Макроиқтисодий ва ҳудудий тадқиқотлар институти экспертлари кир ювиш машиналаридан фойдаланиш аёлларнинг иқтисодий фаоллигига қандай таъсир қилишини ўрганди.
Статистика агентлигининг маълумотларига кўра, бугунги кунда Ўзбекистондаги ҳар 100 та уй хўжалигининг 95 тасида кир ювиш машинаси бор. Кир ювиш машиналари билан таъминланганлик кўрсаткичи Сирдарё вилоятида энг паст — 83 та, Тошкент шаҳрида эса энг юқори — 128 та.
Қайд этилишича, Статистика агентлигининг уй хўжаликлари сўровида кир ювиш машиналарининг тури (автомат, ярим автомат) ёки қандай мақсадларда фойдаланилиши (қишлоқларда сутдан қаймоқни ажратиш мақсадларида ҳам фойдаланилади) сўралмайди ва шаҳар-қишлоқ кесимида маълумотлар келтирилмайди. Шунинг учун уй хўжаликларининг 100 тадан 96 тасида автомат кир ювиш машинаси бор ва улардан айнан кир ювишда фойданилади, дейиш бир оз мушкул.
Маълумот учун: 2021 йилда Европа мамлакатларида уй хўжаликларининг кир ювиш машиналари билан таъминланганлик даражаси: Италияда — 97 фоиз, Австрияда — 94 фоиз, Германияда — 93 фоиз, Буюк Британияда — 92 фоиз, Францияда — 90 фоиз, Норвегияда — 88 фоиз, Швецияда — 72 фоиз.
Ўзбекистонлик аёлларнинг иқтисодий фаоллик даражаси бошқа мамлакатлардагига нисбатан паст (43 фоиз). Бунинг асосий сабаби улар кўп вақтини уй ишларига сарфлашидир. Тадқиқот натижаларига кўра, иқтисодиётда банд бўлган ўзбек аёллари уй ишларига кунига 4 соат вақт ажратади. Ўзбек аёлларининг бўш вақти жуда оз эканлигини исботловчи яна бир кўрсаткич уларнинг фарзандларига кўп вақт ажрата олмаслигидир. Мисол учун, бор-йўғи 36,8 фоиз аёллар фарзандларига турли хил китобларни ўқиб беришини, 37,4 фоиз аёллар фарзандлари билан ўйинлар ўйнаб, дам олишини билдирган.
Тадқиқот натижаларига кўра, уй хўжаликларининг кир ювиш машиналари билан таъминланганлик даражаси 1 фоизга ошиши иқтисодий фаол аёллар сонини 1,9 фоизга ёки 122 минг нафарга ошириши маълум бўлган. Шунингдек, уй хўжаликларининг шахсий комптерларга эга бўлиши ҳам аёлларнинг иқтисодий фаоллигига ижобий таъсир қилиши таҳлил натижаларига кўра аниқланган.
Ижтимоий таъсири: аёллар, айниқса, қишлоқларда истиқомат қилувчи аёллар орасида автомат кир ювиш машиналаридан кундалик ҳаётда фойдаланиш уларнинг бўш вақти ортишига олиб келади. Ҳисоб-китобларга кўра, автомат кир ювиш машинасидан фойдаланиш бир ҳафтада ўртача 4 соат вақтни тежашда ёрдам беради. Бу вақтни аёллар фарзандлари билан уй вазифаларини бажаришга сарфлаши мумкин. Тадқиқотда оналарнинг фарзандларига кўпроқ вақт ажратиши уларнинг математика ва она тили фанларини ўзлаштиришига ижобий таъсир қилган.
Шунингдек, кир ювиш машиналаридан фойдаланиш сув ва энергия сарфининг камайишига олиб келади.
“Шундай қилиб, тадқиқотимиз натижаларига кўра, кир ювиш машиналаридан фойдаланиш ҳам иқтисодиётга, ҳам ижтимоий ҳаётга ижобий таъсир этади. Бундан келиб чиқиб, қишлоқ аёлларининг кир ювиш машиналари билан таъминланиши бўйича чора-тадбирлар ишлаб чиқиш таклиф этилади. Бунинг энг асосий механизмларидан бири бу кир ювиш машиналарини ҳарид қилиш истагида бўлган аёллар учун махсус имтиёзли кредитлар тизимини жорий этишдир”, — дейилади хабарда.
Бугунги кунда Ўзбекистонда кир ювиш машинасини харид қилиш учун (истеъмол кредити) кредитнинг йиллик фоиз ставкаси 25 фоиздан бошланади. Бўлиб бериш тартибида харид қилинганида таннархидан камида 40 фоиз қимматга тушади. Шуларни инобатга олган ҳолда, айнан кир ювиш машинасини харид қилиш истагидаги аёллар учун махсус йиллик фоиз ставкаси марказий банк томонидан белгиланган молиялаштириш ставкаси миқдорида бўлиши таклиф этилади.
Кир ювиш машиналари билан боғлиқ дунёдаги ҳолат
1900—1980 йилларда АҚШда кир ювиш машиналаридан фойдаланиш натижасида аёлларнинг иқтисодий фаоллик даражаси 10 фоизга ошган. Nielsen тадқиқотига кўра, бутун дунё бўйлаб аҳолининг 67 фоизи ҳафтасига камида икки марта, 31 фоизи эса ҳар куни кир ювади. Аммо бутун дунёдаги одамлар кийимларини қанчалик тез-тез тозалашидаги ўхшашликларга қарамай, кийимларини ювишда баъзи фарқлар мавжуд (агар улар буни ўзлари қилса).
Осиё-Тинч океани минтақасида истиқомат қилувчиларнинг деярли ярми (45 фоизи) кийимларини ҳар куни ювишини ва 27 фоизи қўлда ювишини билдирган. Европа, Африка ва Яқин Шарқ мамлакатларида ушбу кўрсаткич 11 фоиз, Лотин Америкасида 15 фоиз, Шимолий Америкада 4 фоиз экани маълум бўлган.
Кирни машинада ювиш бўйича дунё мамлакатлари орасида энг юқори кўрсаткич Европа мамлакатларида (87 фоиз), Шимолий Америкада (82 фоиз), ва Лотин Америкасида (74 фоиз) кузатилган. Таъкидланишича, айнан ушбу минтақалардаги давлатларда аёлларнинг иқтисодий фаоллиги бошқа мамлакатлардагига нисбатан анча юқори.
Тадқиқот натижаларига кўра, кир машинасида кир ювиш учун аёллар ўртача 17 дақиқа вақт (кирни саралаб машинага солиш ва ундан сўнг қуриши учун осиш) сарфлайди. Кийимларни қўлда ювиш кир ювиш машинасидагига қараганда кўпроқ меҳнат талаб қиладиган усул. Қўлда кийимларни ювиш ўртача 1 соат 30 дақиқадан 2 соат 30 дақиқагача давом этади. Кийимларни қўлда ювиш учун қанча вақт кетиши кийимнинг тури ва ўлчами, кир миқдори ва шахсий ювиш усуллари каби омилларга боғлиқ.
Изоҳ (0)