Қарши шаҳар ҳокимлиги мевали дарахтлар кесилиб, боғ пайҳон қилинаётгани ҳақидаги мақолага муносабат билдирди

«Дарё»да «Қаршида мевали дарахтлар кесилиб, боғ пайҳон қилинмоқда. Тирикчилиги боғдан ўтаётган 150 та хонадон вакиллари ташвишда» сарлавҳали мақола эълон қилинганди. Мазкур мақолага Қарши шаҳар ҳокимлиги муносабат билдирди. Муносабатни тўлиғича келтирамиз.

Мақолада айтилганидек, бугунги кунда Қарши шаҳри Буюк Турон кўчаси ҳудудида жойлашган, йўл четидаги маълум ер майдони дов-дарахтлардан тозаланмоқда, бу эса айрим аҳоли вакиллари норозилигига сабаб бўлаяпти. Негаки одамлар ушбу жойдан узоқ йиллар фойдаланиб, тасарруф этиб келган. Бир қарашда бу ҳол шундай таассурот уйғотадики, гўёки мазкур ер эгаларидан тортиб олиниб, бошқа бировга бериб юбориляпти. Чунки аллақачон шундай ўй-хаёлга борган кишилар ҳам йўқ эмас.

Аслида-чи? Хўш, бу ҳудуддаги дов-дарахтларнинг кесиб олиниши қанчалик тўғри? Аҳоли эътирози ўринлими?

Аҳамиятлиси, мақолада ҳам ушбу саволларга расмийлар томонидан батафсил жавоб берилган. Мазкур хатти-ҳаракат қонуний жиҳатдан ҳам асосланган. Бунда тушуниш қийин бўлган ҳеч нима йўқ аслида. Такрор бўлса-да, шу мавзуга доир изоҳларни яна бир бор келтирсак.

Аввало, боғ жойлашган ер участкасининг ҳуқуқий эгалиги масаласига тўхталсак. Аҳоли вакиллари шу ерда боғ қилиб, ҳосилини сотиб, даромад кўриб келган бўлиши мумкин. Аммо бу улар ернинг қонуний мулкдори дегани эмас. Мақолада ҳам алоҳида таъкидланганидек, ушбу ер майдони шу пайтгача Қарши шаҳар ҳокимлиги захирасида турган. Ҳеч кимга томорқа сифатида фойдаланиш учун ёки деҳқон хўжалиги қилиб ҳам ажратиб берилмаган. Бу ҳолатга бериладиган қонуний баҳо шундай: ер одамлар томонидан ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган бўлган. Ўзбекистон Республикаси Ер кодексида эса ер участкалари ўзбошимчалик билан эгаллаб олинишига йўл қўйилмаслиги, ҳатто айбдор шахслар жавобгарликка тортилиши қайд этилган.

Эътиборлиси, мақолада мурожаатчилардан бири «Ушбу боғ ҳудудидан 12 сотих ерим бор эди», дейишга журъат этган. «Эгаси менман шу ернинг», демоқчи бўлаётгани кўриниб турибди. Бироқ буни тасдиқловчи ҳужжат бўлмагани ҳолда ерга эгаликни даъво қилиш мантиқсиз эмасми?!

Кейинги масала дов-дарахтларнинг кесилишига тааллуқли. Албатта, бу борада ҳам тўла қонуний йўл тутилгани мутасаддилар томонидан тушунтириб берилган. Биринчидан, бу боғ давлат ўрмон хўжалиги фондига кирмайди. Яъни шу мақсадда рўйхатга олинмаган, муҳофаза қилинадиган ҳудуд ҳисобланмайди. Иккинчидан, жараёнга киришишдан аввал тегишли ташкилотнинг, аниқроқ айтганда, Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси ҳудудий органининг хулосаси асосида иш кўрилган. Шундан сўнг ҳокимлик томонидан дов-дарахтлар кесилишига рухсат берилган.

Қизиқ жиҳати, мақолада бир мурожаатчи дарахтлар кесилиши ҳақида аҳоли огоҳлантирилмаганини тилга олади. Хўш, бу вазиятда ҳокимият кимни аввалдан огоҳлантириши керак эди? Ахир ушбу ер илгари ҳеч кимга мулк қилиб берилмаганку? Захирада турган. Қонунчиликка кўра, қачонки ернинг ҳуқуқий мулкдори бўлсагина, бу тартиб қўлланади.

Аҳоли билан бевосита суҳбатлар ўтказилганда, дарахтлар кесилишидан кўрилган зарарни қоплаб беришни сўраганлар ҳам бўлди. Турган гапки, уларнинг бу талаби ҳам асоссиз. Бу борадаги ҳуқуқий муносабатларни тартибга солувчи Ер кодексида барчаси кўрсатиб ўтилган. Ўзбошимчалик билан эгаллаб олинган ер участкалари уларга ғайриқонуний равишда эгалик қилинган ва фойдаланилган вақтда қилинган сарф-харажатлар қопланмаган тарзда тегишлилигига кўра қайтарилади. Демак, қонунга зид иш тутгани учун фуқароларга кўрган зарари компенсация қилиб берилмайди. Балки бунинг ўрнига уларга нисбатан жавобгарлик кўзда тутилганини юқорида ҳам эслатдик.

