Prognozlashtirish va makroiqtisodiy tadqiqotlar instituti (PMTI) ekspertlari hududlar bo‘yicha sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarishning rivojlanish darajasini baholadi.
Tadqiqotda mamlakatdagi hududiy nomutanosibliklar tumanlar bo‘yicha baholandi va bunda qiyosiy tahlil va guruhlash usullaridan foydalanildi.
Natijalarga ko‘ra, sanoat mahsulotlarini ishlab chiqarish darajasi bo‘yicha O‘zbekiston hududlari 4 guruhga ajratildi:
I guruh — sanoati nisbatan rivojlangan tumanlar (aholi jon boshiga ishlab chiqarish hajmi mamlakat darajasidan yuqori — 2021-yilda 12,9 mln so‘m) hududida asosiy yirik sanoat obyektlari (asosan yoqilg‘i-energetika, kimyo kompleksi, mashinasozlik, metallurgiya) joylashganligi bilan ajralib turadigan 16 ta tumanni o‘z ichiga oldi.
II guruh — sanoatning rivojlanish darajasi o‘rtacha (aholi jon boshiga ishlab chiqarish hajmi mamlakat ko‘rsatkichidan 5 baravargacha kam) bo‘lgan 101 ta tuman kiritildi.
Ular O‘zbekistondagi tumanlarning 62,3 foizini tashkil etadi. Bu hududlar iste’mol tovarlarini ishlab chiqarishga (yengil, oziq-ovqat sanoati, qurilish materiallari) ixtisoslashgani, rivojlangan yoki rivojlanayotgan kichik biznes subyektlari bilan ajralib turadi.
Ularning asosiy qismi Qoraqalpog‘iston Respublikasi (11 ta), Andijon (11 ta), Buxoro (9 ta), Navoiy (7 ta), Namangan (8 ta), Toshkent (10 ta) viloyatlarida joylashgan.
III guruh — sanoatning rivojlanish darajasi nisbatan past hududlar (aholi jon boshiga ishlab chiqarish hajmi mamlakat ko‘rsatkichidan 10 baravargacha kam) bo‘lib, 37 ta tumanni o‘z ichiga oladi.
Bunday tumanlar resurslar bilan ta’minlangan Qashqadaryo (5 ta), Samarqand (5 ta), Surxondaryo (5 ta), Farg‘ona (4 ta) viloyatlari va Qoraqalpog‘iston Respublikasida (4 ta) joylashgan bo‘lib, ularning ishlab chiqarish jarayonidagi ishtirokini maksimal darajada oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar ko‘rilishi lozim.
IV guruh — (aholi jon boshiga ishlab chiqarish hajmi mamlakat ko‘rsatkichining 10 baravaridan kam) markazdan uzoqda yoki tog‘oldi zonasida joylashgan 8 ta tuman (Baxmal, Yangiqo‘rg‘on, Qo‘shrabot, Oltinsoy, Denov, Boysun, So‘x) kiradi.
Bu hududlar sanoati asosan ijtimoiy ahamiyatga molik tovarlarni ishlab chiqarish hisobiga shakllangan bo‘lib, uni yanada rivojlantirish uchun tadbirkorlik va investitsiya faoliyatini faollashtirish, qulay muhandislik-kommunikatsiya infratuzilmasini yaratish zarur.
Umuman olganda, 2018—2021-yillarda sanoatning o‘rtacha rivojlanish darajasiga ega bo‘lgan tumanlar soni 83 tadan 101 taga ortib, rivojlanish darajasi pastlari 46 tadan 37 taga hamda qoniqarsiz ko’rsatkichlarga ega bo‘lganlari soni 14 tadan 8 taga kamaydi.
Bu holatni mahalliy salohiyat va resurslardan samarali foydalanish, qishloq joylarda tadbirkorlik va investitsion faollik ortishining samarasi sifatida izohlash mumkin.
Izoh (0)