“Daryo” bankomat va terminallarda bank kartalarini qo‘llashda xavfsizlik choralari haqida Markaziy bank tavsiyalarini taqdim etadi.
Tavsiya etilayotgan xavfsizlik choralari maksimal darajada bank kartalaridagi jamg‘armalar saqlanishini va ruxsatsiz ishlatilishini oldini olishni ta’minlaydi.
Bankomatlar
Bankomat — mijozning bankdagi hisob raqami bilan kompyuter tizimi orqali bog‘langan naqd pul beruvchi elektron moslama.
Bankomatlarda bank kartasidan foydalangan holda operatsiyalarni amalga oshirish uchun bankomatni tanlashda yaqinda shubhali shaxslarning yo‘qligiga e’tibor berish kerak.
Agar bunday shaxslar bo‘lsa, bu yoki boshqa bankomatdan foydalanish uchun qulayroq vaqtni tanlash kerak.
Uchinchi shaxslarning maslahatiga quloq solmaslik va bank kartasi bilan operatsiyalarni amalga oshirishda ularning yordamini qabul qilmaslik tavsiya etiladi.
Bankomatni ishlatishdan oldin uning PIN-kod teriladigan joyida va kartalarni qabul qilish uchun mo‘ljallangan joyidajoylashgan dizayniga mos kelmaydigan qo‘shimcha qurilmalar (masalan, notekis o‘rnatilgan PIN-kod terish klaviaturasi) mavjudligini ko‘zdan kechirish kerak.
Agar qo‘shimcha qurilmalar mavjud bo‘lsa, bunday bankomatdan foydalanishdan voz kechib, bankomatda ko‘rsatilgan telefon orqali bank xodimlariga shubhalar haqida xabar berish mumkin.
Bankomatga bank kartasini kiritish uchun jismoniy kuch ishlatmaslik talab etiladi. Agar bank kartasi kiritilmasa, bunday bankomatdan foydalanmaslik zarur.
PIN-kodni kiritayotganda yaqin atrofdagi odamlar uni ko‘rmasligi uchun klaviaturani qo‘l bilan yopgan ma’qul.
Bankomatdan naqd pul olgandan so‘ng, ularni birma-bir sanab, bank kartasi qaytishini kutish, kvitansiyani olib ularni sumkaga (hamyonga, cho‘ntakka) solish va shundan keyingina bankomatni tark etish maqsadga muvofiq.
Bankomat tomonidan chop etilgan kvitansiyalarni ularda ko‘rsatilgan summalarni keyinchalik bank hisobvarag‘i bilan taqqoslash uchun saqlab qo‘yish foydadan holi bo‘lmaydi.
Agar bankomat to‘g‘ri ishlamasa (masalan, u uzoq vaqt kutish rejimida bo‘lsa, o‘z-o‘zidan qayta o‘chib yoqilsa), undan foydalanmaslik, klaviaturadagi “Otmena” tugmachasini bosib, amaldagi operatsiyani bekor qilish va bank kartasining qaytishini kutish kerak.
Agar bank kartasi bilan operatsiyalar paytida bankomat bank kartasini qaytarib bermasa, ko‘rsatilgan telefon raqami orqali tegishli bankka murojaat qilib holatni tushuntirish mumkin.
Shuningdek, bank kartasini chiqargan bank bilan bog‘lanib, bank xodimining ko‘rsatmalariga amal qilish kerak.
Terminallar
POS-terminal — bu chakana savdo nuqtalarida karta bilan to‘lovlarni amalga oshirish uchun qo‘llaniladigan elektron vosita.
Bank kartasi bilan operatsiyalarni to‘g‘ridan to‘gri kuzatib turishni talab qilish zarur. Bu bank kartasida ko‘rsatilgan shaxsiy ma’lumotlarni qonunga xilof ravishda ishlatilish xavfini kamaytiradi.
Tovarlar va xizmatlar uchun to‘lovlarni amalga oshirish uchun kassirning iltimosiga binoan PIN-kodni kiritayotganda, yaqin atrofdagi odamlar buni ko‘ra olmasligiga ishonch hosil qilish kerak. Kodni sotuvchiga ovoz chiqarib aytish tavsiya etilmaydi.
