Қор, яхмалаклар ва қаҳратон — қиш зийнатлари. Бироқ совуқ кунларнинг яна бир, бахтга қарши, нохушроқ даракчиси бор — грипп. Meduza нашри гриппдан ҳимояланишда ниқобларнинг ўрни қандайлиги ҳақида «Савол-жавоб» тайёрлади.
Фото: Meduza
Нима бўлди?
Мавсумий грипп эпидемияси сабаб Россияда одамлар шошилинч равишда тиббий ниқобларни сотиб олишни бошлади. Баъзи шаҳарларнинг дорихоналарида бундай ниқоблар тугаб қолган, бошқа шаҳарларнинг маъмуриятлари эса ниқоб тақчиллигини тез орада ҳал қилишга ваъда бермоқда.
Ҳозирги кунда бундай боғичлардан нисбатан кам фойдаланилаётган бўлса-да, ҳа, улар ҳам назарда тутилмоқда. Юзни муҳофаза қилишга мўлжалланган боғичларнинг кўплаб турлари мавжуд бўлиб, уларнинг ҳар бири ўзига хос материалдан тайёрланади ва турли ном билан аталади. Қулайлик бўлсин учун биз бундай боғичларнинг барини «тиббий ниқоблар» деб атаймиз.
Хўш, тиббий ниқоблар самаралими ёки йўқ?
Бу ниқобнинг тури ва ундан ким, қандай мақсадда фойдаланаётганига боғлиқ. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти (ЖССТ) мутахассисларининг фикрича, оддий маиший ҳолатларда — автобусда, дўконда ёки очиқ ҳавода тиббий ниқобни тақиб юриш инфекцияларни юқтириб олишдан ҳимоя қилолмайди.
Нима учун?
Грипп ҳаво-томчи йўли орқали юқади. Касалланган одам аксирса ёки йўталса, ҳавога касалланган томчилар отилиб чиқади ва соғлом одам нафас олиш орқали уларни ютиши мумкин. Агар бемор танасининг бирор қисмига қўл теккизиб, сўнг киши ўз юзини ушласа ҳам, касалликни юқтириб олиш эҳтимоли ошади. Бунда гап сўлак ёки тер томчилари ҳақида эмас, балки микроскопик ҳажмдаги зарралар ҳақида кетаётганини тушуниш керак. Одатда одамлар ҳимоя даражаси энг паст бўлган ниқоблар — FFP1 ни сотиб олади (бундан ташқари, FFP2 ва FFP3 деган ниқоб турлари ҳам бор). Бундай ниқобларнинг ҳимоя қатлами инсон юзига яхши ёпишиб турмайди ва зарарланган зарраларни осонлик билан ўтказиб юборади.
Унда нима учун уларни сотишади?
Бундай ниқоблар одатда бошқа мақсадлар учун керак. Масалан, операция вақтида жарроҳнинг юзи ифлосланишининг олдини олиш учун. Бундан ташқари, ундан беморлар фойдаланиши мумкин — уларнинг сўлак зарралари атрофдагиларни зарарламаслиги учун. Айтмоқчи, агар ниқобни ҳар икки соатда алмаштириб турилмаса, инфекция тарқалиши хавфи фақат ва фақат ошади — бу вақт давомида ниқобдаги вируслар миқдори оддий нафас чиқаришдаги вируслар сонидан анча ошиб кетади.
Қандай ниқоблар гриппдан сақлай олади?
FFP2 ва FFP3 таснифидаги респираторлар. Одатда бундай ҳимоя воситалардан фақат профессионаллар — масалан, тиббий ходимлар — ёки грипп билан касалланиши оғир асоратларга сабаб бўладиган одамлар фойдаланади. Кундалик ҳаётда фойдаланиш учун бундай ниқоблар кўп ҳам қулай эмас. Устига устак, бундан-да ишончлироқ ҳимоя воситалари бор.
Қандай?
ЖССТ томонидан ҳар йили янгидан тасдиқланадиган препаратлар ёрдамида амалга ошириладиган вакцинация. Гап шундаки, грипп ҳар хил бўлади. Мутахассислар бу мавсум гриппнинг қандай тури тарқалаётгани кузатиб боради, эпидемия қайси йўналиш бўйлаб ҳаракатланаётганини аниқлайди ва Ер шарининг турли қисмларига қайси вакциналарни тайёрлаш маъқуллиги ҳақида тегишли тавсияларни беради. Хавф гуруҳига кирувчилар — ёш болалар, сурункали хасталикларга чалинганлар, ҳомиладор аёллар, кексалар, тиббий ва ижтимоий соҳа ходимларини ҳар йили янгидан эмлангани маъқул.
Грипп эпидемияси ўзи хавотирга арзийдиган нарсами?
Одатда, унчалик ҳам хавфли эмас. Ҳаммаси киши қайси турдаги грипп билан оғриганига боғлиқ. Кўп ҳолларда гриппни даволаш учун шифокор аралашувига зарурат қолмайди ва касаллик ўзидан ўзи ўтиб кетади. Бироқ баъзи ҳолатларда шифокорга мурожаат қилиш шарт. Болаларда — тез-тез ёки қийналиб нафас олиш, тери рангининг кўкариши, суюқлик ичишда қийналиш, ҳароратнинг кескин кўтарилиб кетиши ва аҳволи яхшиланганидан сўнг йўтал тутиши — хавотирли белгилар. Катталарда — нафас олишдаги қийинчиликлар, ҳаво етишмаётганлиги ҳисси, кўкрак ёки қориндаги оғриқ, тўсатдан кўнгил айниши, вақт ва макон ҳиссининг бузилиши, кескин қайт қилиш — хавотирли белгилар. Бу якуний рўйхат эмас. Умумий қоида эса оддий: агар сизни бирор-бир симптом безовта қилаётган бўлса, энг яхшиси, шифокорга мурожаат қилинг.
Эмлаш оғир асоратларга олиб келмайдими?
Кўнгилсиз асоратлар бўлиши мумкин. Шунга қарамай, гриппга қарши эмлаш энг хавфсиз тиббий чоралардан бири, деб ҳисобланади.
Эмлашни қачон амалга оширган маъқул?
Энг яхши вариант — мавсумий грипп эпидемияси бошланишидан камида икки ҳафта аввал. Эпидемия одатда январнинг биринчи ярмида ва февралнинг иккинчи ярмида кузатилади. Сентябрдан аввал эмлашни амалга оширмаслик керак, чунки ЖССТ вакциналар бўйича прогнозини фақат ёзда эълон қилади, шундан кейинги тайёргарлик ва текширув ишлари эса маълум бир вақтни олади.
Изоҳ (0)