Markaziy Osiyo davlatlari sun’iy intellekt sohasida muvaffaqiyatga erishish uchun kuchlarni birlashtirib, bir-birlari bilan faol tajriba almashmoqda. Aksariyat loyihalar GovTech va FinTech, shuningdek, Smart City yo‘nalishlarida amalga oshirilmoqda.
Mart oyi oxirida O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev amaliy tashrif bilan Olmaota shahrida bo‘lib, Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev bilan norasmiy uchrashuv o‘tkazdi. Amaliy tashrifning asosiy mavzularidan biri yuqori texnologiyalar sohasidagi hamkorlik bo‘ldi. Muzokaralar yakunida prezidentlar To‘qayev va Mirziyoyev sun’iy intellektga bag‘ishlangan AlmatyFair.ai ko‘rgazmasiga tashrif buyurdi.
Mazkur uchrashuv mintaqa davlatlarining sun’iy intellekt sohasidagi xalqaro hamkorligi rivojining mantiqiy davomi bo‘ldi. Joriy yilning 9 mart kuni BMTning Nyu-Yorkdagi shtab-kvartirasida sun’iy intellekt texnologiyalarini rivojlantirish va joriy etish masalalari yuzasidan munozara bo‘lib o‘tdi. Tadbirni tashkil etish tashabbusi Tojikiston Respublikasi tomonidan ilgari surildi. Muhokama markazidan Markaziy Osiyoda sun’iy intellekt mintaqaviy markazini tashkil etish masalasi o‘rin oldi. Bundan tashqari, Tojikiston Markaziy Osiyoda sun’iy intellektni gorizontal tartibga solish konsepsiyasini taklif etdi. Taklif mintaqada sun’iy intellekt startaplari soni o‘sishiga turtki bo‘lishi qayd etildi.
Mazkur masalada Tojikistonning tashabbuskor roli tasodif emas. Aynan Tojikiston Markaziy Osiyoda birinchi bo‘lib, 2022 yilning sentyabrida sun’iy intellekt sohasida milliy strategiyani qabul qilgandi. Boshqa tomondan, Tojikistonni mintaqa doirasida bo‘lsa-da, yetakchi deb atash mushkul. Kelib chiqishi Dushanbedan bo‘lgan kuchli fin-tex (moliyaviy texnologiyalar) mutaxassislari dunyoga yaxshi tanish. Masalan, Tojikiston, O‘zbekiston va Pokistonda bank xizmatlarini taklif etuvchi Alif kompaniyasi yoki dunyo bo‘ylab moliyaviy muassasalarga sun’iy intellekt instrumentlarini taklif etuvchi zypl.ai. Shunga qaramay, sun’iy intellekt texnologiyalari hali tojik iqtisodiyotining organik tarmog‘iga aylanganicha yo‘q.
Qo‘shni Qirg‘izistonda yaqin vaqtgacha sun’iy intellekt texnologiyalarining rivojlanish darajasi yuqori emasdi. Yagona yorqin loyiha sifatida AkylAI, qirg‘iz tilidagi AI-assistentni ko‘rsatish mumkin. Biroq 2025 yilda mamlakat hukumati mazkur sohani rivojlantirishga faol kirishdi. Jumladan, fevral oyida respublikada sun’iy intellektni rivojlantirish masalalari yuzasidan milliy kengash tashkil etildi. Tez orada Qirg‘izistonda sun’iy intellekt bo‘yicha Milliy strategiya tasdiqlanishi kutilmoqda. Strategiya sun’iy intellekt davlat ish jarayonlariga tizimli ravishda integratsiyalashishini ko‘zda tutadi.
Sun’iy intellekt sohasi O‘zbekistonda nisbatan ko‘proq rivojlangan. Soha davlat tomonidan tizimli qo‘llab-quvvatlanmoqda va bu borada sezilarli muvaffaqiyatlarga erishilmoqda. Masalan, mamlakatda MyID va Uz Face biometrik identifikatsiya tizimlari ishlab chiqilgan. Ular moliyaviy texnologiyalar sohasida — banklar, marketpleyslar va boshqa to‘lov tizimlarida samarali qo‘llab kelinmoqda. Toshkent metrosida Palm ID kaftni skanerlash orqali to‘lovni amalga oshirish tizimi amal qilmoqda. Bularning bari «Uzinfocom» davlat tuzilmasi loyihalaridir. O‘zbekistonda, shuningdek, sun’iy texnologiyalar bilan shug‘ullanuvchi xususiy kompaniyalar: Billz (riteyl uchun sun’iy intellekt yechimlari), UzbekVoice (nutqni aniqlash), Alif Uzbekistan (fin-tex; Tojikistonda asos solingan, ammo O‘zbekistonda samarali ishlab kelayotgan kompaniya) faoliyat yuritadi.
