Ўзбекистоннинг биринчи президенти Ислом Каримов даврида мамлакатда валюта конвертациясининг ёпилиши (1996–2017 йилларда) катта хатолардан бири бўлган. Бу ҳақда таниқли ёзувчи Мурод Муҳаммад Дўст “Лолазор” подкастидаги чиқишида айтиб ўтди.
Мурод Муҳаммад Дўст 1993–1999 йилларда марҳум Ислом Каримовнинг матбуот котиби сифатида фаолият юритган. Шу билан бирга, президент девонида ҳам ишлаган. Подкастда ёзувчи Ислом Каримов шахсияти ва амалга оширган ишлари тўғрисидаги саволларга жавоб берди, яқин тарих ҳақидаги ўз хотиралари билан бўлишди.
“Қаттиққўл инсон эди”
Мурод Муҳаммад Дўстнинг айтишича, биринчи президент қаттиққўл инсон бўлган.
“Баъзида ортиқча, шафқатсизларча қаттиққўллик қилган пайтлари ҳам бор. Оддий одамлардек хурсанд бўлган пайтларини ҳам кўрганман. Ёки бошига мусибат тушган пайтларда қайғурганларини ҳам гувоҳи бўлганман. Энди ҳамма қатори одам, лекин унинг гарданига тушган юк жуда оғир эди. Ўжар инсон эди. Шу ўжарлиги сиёсатда кўпинча қўл келарди. Кўпроқ Ўзбекистонни манфаатларини ўйлаб баъзи пайтларда душман орттиришдан ҳам қўрқмасди. Ёдимда бор, Нетаняҳу (Исроил бош вазири–таҳр.) билан биринчи марта учрашганда, иккови бир–бирига зиддият билан қараганди. Агар қаршисидаги баландроқ, тепадан келадиган одам бўлса, Ислом акани ҳам бирдан ўзбеклиги тутарди. Ўзбекистонни манфаатларини ўйлаган пайтлари ёдимда кўпроқ қолган”, — дея эслади ёзувчи.
“Хатосини ҳеч ким айта олмаган”
Суҳбат давомида Мурод Муҳаммад Дўст Ислом Каримов бирор ишда хатога йўл қўйса, бу ҳақда унинг юзига айтадиган инсон бўлмаганини таъкидлади.
“Баъзида Ислом ака ‘Нимага менга ҳеч ким гап қайтармайди. Мен ҳам хато қиламанку! Нега ҳеч ким сен нотўғри қиляпсан деб айтмайди’, дерди. Ўйлайманки, у ўзининг хатоларини тан олишга мойил эди. Лекин унинг хатоларини айтадиган одам йўқ эди. Хатоларини ҳам, яхши фазилатларини ҳам биламан. Баъзи пайтларда хатосини тан олиб: ‘Сизлар тўғри айтган экансизлар’, деган пайтлари бўлган. Масалан, гап қайтарсангиз, 2–3 кун аразлаб, телефон қилмасдан, гаплашмай қўярди. Кейин, ‘Сизларни айтганларинг бўла қолсин, майли билганингни қил’, деб қўярди. У ҳам тан олгани бўларди. Тўғри гап бор, лекин ҳақиқатни айтадиган одам йўқ бўлган. Шунинг учун ҳақиқат оёқнинг остида қолиб кетарди”.
“Конвертация ёпилгани энг катта хатоси эди”
Мурод Муҳаммад Дўстнинг таъкидлашича, Ислом Каримов даврида йўл қўйилган улкан хатолардан бири валюта конвертациясининг ёпилгани бўлган.
“Конвертация масаласи 1994 йилда бошланди. Ўзбекистоннинг, Ислом аканинг энг катта хатоси шу ерда бўлган. Ислом акага ‘валюта четга чиқиб кетиб қолади, ерга ўтириб қоламиз’, дейишган. Лекин бирортаси чиқиб айтмадики: ‘Бу ўзбек нонни қулоғига емайди, оғзига ейди. Валютасини олиб чиқса, унинг ўрнига бирор нарса олиб келади. Керак бўлса, яна олиб чиқиб сотади’, демади. Хуллас, валютани назорат қила бошлашди. Кейин конвертация деган нарса чиқди. Ўша одамлар учун конвертация ўйлаб топилди. Бўлмаса, агар иқтисод либераллашиб давом этганида ҳозир бошқача бўларди. Ўша пайтда иқтисодиётда старт позициямиз Қозоғистонникидан яхши эди. Ўшанда атрофида 100 та оила бой бўлиб олди. Миллиардлар пайдо бўлди. Шунда жуда катта хато бўлди. Мана конвертацияни қайтадан очганимизга неча йил бўлди? 2017 йилда эди. Ўшандан бери ҳалигача хурсанд бўлиб қўяман. Аввалги даврда валюта назорати бир ховуч одамлар қўлида эди. Ўшанда валютада тўртта курс пайдо бўлган. Биз валюта алмаштиришга кучи етадиган одамларни бойитдик. Ислом Каримов ҳам менимча буни биларди. Лекин имкони бўлмаганми, билмадим...”,—деди ёзувчи.
“Президентдан ахборотлар яширилган”
Суҳбатда Мурод Муҳаммад Дўст айрим мулозимлар ахборотларни Ислом Каримовдан яширган ҳолатлар бўлганини ҳам айтди.
“Газеталарда сал танқидийроқ материал чиққан бўлса, ўша сони президент ёнига киритилмасди. Қани у газета дейилса, бугун чиқмади дейиларди. Ёдингизда борми, Маркеснинг асарида газета президентнинг ўзи учун бир нусхада чиқарилади. Ўша пайтда информацияни президентдан яшириш бор эди”,—дея ўтмишни хотирлади Мурод Муҳаммад Дўст.
Изоҳ (0)