Шунча вақт эътиборсиз турган ерга энди эҳтиёж пайдо бўлдими, деган ҳақли савол туғилмоқда одамларда. Албатта, бунга ҳам аниқлик киритмасак бўлмайди.

Сўнгги вақтда юртимиз иқтисодиётига инвестиция кириб келиши жуда фаоллашгани исбот талаб қилмас ҳақиқат. Нафақат маҳаллий ишбилармонлар, балки хорижлик сармоядорлар ҳам бунга катта қизиқиш билан қараяпти. Айнан улар йирик лойиҳалар ташаббускори бўлишмоқда. Ўтган даврда вилоят маркази — Қарши шаҳрида ҳам шундай инвесторлар иштирокида муҳим қувватлар ишга туширилгани, кўплаб янги иш ўринлари яратилгани бунга мисол. Аввал бўш турган, қаровсиз жойларда қисқа фурсатда маҳобатли завод ва фабрикалар, замонавий иморатлар қад ростлаяпти.

Қарши шаҳрига инвестиция олиб киришга талабгор оз эмас. Сабаб эса оддий, марказда аҳоли сони, ишчи кучи, ресурс кўп, имконият кенг. Буюк Турон кўчасида жойлашган ер майдони ҳам чет эл инвестори — Сингапурнинг «Индорама» компанияси таъсисчилигидаги «Индорама Агро» хорижий корхонасига ажратилган. Жами 2,25 гектар ер майдони. Мақолада эслатилганидек, лойиҳага кўра, бу ерда офис ва меҳмонхона барпо этилади.

Бундан Қарши шаҳри, умуман Қашқадарё учун қандай фойда бор, дейишингиз мумкин. Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 8 августдаги қарори қабул қилинган. Бу ҳужжат мамлакатимизда «Индорама» компанияси томонидан замонавий пахта-тўқимачилик ишлаб чиқаришини ташкил этиш тўғрисида. Бошқача айтганда, ушбу инвестор юртимиз қишлоқ хўжалигида кластер тизимини йўлга қўйиши керак. Мазкур лойиҳанинг Қашқадарё вилоятига алоқадор жойи салмоқли. Бу кластер пахта хом ашёсининг катта қисмини айнан воҳамизда етиштиради ва қайта ишлайди. Бунда замонавий энергия тежамкор технологияларни қўллаш, шу аснода пахта ҳосилдорлигини сезиларли ошириш мажбуриятини олган. Компания бу ишга аллақачон киришган. Маълум бўлишича, жорий йилда Касби ва Нишон туманларидаги аксар далаларда пахта кластер асосида етиштирилди.

Лойиҳанинг иқтисодий-ижтимоий аҳамиятига баҳо бериш учун эса қуйидаги рақамларга эътибор қаратиш кифоя, назаримизда. Хорижий компания ўз фаолиятини тўлақонли ташкил этиш учун юртимизга 340 миллион АҚШ доллари миқдорида инвестиция олиб киради. Камида 1500 одамни доимий иш билан таъминлайди.

Асосийси, янги қувватнинг иш бошлаши билан маҳаллий бюджетга солиқ тушуми кўпаяди. Албатта, ушбу маблағ ҳудуд ободлигига сарф этилади. Шу ўринда Буюк Турон кўчасидаги ердан боғ сифатида фойдаланган аҳоли вакиллари шу вақтгача давлатга ҳеч бир солиқ тўламаганини ҳам эсдан чиқармайлик.

Яна бир нарса. Фуқаролар ушбу ерга ўзбошимчалик билан эгалик қилган экан, аммо унинг атрофи, йўл четини ободонлаштиришга узоқ вақт ҳафсала қилмаган. Ҳолбуки, 4—5 йил илгари асосий йўлга туташ жойлар янтоқ, ёввойи ўт босиб ётмасди. Халқаро аэропорт орқали Буюк Турон кўчасидан чет эллик сайёҳлар, меҳмонлар келиши эътиборга олинса, бу жуда кўримсиз ҳолат эди. Натижада катта маблағ сарфланиб, йўл четидан девор қурилганди.

Яна бир марта таъкидлаш ўринлики, тегишли хатти-ҳаракат — ҳокимлик захирасида турган ер участкасидаги дов-дарахтларнинг кесилиши ва мазкур ер майдонининг инвесторга берилиши тўлиқ қонунчилик доирасида амалга оширилди. Мутасаддилар эса қонунга мос иш тутди, ўз вазифасини бажарди.