Zamonaviy insonning yana bir muammosi — bosh aylanishi. Bu noxush holatga deyarli barcha duch kelgan, lekin bosh aylanganda nima qilish kerakligini bilib olish zarur.
Nima uchun bosh aylanadi?
Bosh aylanishining eng keng tarqalgan sabablari mexanikdir, ammo ular orasida quyidagilar ham bo‘lishi mumkin:
- Ichki quloqning yallig‘lanish kasalliklari, masalan, otit yoki labirintit.
- Menera kasalligi, bu o‘rta quloqdagi suyuqlik miqdori ortishi bilan bog‘liq.
- O‘tkir davrda bosh suyagining shikastlanishi — masalan, miya chayqalishi.
- Qandli diabet, gipertoniya, alkogolizm, chekish bilan bog‘liq miya tomirlarining shikastlanishi.
- Glyukoza darajasining keskin pasayishi va boshqa metabolik kasalliklar bilan kechadigan endokrin kasalliklar. Surunkali ochlik sababli qonda qand darajasi pasayganda ham bosh aylanadi.
- Miyadagi o‘smalar.
Bosh aylanishining bir nechta sabablari bo‘lishi mumkin, ammo muammoni butunlay hal qilish uchun birinchi navbatda nevrolog bilan bog‘lanish kerak.
Bosh aylanishining mexanik sabablari
Inson tanasi muvozanatini saqlash murakkab tizimdir, bunda asosiy rol ichki quloq va miyacha (serebellum) tomonidan taqsimlanadi. Ular faoliyatining samaradorligi vertebral arteriya shoxlari orqali yaxshi arterial qon ta’minotiga bog‘liq.
Ko‘p hollarda tug‘uruq paytida chaqaloq bosh suyagining siqilishi sodir bo‘ladi, buning oqibatida bosh suyagi siljiydi. Bu bir qator noxush alomatlarga olib keladi. Bunday siljishlar shunchalik ahamiyatsizdek tuyuladiki, ularni darhol payqab bo‘lmaydi. Hatto millimetrning bir qismi siljiganida ham suyaklar harakatchanligini yo‘qotadi va qon oqimini buzadi. Bu tug‘uruq travmasi deyiladi.
Bosh suyagi asosining suyaklari siljiganda, eng avvalo, muvozanat organlarini oziqlantiruvchi umurtqali arteriyalar siqiladi. Arteriya torayadi, bu qonning miyaga yetib borishini qiyinlashtiradi. Oqibatda ichki quloq va serebellumning funksiyasi buziladi. Shu sababli ko‘plab bolalar transportda noxush holatlarga duch kelishadi. Ko‘pincha bu bolaning individual xususiyatlariga bog‘liq, ammo harakat kasalligi jiddiy alomatdir.
Kattalarda bosh aylanishi
Bosh aylanishi, ko‘zoldi qorayishi va hushdan ketish tana holatini to‘satdan o‘zgartirgandan so‘ng, odam yotoqdan keskin ravishda turganda paydo bo‘lishi mumkin. Boshni egish yoki burishdan keyin ham jiddiy buzilishlar bo‘lsa. Bularning barchasi miyada qon oqimi buzilishining natijasidir.
Bu tug‘ma va orttirilgan travma yoki ikkalasining kombinatsiyasi oqibatida yuzaga kelgan bo‘lishi mumkin. Qoida tariqasida, bu oksipital mintaqaning orttirilgan shikastlanishi bo‘lib, u vertebral arteriyalar va boshning boshqa tomirlari ishiga salbiy ta’sir qiladi. Shunday qilib tez-tez bosh aylanishi miyada qon aylanishi buzilganligining alomatidir.
Bosh aylanishi darajasi bevosita shikastlanishning og‘irligiga (va qon oqimi buzilishining darajasiga ham) bog‘liq: kimdir kamdan kam hollarda yengil bosh aylanishini his qiladi va kimdir o‘rnidan turolmay qoladi.
Bosh aylanishidan qanday qutulish mumkin?
Bosh aylanishining sababini bilganingizdan so‘ng, uni bartaraf etish lozim. Birinchi galda jarohat oqibatlaridan xalos bo‘ling va bosh suyagining suyaklari holatini tiklang, ya’ni osteopat bilan jiddiy shug‘ullaning. Albatta, bu holatda bolalarga yordam berish oson, chunki ularning organizmi hali to‘liq shakllanishga ulgurmagan. Biroq kattalar bu alomatga befarq qaramasliklari kerak. Miya qon tomirlarining buzilishi odatda xotira buzilishi bilan birga keladi va ba’zida Altsgeymer kasalligidan oldin sodir bo‘ladi, chunki yaxshi xotira va aqliy ravshanlik bevosita qon aylanishiga bog‘liq.
Uy sharoitida o‘zingizga qanday yordam bera olasiz?
Koordinatsiya mashqlari
Siz eng oddiy harakatlardan boshlashingiz lozim: masalan, tekis chiziq bo‘ylab yuring. Yoki tik turgan holatda bir oyog‘ingizni tizzadan bukib, uni poldan ko‘taring. To‘g‘ri holatni saqlab, bu pozada iloji boricha uzoqroq turing. Ko‘zlaringizni yuming, oyog‘ingizni turli yo‘nalishlarda harakatlantirish orqali vazifani murakkablashtirishingiz mumkin.
O‘yin faoliyati, koptok bilan mashqlar
To‘pdan foydalangan holda bajariladigan har qanday mashqlar: savatga to‘p uloqtirish, voleybol va basketbol kabi to‘p o‘yinlari, bir vaqtning o‘zida bir nechta to‘pni uloqtirish va boshqa ko‘plab mashqlar koordinatsiyani yaxshilashga yordam beradi. Bunday o‘yinlardan maqsad — vestibulyar apparatni mashq qildirishdan iborat.
Izoh (0)