O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov davrida mamlakatda valyuta konvertatsiyasining yopilishi (1996–2017-yillarda) katta xatolardan biri bo‘lgan. Bu haqda taniqli yozuvchi Murod Muhammad Do‘st “Lolazor” podkastidagi chiqishida aytib o‘tdi.
Murod Muhammad Do‘st 1993–1999-yillarda marhum Islom Karimovning matbuot kotibi sifatida faoliyat yuritgan. Shu bilan birga, prezident devonida ham ishlagan. Podkastda yozuvchi Islom Karimov shaxsiyati va amalga oshirgan ishlari to‘g‘risidagi savollarga javob berdi, yaqin tarix haqidagi o‘z xotiralari bilan bo‘lishdi.
“Qattiqqo‘l inson edi”
Murod Muhammad Do‘stning aytishicha, birinchi prezident qattiqqo‘l inson bo‘lgan.
“Baʼzida ortiqcha, shafqatsizlarcha qattiqqo‘llik qilgan paytlari ham bor. Oddiy odamlardek xursand bo‘lgan paytlarini ham ko‘rganman. Yoki boshiga musibat tushgan paytlarda qayg‘urganlarini ham guvohi bo‘lganman. Endi hamma qatori odam, lekin uning gardaniga tushgan yuk juda og‘ir edi. O‘jar inson edi. Shu o‘jarligi siyosatda ko‘pincha qo‘l kelardi. Ko‘proq O‘zbekistonni manfaatlarini o‘ylab baʼzi paytlarda dushman orttirishdan ham qo‘rqmasdi. Yodimda bor, Netanyahu (Isroil bosh vaziri–tahr.) bilan birinchi marta uchrashganda, ikkovi bir–biriga ziddiyat bilan qaragandi. Agar qarshisidagi balandroq, tepadan keladigan odam bo‘lsa, Islom akani ham birdan o‘zbekligi tutardi. O‘zbekistonni manfaatlarini o‘ylagan paytlari yodimda ko‘proq qolgan”, — deya esladi yozuvchi.
“Xatosini hech kim ayta olmagan”
Suhbat davomida Murod Muhammad Do‘st Islom Karimov biror ishda xatoga yo‘l qo‘ysa, bu haqda uning yuziga aytadigan inson bo‘lmaganini taʼkidladi.
“Baʼzida Islom aka ‘Nimaga menga hech kim gap qaytarmaydi. Men ham xato qilamanku! Nega hech kim sen noto‘g‘ri qilyapsan deb aytmaydi’, derdi. O‘ylaymanki, u o‘zining xatolarini tan olishga moyil edi. Lekin uning xatolarini aytadigan odam yo‘q edi. Xatolarini ham, yaxshi fazilatlarini ham bilaman. Baʼzi paytlarda xatosini tan olib: ‘Sizlar to‘g‘ri aytgan ekansizlar’, degan paytlari bo‘lgan. Masalan, gap qaytarsangiz, 2–3 kun arazlab, telefon qilmasdan, gaplashmay qo‘yardi. Keyin, ‘Sizlarni aytganlaring bo‘la qolsin, mayli bilganingni qil’, deb qo‘yardi. U ham tan olgani bo‘lardi. To‘g‘ri gap bor, lekin haqiqatni aytadigan odam yo‘q bo‘lgan. Shuning uchun haqiqat oyoqning ostida qolib ketardi”.
“Konvertatsiya yopilgani eng katta xatosi edi”
Murod Muhammad Do‘stning taʼkidlashicha, Islom Karimov davrida yo‘l qo‘yilgan ulkan xatolardan biri valyuta konvertatsiyasining yopilgani bo‘lgan.
“Konvertatsiya masalasi 1994-yilda boshlandi. O‘zbekistonning, Islom akaning eng katta xatosi shu yerda bo‘lgan. Islom akaga ‘valyuta chetga chiqib ketib qoladi, yerga o‘tirib qolamiz’, deyishgan. Lekin birortasi chiqib aytmadiki: ‘Bu o‘zbek nonni qulog‘iga yemaydi, og‘ziga yeydi. Valyutasini olib chiqsa, uning o‘rniga biror narsa olib keladi. Kerak bo‘lsa, yana olib chiqib sotadi’, demadi. Xullas, valyutani nazorat qila boshlashdi. Keyin konvertatsiya degan narsa chiqdi. O‘sha odamlar uchun konvertatsiya o‘ylab topildi. Bo‘lmasa, agar iqtisod liberallashib davom etganida hozir boshqacha bo‘lardi. O‘sha paytda iqtisodiyotda start pozitsiyamiz Qozog‘istonnikidan yaxshi edi. O‘shanda atrofida 100 ta oila boy bo‘lib oldi. Milliardlar paydo bo‘ldi. Shunda juda katta xato bo‘ldi. Mana konvertatsiyani qaytadan ochganimizga necha yil bo‘ldi? 2017-yilda edi. O‘shandan beri haligacha xursand bo‘lib qo‘yaman. Avvalgi davrda valyuta nazorati bir xovuch odamlar qo‘lida edi. O‘shanda valyutada to‘rtta kurs paydo bo‘lgan. Biz valyuta almashtirishga kuchi yetadigan odamlarni boyitdik. Islom Karimov ham menimcha buni bilardi. Lekin imkoni bo‘lmaganmi, bilmadim...”,—dedi yozuvchi.
“Prezidentdan axborotlar yashirilgan”
Suhbatda Murod Muhammad Do‘st ayrim mulozimlar axborotlarni Islom Karimovdan yashirgan holatlar bo‘lganini ham aytdi.
“Gazetalarda sal tanqidiyroq material chiqqan bo‘lsa, o‘sha soni prezident yoniga kiritilmasdi. Qani u gazeta deyilsa, bugun chiqmadi deyilardi. Yodingizda bormi, Markesning asarida gazeta prezidentning o‘zi uchun bir nusxada chiqariladi. O‘sha paytda informatsiyani prezidentdan yashirish bor edi”,—deya o‘tmishni xotirladi Murod Muhammad Do‘st.
Izoh (0)