд — марказий кратердан отилган лава «фаввораси» 800 метр, отилиб чиқувчи устундан эса вулқондан 9 минг метр баландликка кўтарилди. Ушбу портлашдан сўнг Везувий вулқони ҳозиргача уйқуда саналади.

    Миржалол Қосимов тайёрлади.

    24.08.2020, 22:49   Изоҳ (0)   59291
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Россияда COVID-19 билан касалланиш бўйича апрель ойидан буён энг паст кунлик кўрсаткич қайд этилди

    24.08.2020, 22:46

    Берлиндаги «Шарите» клиникаси Алексей Навальнийни заҳарлашганини тасдиқлади

    24.08.2020, 22:13

    Россия вакцинасини биринчи бўлиб оладиган давлат Беларусь бўлади

    24.08.2020, 20:32

    Вильнюсдан Беларусь чегарасига қадар чўзилган «Озодлик йўли». Беларуслик намойишчиларни қўллаб-қувватлаш учун Литвада 50 минг киши жонли занжир ҳосил қилди

    24.08.2020, 18:54

    Германия ҳукумати Алексей Навальнийнинг заҳарланганини таъкидламоқда

    24.08.2020, 17:31

    Дамашқда газ қувури портлаши оқибатида бутун Сурия электрсиз қолди. Ҳукумат буни теракт деб атади

    24.08.2020, 15:35
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    Mobiuz — 8 миллиондан ортиқ абонентлар танлови 


    “Бизнесни ривожлантириш банки” БМТ Тараққиёт Дастури билан ҳамкорлик қилади


    Kia Sonet ва ADM Global: Ўзбекистон автомобиль кластерини маҳаллийлаштирилишига   қарийб 260 млн АҚШ доллари миқдорида сармоя


    Вақт синовидан ўтган тармоқ: 33 йиллик фаолият, 12 миллион фойдаланувчи танлови ва мобил алоқанинг янги архитектураси


    Yandex Music’да жазирама кайфият учун махсус “Чилла” бўлими пайдо бўлди



    Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби магистратура дастурларига қабул жараёнлари давом этаётганини маълум қилади


    Суғурта соҳасидаги узоқ кутилган ислоҳотлар: манфаатлар қонун ҳимоясида 


    Мирзо Улуғбек туманида жойлашган йирик кўчмас мулк аукционга қўйилди


    Visa Kapitalbank билан Хитойга: WeChat Pay ва Alipay орқали нақд пулсиз тўловлар – эркин, осон ва хавфсиз



    ОКМКда янги сулфат кислота цехи қурилмоқда


    Навоий инновациялар университети 2 миллиард сўмлик грант дастурини эълон қилди 


    Ўзбекистонда тиббий суғурта нима учун зарур: шифокор қараши ва Нео Insurance тажрибаси


    “Ўзбекинвест” суғурта компанияси 2025 йилнинг I ярим йиллиги якунларини эълон қилди

     

    Тавсия этамиз

    Audio Icon

    Андижонча ҳотамтойлик: “Дунё садолари”га сарфланаётган миллиардлар ва шубҳали шартномалар

    24 июл, 21:25

    “Россия аллақачон катта оғалик мақомини йўқотиб бўлди”. Украина уруши постсовет ҳудудида нималарни ўзгартирди?

    24 июл, 15:15

    Нилдан Фрот дарёсигача: махфийликдан тобора реалликка айланиб бораётган “Катта Исроил” концепцияси

    22 июл, 12:22

    КГБ сохталаштирган жиноят – СССР парчаланиши арафасида ўлим жазоси берилган қария ким эди?

    21 июл, 21:06
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Президент ҳузуридаги Хавфсизлик кенгашининг уч мулозими ишдан олинди

    Ўзбекистон | 25 июл, 23:40

    “Манчестер Сити” собиқ футболчисини ортга қайтаради — Романо

    Спорт | 25 июл, 22:50

    Давлат олийгоҳлари учун квоталар тасдиқланди

    Ўзбекистон | 25 июл, 22:39

    “Америкаликларнинг 53 фоизи Эпштейн иши Трамп туфайли эълон қилинмаяпти деб ҳисоблайди” — сўровнома

    Дунё | 25 июл, 22:15

    “Канада Фаластин давлатининг БМТда тан олинишига интилмоқда” — Марк Карни

    Дунё | 25 июл, 21:53

    ESPN. Дунёнинг энг яхши бокcчилари рейтинги янгиланди

    Спорт | 25 июл, 21:45

    Бразилия АҚШни президентга қарши тўнтариш тайёрлашда гумон қилмоқда

    Дунё | 25 июл, 21:27

    Москвада 50 ёшли ногиронни ўлдирган ўзбекистонлик мигрантга жиноят иши қўзғатилди 

    Дунё | 25 июл, 20:50
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.