Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi Garvard universiteti taraqqiyot laboratoriyasining Iqtisodiy murakkablik indeksini tahlil qildi. Maʼlumotlarga ko‘ra, O‘zbekiston iqtisodiyoti barqaror o‘sishni ko‘rsatmoqda, eksport yiliga o‘rtacha 20,5%ga o‘sib, mintaqadagi boshqa mamlakatlarning o‘sish surʼatlaridan sezilarli darajada yuqori bo‘ldi.
Harvard Growth Lab (Garvard universitetining fanlararo loyihasi) tahlilchilari 2023-yilgi maʼlumotlarni qo‘shib, Iqtisodiy murakkablik atlasini yangiladilar va 145 ta jahon iqtisodiyotini o‘z ichiga olgan Iqtisodiy murakkablik indeksining qiymati bo‘yicha mamlakatlarning reytingini taqdim etdi.
O‘zbekiston so‘nggi 5-yil ichida 25 pog‘ona yuqorilab, 145 ta mamlakat orasida 80-o‘rinni egallab, Iqtisodiy murakkablik reytingida o‘z mavqeini sezilarli darajada yaxshiladi.
O‘zbekiston reytingda 80 – o‘rinni, Turkiya 44 – o‘rinni, Vetnam 53 - o‘rinni, Qozog‘iston 84 - o‘rinni (6 o‘rin pasayish), RF 94 - o‘rinni (5 pozitsiya yo‘qotish), Tojikiston 124 - o‘rinni (5 pozitsiyaga ko‘tarilish), Turkmaniston 126-o‘rinni (12 pozitsiyaga yomonlashish) egalladi. TOP-3 mamlakat qatoriga quyidagilar kiradi: 1-Shveysariya, 2 – Yaponiya, 3 – Singapur.
Mamlakat iqtisodiyoti barqaror o‘sishni ko‘rsatmoqda, eksport yiliga o‘rtacha 20,5%ga o‘sdi, bu mintaqadagi mamlakatlarining boshqa mamlakatlaridagi o‘sish surʼatlaridan ancha yuqori. Shu bilan birga, xomashyo resurslaridan tashqari tayyor mahsulotlar eksport yiliga 21,9 foizga o‘sdi va jahon bo‘yicha o‘rtacha o‘sishdan yuqori bo‘ldi.
5-yil davomida eksport o‘sishiga o‘rta qayta ishlangan sanoat tovarlari katta hissa qo‘shdi Ishlab chiqarish yanada murakkabroq bo‘lgan mahsulotlar ichida eng yuqori o‘sish surʼatlari transport (89%), sanoat uskunalari (77%), elektrotexnika (59%) bo‘yicha qayd etildi.
O‘zbekiston eksport portfeliga 67 ta yangi mahsulot qo‘shdi, bu 2,1 milliard dollar daromad keltirdi hamda diversifikatsiya va raqobatbardoshlikni oshirish bo‘yicha muvaffaqiyatli strategiyani tasdiqladi. Ushbu mahsulotlar 2023-yilda aholi jon boshiga 59 dollar daromad keltirdi.
Harvard Growth Lab hisob-kitoblariga ko‘ra, O‘zbekiston jahon bozorida raqobatbardosh ustunlikka erishgan 162 turdagi mahsulotlarga ega bo‘lib, bu uning jahon iqtisodiyotdagi salohiyatini namoyon etadi.
2033-yilgacha iqtisodiy o‘sish prognozlari
2033-yilgacha O‘zbekiston iqtisodiyotining yillik o‘rtacha o‘sishi 5,6%ni tashkil etishi kutilmoqda, bu esa dunyoda ikkinchi yuqori ko‘rsatkichdir.
Yaqin o‘n yilliklarda Vetnamda yillik o‘sish ko‘rsatkichlari 4,8%, Tojikistonda – 4%, Qirg‘izstonda – 3,9%, Gruziyada – 3,6%, Qozog‘istonda – 3,6%, Armanistonda – 3,3%, Bangladeshda – 3%, Turkmanistonda – 2,7%, Belarusda – 2,4%, Ozarbayjonda – 2,2%, Rossiyada – 1,1%ni tashkil etadi.
O‘zbekiston iqtisodiyotni tarkibiy o‘zgartirish bo‘yicha ishlarni davom ettirmoqda, resurslarni qishloq xo‘jaligi kabi kam unimdor tarmoqlardan resurslarni elektronika va mashinasozlik kabi yanada samaraliroq tarmoqlarga yo‘naltirmoqda.
Izoh (1)
Иқтисодий мураккаблик рейтинги: бошимиздаги тожми ё бўш пайкалми?
Бир қарашда — бу мақтанарли натижа. Лекин бу рейтинг ким учун аҳамиятли? Ва, энг муҳими, халқ нимадан ютади ё йўқотади?
ECI — мамлакатнинг қандай товар ва хизматларни экспорт қилаётгани, уларнинг технологик даражаси ва диверсификациясига асосланади. Яъни, экспорт қанча мураккаб бўлса, рейтинг юқори бўлади. Аммо халқ учун рейтинг эмас, иш ўринлари, даромад ва маҳсулот сифати муҳим.
Ўзбекистон рейтингидаги ўсиш — экспорт таркибининг кенгайиши, янги соҳа ва маҳсулотлар пайдо бўлганини англатади. Лекин реал ҳаётда экспортчи кичик бизнеслар қийинчиликка дуч келмоқда, валютадаги тушумларни эркин сарфлаш имконияти чекланган, бюрократия ҳануз мавжуд. Шунингдек, экспорт ўсишининг кўп қисми хом ашё ва қўшилган қиймати паст маҳсулотларга таянган.
Шундай экан, бу рейтинг — ахчанг учун яхши, инвесторга кўрсатиш учун цифра, лекин халқнинг ошхонасига дарҳол таъсир қилмайди. Шу боис, мураккаблик индекси ҳақиқий тараққиётдан кўра, кўз-кўз қилинадиган рақамлар орқали PR воситаси сифатида хизмат қилмоқда, десак муболаға бўлмайди.