“Daryo” muxbiri Davlat aktivlarini boshqarish agentligi matbuot kotibi Ilyos Abdujambulovdan jamoatchilik muhokamalariga sabab bo‘layotgan ayrim masalalarga izoh so‘radi. Dastlab u savollarga javob olib berishni vaʼda qildi. Ammo oradan 22 kun o‘tdi hamki maʼlumot berilmadi. Ilyos Abdujambulov javoblar yuzasidan rahbariyatdan izn so‘rash jarayonini cho‘zishda davom etmoqda.
Bepisand matbuot kotibi
Prezident qarori bilan davlatga qarashli 29 ta yirik korxona 2025—2026-yillarda sotuvga chiqarilishi belgilandi. Ular orasida milliardlab dollar tashqi qarz (kredit) evaziga qurilgan Uzbekistan GTL zavodi ham bor. Joriy yil 23-aprel kuni “Daryo” Davaktiv agentligi masʼuli Ilyos Abdujambulovdan mazkur zavod sotilishining sabablari, kreditlar taqdiri nima bo‘lishi va uning boshlang‘ich qiymati qancha ekani to‘g‘risida savollar yubordi. Chunki 2023-yilda “O‘zbekneftgaz” AJ raisi Bahodir Siddiqov zavod qurilishi uchun 10 yillik kredit olinganini aytgan. O‘shanda qarz uzilishiga 9 yil qolganini taʼkidlagan.
Qolaversa, bu mavzu jamoatchilik faollari tomonidan turli muhokamalarga sabab bo‘lmoqda. Masalan, iqtisodchi Otabek Bakirov zavod xususiylashtirilishi borasida xavotirli fikr bildirgan.
“Narxi karrasiga shishirilgan, ochilganidan buyon zararda o‘tirgan, vaʼda qilingan ishlab chiqarish, eksport va soliq tushumlari umuman taʼminlanmagan, bo‘g‘zigacha qarzga botirilgan, texnologik yuragi “lizingga” sotib yuborilgan Uzbekistan GTL zavodi ommaviy savdolarga chiqariladigan korxonalar ro‘yxatiga kiritilgan. Zavodning 100 foiz ulushi sotiladi va bir necha yillar avval prognoz qilganimizdek, Rezinotexnika zavodi, Hyatt oteli kabilarning taqdirini takrorlaydi. Faqat juda katta miqyosda. Balki zavod karrasiga qimmat tarzda qurilayotgandek shunday yakun bilan halqani yopish mo‘ljal qilingan bo‘lgandir”, deb yozgan iqtisodchi Telegram’dagi kanalida.
Davletov.uz kanalida esa yirik davlat korxonalari sotilishi yuzasidan matbuot anjumani tashkil etilmaganiga eʼtibor qaratilgan.
“O‘tgan hafta mamlakat iqtisodiy hayoti uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan muhim hujjatlar — 2025-yil uchun xususiylashtirish dasturi hamda 29 ta yirik kompaniyani ommaviy savdolarga chiqarish to‘g‘risidagi qaror qabul qilindi. Odamlarda xavotir, savollar tug‘ildi. Lekin hukumat jamoatchilikka jo‘yali tushuntirish, izoh bergani yo‘q, na OAV uchun matbuot anjumani o‘tkazildi. Muhim hujjat qabul qilinganda zarur bo‘lgan axborot kampaniyasi yana unutildi”, deb yozgan kanal muallifi.
Ilyos Abdujambulov “Daryo”ga masala yuzasidan agentlik izoh berishini maʼlum qilgan, lekin jarayon paysalga solinyapti.
Qarorda “davlat ulushlari ishonchli boshqaruvga berilgan bo‘lsa, ular baholangan qiymatda dastlab ishonchli boshqaruvchiga taklif etiladi”, deb yozilgan. Agentlik masʼullariga yo‘llangan savollardan birida ushbu jumlani izohlash ham so‘ralgan. Hozir ishonchli boshqaruvdagi korxonalar nega auksionga chiqarilmay, avval boshqaruvchiga sotish taklifi bildiriladi? Bunday talab “Davlat mulkini xususiylashtirish to‘g‘risida”gi qonunga zid emasmi?
Otabek Bakirov tahliliga ko‘ra, GTL zavodi yashirin qaror bilan Air Pruducts yoki Sanegʼga ishonchli boshqaruvga berilgan. Bu mazkur kompaniya istasa, GTL zavodini kim oshdi savdolarisiz to‘g‘ridan to‘g‘ri sotib olishi mumkin degani.
“Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida”gi qonunning 35-moddasida OAVning davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyati to‘g‘risida axborot olishga doir, shuningdek mansabdor shaxslarning intervyusini tashkil etish to‘g‘risidagi so‘rovi ko‘pi bilan yetti kun muddatda ko‘rib chiqilishi ko‘rsatilgan. Mazkur normada so‘rov rad etilgan taqdirda, asoslantirilgan javob berilishi kerakligi yozilgan.
