Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti ekspertlari kir yuvish mashinalaridan foydalanish ayollarning iqtisodiy faolligiga qanday ta’sir qilishini o‘rgandi.
Statistika agentligining ma’lumotlariga ko‘ra, bugungi kunda O‘zbekistondagi har 100 ta uy xo‘jaligining 95 tasida kir yuvish mashinasi bor. Kir yuvish mashinalari bilan ta’minlanganlik ko‘rsatkichi Sirdaryo viloyatida eng past — 83 ta, Toshkent shahrida esa eng yuqori — 128 ta.
Qayd etilishicha, Statistika agentligining uy xo‘jaliklari so‘rovida kir yuvish mashinalarining turi (avtomat, yarim avtomat) yoki qanday maqsadlarda foydalanilishi (qishloqlarda sutdan qaymoqni ajratish maqsadlarida ham foydalaniladi) so‘ralmaydi va shahar-qishloq kesimida ma’lumotlar keltirilmaydi. Shuning uchun uy xo‘jaliklarining 100 tadan 96 tasida avtomat kir yuvish mashinasi bor va ulardan aynan kir yuvishda foydaniladi, deyish biroz mushkul.
Ma’lumot uchun: 2021-yilda Yevropa mamlakatlarida uy xo‘jaliklarining kir yuvish mashinalari bilan ta’minlanganlik darajasi: Italiyada — 97 foiz, Avstriyada — 94 foiz, Germaniyada — 93 foiz, Buyuk Britaniyada — 92 foiz, Fransiyada — 90 foiz, Norvegiyada — 88 foiz, Shvetsiyada — 72 foiz.
O‘zbekistonlik ayollarning iqtisodiy faollik darajasi boshqa mamlakatlardagiga nisbatan past (43 foiz). Buning asosiy sababi ular ko‘p vaqtini uy ishlariga sarflashidir. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, iqtisodiyotda band bo‘lgan o‘zbek ayollari uy ishlariga kuniga 4 soat vaqt ajratadi. O‘zbek ayollarining bo‘sh vaqti juda oz ekanligini isbotlovchi yana bir ko‘rsatkich ularning farzandlariga ko‘p vaqt ajrata olmasligidir. Misol uchun, bor-yo‘g‘i 36,8 foiz ayollar farzandlariga turli xil kitoblarni o‘qib berishini, 37,4 foiz ayollar farzandlari bilan o‘yinlar o‘ynab, dam olishini bildirgan.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, uy xo‘jaliklarining kir yuvish mashinalari bilan ta’minlanganlik darajasi 1 foizga oshishi iqtisodiy faol ayollar sonini 1,9 foizga yoki 122 ming nafarga oshirishi ma’lum bo‘lgan. Shuningdek, uy xo‘jaliklarining shaxsiy kompterlarga ega bo‘lishi ham ayollarning iqtisodiy faolligiga ijobiy ta’sir qilishi tahlil natijalariga ko‘ra aniqlangan.
Ijtimoiy ta’siri: ayollar, ayniqsa, qishloqlarda istiqomat qiluvchi ayollar orasida avtomat kir yuvish mashinalaridan kundalik hayotda foydalanish ularning bo‘sh vaqti ortishiga olib keladi. Hisob-kitoblarga ko‘ra, avtomat kir yuvish mashinasidan foydalanish bir haftada o‘rtacha 4 soat vaqtni tejashda yordam beradi. Bu vaqtni ayollar farzandlari bilan uy vazifalarini bajarishga sarflashi mumkin. Tadqiqotda onalarning farzandlariga ko‘proq vaqt ajratishi ularning matematika va ona tili fanlarini o‘zlashtirishiga ijobiy ta’sir qilgan.
Shuningdek, kir yuvish mashinalaridan foydalanish suv va energiya sarfining kamayishiga olib keladi.
“Shunday qilib, tadqiqotimiz natijalariga ko‘ra, kir yuvish mashinalaridan foydalanish ham iqtisodiyotga, ham ijtimoiy hayotga ijobiy ta’sir etadi. Bundan kelib chiqib, qishloq ayollarining kir yuvish mashinalari bilan ta’minlanishi bo‘yicha chora-tadbirlar ishlab chiqish taklif etiladi. Buning eng asosiy mexanizmlaridan biri bu kir yuvish mashinalarini harid qilish istagida bo‘lgan ayollar uchun maxsus imtiyozli kreditlar tizimini joriy etishdir”, — deyiladi xabarda.
Bugungi kunda O‘zbekistonda kir yuvish mashinasini xarid qilish uchun (iste’mol krediti) kreditning yillik foiz stavkasi 25 foizdan boshlanadi. Bo‘lib berish tartibida xarid qilinganida tannarxidan kamida 40 foiz qimmatga tushadi. Shularni inobatga olgan holda, aynan kir yuvish mashinasini xarid qilish istagidagi ayollar uchun maxsus yillik foiz stavkasi markaziy bank tomonidan belgilangan moliyalashtirish stavkasi miqdorida bo‘lishi taklif etiladi.
Kir yuvish mashinalari bilan bog‘liq dunyodagi holat
1900—1980-yillarda AQSHda kir yuvish mashinalaridan foydalanish natijasida ayollarning iqtisodiy faollik darajasi 10 foizga oshgan. Nielsen tadqiqotiga ko‘ra, butun dunyo bo‘ylab aholining 67 foizi haftasiga kamida ikki marta, 31 foizi esa har kuni kir yuvadi. Ammo butun dunyodagi odamlar kiyimlarini qanchalik tez-tez tozalashidagi o‘xshashliklarga qaramay, kiyimlarini yuvishda ba’zi farqlar mavjud (agar ular buni o‘zlari qilsa).
Osiyo-Tinch okeani mintaqasida istiqomat qiluvchilarning deyarli yarmi (45 foizi) kiyimlarini har kuni yuvishini va 27 foizi qo‘lda yuvishini bildirgan. Yevropa, Afrika va Yaqin Sharq mamlakatlarida ushbu ko‘rsatkich 11 foiz, Lotin Amerikasida 15 foiz, Shimoliy Amerikada 4 foiz ekani ma’lum bo‘lgan.
Kirni mashinada yuvish bo‘yicha dunyo mamlakatlari orasida eng yuqori ko‘rsatkich Yevropa mamlakatlarida (87 foiz), Shimoliy Amerikada (82 foiz), va Lotin Amerikasida (74 foiz) kuzatilgan. Ta’kidlanishicha, aynan ushbu mintaqalardagi davlatlarda ayollarning iqtisodiy faolligi boshqa mamlakatlardagiga nisbatan ancha yuqori.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, kir mashinasida kir yuvish uchun ayollar o‘rtacha 17 daqiqa vaqt (kirni saralab mashinaga solish va undan so‘ng qurishi uchun osish) sarflaydi. Kiyimlarni qo‘lda yuvish kir yuvish mashinasidagiga qaraganda ko‘proq mehnat talab qiladigan usul. Qo‘lda kiyimlarni yuvish o‘rtacha 1 soat 30 daqiqadan 2 soat 30 daqiqagacha davom etadi. Kiyimlarni qo‘lda yuvish uchun qancha vaqt ketishi kiyimning turi va o‘lchami, kir miqdori va shaxsiy yuvish usullari kabi omillarga bog‘liq.
Izoh (0)