Ayni damda mintaqada sun’iy intellekt sohasidagi eng ko‘p loyihalar Qozog‘istonda amalga oshirilgan. Qozog‘iston 2023 yildayoq sun’iy intellektni joriy etishga tayyorlik bo‘yicha top-50 mamlakatlar (Xalqaro valyuta fondi tadqiqoti) qatoriga kirgan. Stenford universiteti (AI Index Report 2024) hisob-kitoblariga ko‘ra, Qozog‘iston milliy qonunchiligini sun’iy intellekt rivojlanishiga muvofiq oqilona moslashtirayotgan top-15 mamlakat qatoriga kirgan.Sun’iy intellekt loyihalari iqtisodiyotning sof tijoriy sohalari, jumladan uning turli tarmoqlarida amalga oshiriladi. Masalan, MED365 kompaniyasi avtomatlashgan tibbiy ko‘riklar uchun dasturiy-apparat majmuasini ishlab chiqqan bo‘lib, ishchilar salomatligini muntazam nazorat qilib borish zarur bo‘lgan ishlab chiqarish sohalarida bunday loyihalarga talab yuqori. Raqamli tashqi reklama bo‘yicha qozoq bozorida yetakchi bo‘lgan Citix kompaniyasi sun’iy intellekt algoritmlarini reklama kampaniyalarini yaratishga moslagan. Sun’iy intellektni neyroradiologiya sohasida qo‘llovchi CerebraAI kompaniyasi AQSHdagi Kremniy vodiysida o‘z bosh ofisini ochgan.
Qozog‘istonda sun’iy intellektni rivojlantiruvchi eng yirik sektor bu moliyaviy texnologiyalar. O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev AlmatyFair.ai ko‘rgazmasiga tashrifi chog‘ida aynan ushbu soha vakillari bilan ko‘proq muloqot qildi. Xususan, davlat rahbari Kaspi.kz texnologik kompaniyasi rahbari va hammuassisi Mixail Lomtadze va Freedom Holding rahbari Timur Turlov bilan suhbatlashdi. Tadbirkorlarning har biri sun’iy intellektni moliya sohasida qo‘llash bo‘yicha o‘z tajribasi bilan bo‘lishdi.
— Biz mamlakatimizda sun’iy intellekt sohasidagi qaysi loyihalarni joriy eta olganimiz, sun’iy intellekt qay tarzda Freedom bankning raqamli mahsulotlarini yaratishga imkon bergani haqida so‘zlab berdik, — deydi Timur Turlov. — Shuningdek, sun’iy intellektni avtosug‘urtalash sohasida: firibgarlikka qarshi kurashish, xavflarni baholash, sug‘urta holatlarini baholashni osonlashtirish uchun qanday qo‘llashimizni ko‘rsatdik. Bu borada biz «Sergek» kompaniyasi bilan faol hamkorlik qilamiz, ular kompyuterli ko‘rish hamda «aqlli shahar» qurish sohasida asosiy ekspertizani taqdim etadi. Ushbu texnologiyalarni «Sergek» hozirda qo‘shnilarimizga, jumladan, O‘zbekistonga faol eksport qilmoqda.
Timur Turlov tilga olgan Sergek kompaniyasi shahar muhitini boshqarish uchun intellektual yechimlarni ishlab chiquvchilar orasida yetakchilardan biri sanaladi. 2017 yilda Ostonada asos solingan Sergek tizimi yo‘l harakati xavfsizligi va jamoatchilik tartibini oshirishga mo‘ljallangan loyiha sifatida ish boshlagan. Yillar davomida platforma o‘z imkoniyatlarini kengaytirib, shaharni kompleks boshqarish uchun asosiy raqamli instrument bo‘lib xizmat qildi.
Bugungi kunda Sergek AI Smart City Platform — transport tahlili, trafikni boshqarish, shahar xavfsizligini monitoring qilish, ekologik nazorat va shahar infratuzilmasini raqamlashtirishni qamrab oluvchi integratsiyalashgan sun’iy intellekt yechimi sanaladi. Uning ma’lumotlarni yagona tizimga birlashtirish xususiyati shaharlarga xavfsizlik darajasini oshirish, transport tarmoqlariga bosimni kamaytirish va shahar boshqaruvi jarayonlarini optimizatsiya qilishga yordam beradi.
Sergek tajribasi Qozog‘iston chegaralaridan tashqariga chiqqan. 2022 yildan buyon tizim Namanganda samarali faoliyat yuritib, sun’iy intellektni O‘zbekistonning shahar infratuzilmasiga joriy etishning ilk namunalaridan biri bo‘lib xizmat qilmoqda. Kompaniya, shuningdek, Indoneziya va Filippinda ham pilot loyihalarni amalga oshirgan va Janubi-Sharqiy Osiyo hamda Afrika mintaqalaridagi qator mamlakatlar bilan muzokaralar olib bormoqda.
Bu kabi yechimlarni rivojlantirish mintaqadagi umumiy trend — ma’lumotlar va texnologiyalarni yanada xavfsiz, samarali va mustahkam shaharlarni qurish uchun qo‘llashga bo‘lgan intilishni aks ettiradi. Namangandagi ijobiy tajriba va O‘zbekistondagi raqamlashtirishga bo‘lgan faol qiziqishni hisobga olgan holda, ushbu sohadagi kelajakdagi hamkorlik istiqbollari katta ahamiyat kasb etadi.
Mutaxasslarning fikricha, Markaziy Osiyo dasturchilari va tadbirkorlari sa’y-harakatlarining birlashuvi davlat tuzilmalarining qo‘llab quvvatlovi yordamida kuchli sinergetik natija beradi.Hamkorlik va texnologiyalar eksporti borasidagi muvaffaqiyatli tajribani hisobga olgan holda aytish mumkinki, Alif, zypl.ai, Sergek va boshqa kompaniyalar tajribasi mintaqadagi yuqori texnologik startaplar jahon bozorida o‘z ta’sirini kengaytirish uchun barcha imkoniyatlarga ega ekanligini tasdiqlamoqda.
Izoh (0)