Япон болалари тарбияли, одобли, оқкўнгил ва камдан-кам ҳолларда ўз ҳиссиётлари устидан назоратни йўқотади. AdMe нашри ана шундай мустаҳкам тарбиянинг беш сирини тақдим этди.
Она ва бола жуда яқин: «амаэ»нинг муҳимлиги
Японияда она ва бола жуда яқин. Бу яқинлик маиший ҳаётда ҳам акс этади: она ва бола бирга ухлайди, она болани узоқ вақт кўтариб юради. Бирга ухлаш ва болани кўтариб юриш ҳақида япон бадиий адабиётида кўплаб эслатмаларни топиш мумкин. Она-бола алоқаси ҳиссий даражада акс этади: она бола қилаётган ҳамма нарсани меҳр, сабр ва ғамхўрлик билан қабул қилади.
«Икудзи» принципига асосан (бола аввал худо, кейин хизматкор), беш ёшгача болага ҳамма нарса мумкин. Бу кўплаб хорижликлар ўйлаганидек иродасизлик ва бўйсунмаслик эмас. Бу болада «мен яхши ва севимлиман» тушунчасини ҳосил қилиш ҳисобланади.
Бундай муносабат «амаэ»нинг шаклланишига ҳисса қўшади. Бу сўзнинг бошқа тилларда муқобили йўқ. «Амаэ» — болалар ва ота-оналар ўртасидаги муносабатлар асоси бўлиб, болалар тўлалигича ота-оналарига ва уларнинг меҳрига суяниши мумкин. Қариялар эса катта ёшли болаларидан худди шу нарсани қабул қилиб олади.
«Икудзи» тизими: худо, хизматкор ва тенг
«Икудзи» тарбия тизимига асосан, бола беш ёшгача — худо, беш ёшдан 15 ёшгача — хизматкор, 15 ёшдан бошлаб — тенг ҳисобланади.
Аслида, «икудзи» фалсафаси инсон манфаатлари иккинчи даражага тушадиган жамоавий жамият аъзоларини тарбиялашга йўналтирилган. Бу ўзига хос стресс, япон ота-оналар шундай шароитларда тизимда ўз ўрнини топадиган ва ўз қадрини йўқотмайдиган баркамол шахсни тарбиялашга ҳаракат қилади.
Биринчи босқичда (худо) улар болани чексиз меҳр ва кўмак билан ўраб олади. Иккинчи босқичда (хизматкор) бу меҳр ҳеч қаерга кетмайди, шунчаки бола жамият қоидаларини фаол ўрганади ва унда ўз ўрнини топишга ҳаракат қилади. Бунда дастлабки йилларда шаклланган онага кучли боғланиш болага катта таъсир кўрсатади. Бола онасининг жаҳлини чиқармаслик учун ўзини тўгри тутишга ҳаракат қилади.
Қизиқ томони шундаки, япон таълим муассасаларида нафақат таълимга, балки тарбияга ҳам алоҳида эътибор қаратилади, уларда атрофдагиларнинг энг яхшиси ва энг ёмони тушунчаси мавжуд эмас.
Учинчи босқичда (тенг) бола жамиятнинг шаклланган аъзоси ҳисобланади. Уни тарбиялашга кеч бўлади ва ота-оналар ўз уринишлари ҳосилини йиғиб олиши керак бўлади.
Оиланинг юқори аҳамияти
Қоидага кўра, бола тарбияси билан она шуғулланди. Улар болалар билан кўп вақт ўтказади. Японлар болани уч ёшдан олдин болалар боғчасига бериш керак эмас, деб ҳисоблайди. Асосийси, болани бувисига бериш ёки энага ёллаш маъқулланмайди.
Бироқ бунда кенгайтирилган оилага катта аҳамият берилади: болалар бобо ва бувилар ҳамда бошқа қариндошлар билан фаол мулоқотда бўлади. Авлодлар ўртасидаги муносабатлар таъсирчанлик ва диққатга асосланади, бу ерда кексаларнинг фикрлари тингланади. Оила — бу «амаэ» ҳукмронлик қиладиган ва ҳар доим қўллаб-қувватланиладиган ва ғамхўрлик қилинадиган доира.
Шахсий мисол
«Япония. Уни қандай тушуниш керак» китоби муаллифи Икено Осаму қизиқ бир тажриба ҳақида ёзади. Япон оналари ва европалик оналардан болалари билан бирга пирамида йиғиш сўралган. Япон оналари дастлаб ўзлари йиққан ва кейин болалардан такрорлашни сўраган. Агар болалар бирор нарсани ўхшата олмаса, улар ишни қайта бошлаган.
Европалик оналар эса бошқа тактикани танлаган: улар болаларга пирамида қандай йиғилишини батафсил тушунтирган. Кейин эса болаларга ишни бажаришни таклиф қилган. Кўриниб турибдики, япон оналари «мен каби қил» тушунчасини берган бўлса, ғарблик оналар фақат назарияни тушунтириб, болаларни ҳаммасини ўзи бажаришга мажбур қилган.
Шунинг учун япон таълими ва тарбияси «ҳижжаловчи» деб аталади. Япон оналар камдан-кам ҳолларда болаларни қилиб кўрмаган ишини қилишга мажбурлайди. Улар аввал мисол кўрсатиб, болада шу ишни қилишга хоҳиш уйғотади.
Ҳиссиётларга муносабат
Болага жамоавий жамиятда яшашни ўргатишдан олдин атрофдагилар ҳиссиёти ва манфаатини кўриш ва ҳурмат қилиш нима эканлигини тушунтириш керак.Шунинг учун япон аёллари ўз навбатида болаларнинг сезгирлигини ҳурмат қилади. Улар болаларга ортиқча босим ўтказмайди, уялтирмайди, балки болакайларнинг ҳиссиётларини уйғотади. Мисол учун, агар бола машинани синдириб қўйса, япон она «Машинанинг жони ўғрияпти, у ҳозир йиғлайди», — дейди. Европалик она эса «Бундай қилма, бу яхши эмас. Машинани сотиб олиш учун қанча ишлаш керак», — дейди.
Японларнинг ўзи уларнинг усуллари ягона тўғри усул эканлигини тасдиқламайди. Сўнгги вақтларда ғарб қадриятлари уларнинг анъаналарига катта таъсир кўрсатмоқда. Бироқ японча ёндашувнинг асосий тамойили болаларга сокинлик, сабр ва тўлиқ меҳр билан ёндашув ҳисобланади.
Изоҳ (0)