“Axborot olish kafolatlari va erkinligi to‘g‘risida”gi qonunda so‘rov olingan sanadan boshlab 15 kundan kechiktirmay javob qaytarilishi lozimligi belgilangan.
So‘rov yuborilganiga 22 kundan oshdi. Agentlik javob qaytarishga shoshilmayapti. Matbuot kotibi 24-apreldagi yozishmalarda jurnalistga “televideniyedan ortmayapmiz, navbati bilan rahbariyatdan javob olib beramiz”, deya maʼlum qilgan.
Agentlik direktori o‘rinbosarlari intervyuni faqat davlat telekanallari, masalan “O‘zbekiston 24” ga beradimi? Harqalay, “televideniyedan ortmayapmiz”, deganda shu kanal nazarda tutilgan chog‘i, agentlik Telegram sahifasida aprel oyida faqat mazkur telekanal lavhalari va intervyulari joylashtirilgan. Jamoatchilikni o‘ylantirgan va eʼtirozlarga sabab bo‘layotgan masalalarga qachon javob qaytariladi?
Savollar yo‘llanganidan besh kun o‘tib (28-aprel kuni), matbuot kotibiga bu haqda eslatilgan. “Savollarni rahbariyatga yetkazdim, javobga qarab ish tutamiz”, deb yozgan agentlik masʼuli.
So‘ng yana Ilyos Abdujambulov bilan bog‘lanishga urinishlar bo‘ldi. Lekin u so‘rovlarga javob berishni kechiktirishda davom etyapti. Bugun 16-may sanasi. Javobdan ham, intervyu beradigan mutaxassisdan ham darak yo‘q.
Bu birinchisi emas
Bunday holat Ilyos Abdujambulov bilan birinchi marta yuz berayotgani yo‘q. 2024-yil mart oyida ham shunga o‘xshash vaziyatga duch kelingan. O‘shanda, 4-mart kuni Doniyor Komilovga qarashli kompaniya “O‘zbekneftgaz”ning 78 ta zapravkasini hech qanday ochiq va shaffof savdolarsiz sotib olgani jamoatchilik muhokamalariga sabab bo‘lgan. Manfaatlar to‘qnashuvini keltirib chiqarishi mumkin bo‘lgan bu holat yuzasidan “Daryo” Davaktiv agentligi matbuot kotibiga murojaat qilgan. Agentlik xabarni tasdiqlaydimi yoki yo‘qligi so‘ralgan. Shu bilan birga, Komilov egaligidagi kompaniya “Chinoz neftni qayta ishlash zavodi” MCHJni ham yashirin tarzda sotib olgani to‘g‘risida xabar tarqalgan. Oradan 1 yildan ortiq vaqt o‘tdi hamki, agentlik matbuot kotibi mazkur masala bo‘yicha izoh bermadi.
Matbuot kotibiga chora ko‘riladimi?
Davaktiv agentligi saytiga kirilsa, matbuot kotibiga o‘nlab vazifalar yuklatilganini ko‘rish mumkin. Misol uchun, bu lavozimdagi shaxs agentlik faoliyati haqida ommaviy axborot vositalariga to‘liq va tezkor axborot berib borishi kerakligi yozib qo‘yilgan. Uning yana bir vazifasi sifatida OAVda muntazam ravishda agentlik rahbarlari chiqishlarini tashkil etish zarurligi ko‘rsatilgan.
Matbuot kotibiga tanqidiy va keng muhokama qilinayotgan axborot xurujlariga tezkor munosabat bildirish vazifasi ham yuklatilgan. Lekin agentlik axborot xizmati muhokamalarga sabab bo‘lgan yuqoridagi kabi muhim mavzularga munosabat bildirmay kelmoqda.
Qonunchilikda davlat mulkini xususiylashtirishda ochiqlik va shaffoflik, hisobdorlik, teng raqobat muhitini taʼminlash, korrupsiyaga yo‘l qo‘ymaslik kabi prinsiplarga amal qilinishi belgilangan. Bu norma ijrosi qay darajada taʼminlanmoqda? Savollar esa yuqorida yozilganidek, ochiq qoldirilyapti.
Davlat organlari ommaviy axborot vositalarini teng ko‘rishi, ular bilan normal munosabatda bo‘lishi avvalo jamiyat uchun muhim. “Oldin telekanalga, keyin boshqalarga axborot beramiz”, qabilida ish tutish hech bir mezonga to‘g‘ri kelmaydi. Davlat organlari xalqqa xizmat qilayotgan ekan, axborotni ham xalq uchun beradi. Jurnalistlarning barcha savollariga imkon qadar javob qaytarish har bir davlat tuzilmasining burchi emasmi?
Davlat aktivlarini boshqarish agentligi rahbariyati jamoatchilikni qiziqtirgan va xavotir uyg‘otayotgan masalalar yuzasidan matbuot anjumani o‘tkazadimi? O‘z vazifasiga masʼuliyat bilan yondashmayotgan matbuot kotibiga nisbatan chora ko‘rarmikan? Buni endi vaqt ko‘rsatadi.
Islombek Umaraliyev
Izoh (0)