POS-terminalga PIN-kodni kiritishdan oldin, kuzatuv kamerasi POS-terminalga yo‘naltirilmaganligiga e’tibor berish zarur.
Agar operatsiya muvaffaqiyatli yakunlangan bo‘lsa, terminal ekranida (Odobreno) xabar paydo bo‘ladi va kvitansiyaning birinchi nusxasi avtomatik ravishda (kassir uchun) va “Enter” tugmachasini bosgandan so‘ng kvitansiyaning ikkinchi nusxasi (mijoz uchun) chop etiladi.
Chekni olgandan so‘ng, chekda ko‘rsatilgan summani tekshirishni unutmaslik kerak.
Agar bank kartasi orqali to‘lashga urinish paytida “Otkloneno” degan xabar paydo bo‘lsa, terminal tomonidan chiqarilgan kvitansiyaning bitta nusxasini bank bayonotida ko‘rsatilgan operatsiyaning yo‘qligi tekshirish uchun saqlash kerak.
Agar to‘lov tizimi kontaksiz interfeysga ega kartalarni qo‘llab-quvvatlasa, xavfsizroq to‘lov usuli sifatida kontaksiz to‘lov usulidan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Tovarlarni sotish yoki xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha har bir punktda ushbu to‘lov tizimlarining kartalari qabul qilinishi to‘g‘risida xabar beruvchi stikerlar o‘rnatilishi mumkin.
Stikerlar ko‘rinarli joylarga (kirish eshiklari, derazalar, ustunlar va boshqalarga) joylashtirilishi mumkin.
Bankomat orqali bank kartasini qaytarmaslik holatlari
Bankomatning bank kartasini ushlab qolishining asosiy sabablari:
- pin kod ketma-ket uch marta noto‘g‘ri kiritilgan;
- bank kartasi muddati tugagan (muddati o‘tgan) yoki bloklangan;
- bank kartasi mexanik zarar ko‘rgan (chip zararlangan);
- operatsiya tugaganidan keyin bank kartasini bankomatning karta rideridan 10-20 soniya ichida qaytarib olinmagan;
- bankomatning nosoz holatda bo‘lishi.
Bankomat kartani qaytarmaganda odatda kerakli ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan chekni chiqaradi. Uni tashlab yubormaslik kerak, ushbu chek bank kartani qaytarib olish uchun bankka murojaat qilinganda foydali bo‘lishi mumkin.
Agar bankomat bunday chek bermasa, qayg‘urishga hojat yo‘q, cheksiz ham bank kartasini qaytarib olish mumkin.
Amaliyotni bekor qilish
“Bekor qilish” tugmasini bosib, bir necha daqiqa kutib turish zarur — bu vaqt davomida “texnik nosozlik” avtomatik ravishda bartaraf etilishi mumkin.
Agar bankomat kartani qaytarmasa, bankomatning joylashuviga (bank ichida yoki alohida ATM punktida) qarab bank xodimiga murojaat qilish kerak.
Bankka qo‘ng‘iroq qilish
Bankomatning o‘zida bank nomi va kartani qaytarib olish uchun nimalar qilish zarurligini tushintirish uchun aloqa raqami haqida ma’lumotlar mavjud.
Bank kartasining qaytarilmayotgani haqida telefon orqali xabar berib, bank kartasi ma’lumotlarini aytish, zarur hollarda savollarga javob berish so‘raladi.
Bank xodimi kartani qaytarish uchun qayerga va qanday hujjatlar bilan murojaat qilish kerakligini aytadi.
Bankomatni urish yoki uni ochishga harakat qilib, muammoni hal qilishga urinib bo‘lmaydi. Agar bunday harakatlar bilan bankomatga zarar yetkazilsa, bank zararni qoplashni talab qiladi.
Xizmat ko‘rsatuvchi bank vaziyatni o‘rganib chiqib, holat bo‘yicha tushintirish olib boradi, bank kartasini bir kun ichida qaytarib beradi, yoki bank kartasiga zarar yetgan/muddati tugagan taqdirda, oldingi karta o‘rniga yangi kartani chiqaradi.
Maqolada “FinLit.uz” saytining ma’lumotidan foydalanilgan.
Izoh (0)