Oliy Majlis Senatining 16-avgustdagi yalpi majlisida farzandlarini noqonuniy diniy ta’limga jalb qilgan ota-onalarni jazolash ko‘zda tutilgan qonun — “O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga bola huquqlari himoyasini yanada mustahkamlashga qaratilgan qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritish to‘g‘risida”gi qonun ko‘rib chiqilib, ma’qullandi.
Majlisda taʼkidlanishicha, so‘nggi yillarda voyaga yetmagan bolalarni qonunga xilof diniy taʼlim olishga aynan ota-onalarning o‘zi olib borishi holatlari ko‘payib bormoqda.
Huquq-tartibot organlari tomonidan olib borilgan o‘rganishlar natijasiga ko‘ra, 2021—2023-yillar mobaynida noqonuniy diniy taʼlimotdan saboq berish bilan bog‘liq 2 457 ta maʼmuriy huquqbuzarliklar aniqlangan. Ularning 1 479 tasi “hujra” sharoitida tashkil etilgan bo‘lib, ularda tahsil olayotganlarning 60 foizini voyaga yetmaganlar tashkil etgan. So‘nggi 3 yilda diniy ekstremizm va terrorizm bilan bog‘liq jinoyatlar bo‘yicha javobgarlikka tortilgan voyaga yetmagan shaxslar soni to‘rt baravarga oshgan.
Shuningdek, qayd etilshicha, bunday noqonuniy taʼlim jarayonida bolalarga nisbatan turli og‘ir jinoyatlar sodir etilmoqda. Bolaning erkin harakatlanishini cheklash hamda sanitariya-gigiyena talablariga javob bermaydigan bino va xonalarda saqlash, unga jismoniy azob berish yoki ruhiy bosim o‘tkazish holatlarini, hatto jinsiy zo‘ravonlik qurboni bo‘layotgani bunga yaqqol misollar sifatida keltirib o‘tildi.
Senat ma’qullagan qonun yuqorida qayd etilgan salbiy holatlarning oldini olish, ota-onalar hamda ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarning bolalarni o‘qitish, taʼlim va tarbiya berishga doir majburiyatlarini bajarish borasidagi masʼuliyatini kuchaytirish, shuningdek bolalarning bilim olish huquqi kafolatlarini taʼminlash maqsadida ishlab chiqilgan.
Mazkur qonun bilan “Bola huquqlarining kafolatlari to‘g‘risida”gi qonunga va Maʼmuriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan bolani qonunga xilof ravishda diniy taʼlim olishga jalb qilishga yo‘l qo‘ymaslik, shuningdek ushbu qonunchilik talabiga rioya etmaganligi uchun javobgarlikni nazarda tutuvchi o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritilmoqda.
Ya’ni, ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslar tomonidan bola qonunga xilof ravishda diniy ta’lim olish jarayoniga jalb qilinsa, BHMning 10 baravaridan 15 baravarigacha jarimaga tortiladi. Xuddi shunday huquqbuzarlik ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan keyin bir yil davomida takror sodir etilsa, BHMning 15 baravaridan 25 baravarigacha jarima yoki 15 sutkagacha ma’muriy qamoq jazosini tayinlash belgilanmoqda.
Shu bilan birga, qonunda ota-onalar yoki ularning o‘rnini bosuvchi shaxslarning o‘z bolalarini shaxsiy eʼtiqodlariga muvofiq diniy va axloqiy jihatdan tarbiyalash huquqi aniq bayon qilinmoqda. Mazkur norma Fuqarolik va siyosiy huquqlar to‘g‘risidagi xalqaro paktning 18-moddasida belgilangan qoidalar asosida kiritilyapti.
Qonunning qabul qilinishi bolalarning taʼlim olish huquqi kafolatlarini taʼminlashga, ularning komil inson bo‘lib yetishishiga, turli og‘ir jinoyatlar va diniy ekstremistik g‘oyalar qurboniga aylanishining oldini olishga xizmat qilishi senatorlar tomonidan taʼkidlandi.
Izoh (1)
Noqonuniyni qonuniy yoʻllarini qilish kerak. Odam diniy qarashga doim muxtoj. Bizda doim bir narsani taqiq bilan yengamiz deb oʻylashadi. Boshqa yaxshiroq yechim qiberishomidi. Undan koʻra oʻsha bola diniy taʼlimga muhtojmi, demak davlat nazoratida qiberilsin. Nega bu yoʻlga qoʻyilmidi.