«Дарё» банкомат ва терминалларда банк карталарини қўллашда хавфсизлик чоралари ҳақида Марказий банк тавсияларини тақдим этади.
Тавсия этилаётган хавфсизлик чоралари максимал даражада банк карталаридаги жамғармалар сақланишини ва рухсатсиз ишлатилишини олдини олишни таъминлайди.
Банкоматлар
Банкомат — мижознинг банкдаги ҳисоб рақами билан компьютер тизими орқали боғланган нақд пул берувчи электрон мослама.
Банкоматларда банк картасидан фойдаланган ҳолда операцияларни амалга ошириш учун банкоматни танлашда яқинда шубҳали шахсларнинг йўқлигига эътибор бериш керак.
Агар бундай шахслар бўлса, бу ёки бошқа банкоматдан фойдаланиш учун қулайроқ вақтни танлаш керак.
Учинчи шахсларнинг маслаҳатига қулоқ солмаслик ва банк картаси билан операцияларни амалга оширишда уларнинг ёрдамини қабул қилмаслик тавсия этилади.
Банкоматни ишлатишдан олдин унинг PIN-код териладиган жойида ва карталарни қабул қилиш учун мўлжалланган жойидажойлашган дизайнига мос келмайдиган қўшимча қурилмалар (масалан, нотекис ўрнатилган PIN-код териш клавиатураси) мавжудлигини кўздан кечириш керак.
Агар қўшимча қурилмалар мавжуд бўлса, бундай банкоматдан фойдаланишдан воз кечиб, банкоматда кўрсатилган телефон орқали банк ходимларига шубҳалар ҳақида хабар бериш мумкин.
Банкоматга банк картасини киритиш учун жисмоний куч ишлатмаслик талаб этилади. Агар банк картаси киритилмаса, бундай банкоматдан фойдаланмаслик зарур.
PIN-кодни киритаётганда яқин атрофдаги одамлар уни кўрмаслиги учун клавиатурани қўл билан ёпган маъқул.
Банкоматдан нақд пул олгандан сўнг, уларни бирма-бир санаб, банк картаси қайтишини кутиш, квитанцияни олиб уларни сумкага (ҳамёнга, чўнтакка) солиш ва шундан кейингина банкоматни тарк этиш мақсадга мувофиқ.
Банкомат томонидан чоп этилган квитанцияларни уларда кўрсатилган суммаларни кейинчалик банк ҳисобварағи билан таққослаш учун сақлаб қўйиш фойдадан ҳоли бўлмайди.
Агар банкомат тўғри ишламаса (масалан, у узоқ вақт кутиш режимида бўлса, ўз-ўзидан қайта ўчиб ёқилса), ундан фойдаланмаслик, клавиатурадаги «Отмена» тугмачасини босиб, амалдаги операцияни бекор қилиш ва банк картасининг қайтишини кутиш керак.
Агар банк картаси билан операциялар пайтида банкомат банк картасини қайтариб бермаса, кўрсатилган телефон рақами орқали тегишли банкка мурожаат қилиб ҳолатни тушунтириш мумкин.
Шунингдек, банк картасини чиқарган банк билан боғланиб, банк ходимининг кўрсатмаларига амал қилиш керак.
Терминаллар
POS-терминал — бу чакана савдо нуқталарида карта билан тўловларни амалга ошириш учун қўлланиладиган электрон восита.
Банк картаси билан операцияларни тўғридан тўгри кузатиб туришни талаб қилиш зарур. Бу банк картасида кўрсатилган шахсий маълумотларни қонунга хилоф равишда ишлатилиш хавфини камайтиради.
Товарлар ва хизматлар учун тўловларни амалга ошириш учун кассирнинг илтимосига биноан PIN-кодни киритаётганда, яқин атрофдаги одамлар буни кўра олмаслигига ишонч ҳосил қилиш керак. Кодни сотувчига овоз чиқариб айтиш тавсия этилмайди.
POS-терминалга PIN-кодни киритишдан олдин, кузатув камераси POS-терминалга йўналтирилмаганлигига эътибор бериш зарур.
Агар операция муваффақиятли якунланган бўлса, терминал экранида (Одобрено) хабар пайдо бўлади ва квитанциянинг биринчи нусхаси автоматик равишда (кассир учун) ва «Enter» тугмачасини босгандан сўнг квитанциянинг иккинчи нусхаси (мижоз учун) чоп этилади.
Чекни олгандан сўнг, чекда кўрсатилган суммани текширишни унутмаслик керак.
Агар банк картаси орқали тўлашга уриниш пайтида «Отклонено» деган хабар пайдо бўлса, терминал томонидан чиқарилган квитанциянинг битта нусхасини банк баёнотида кўрсатилган операциянинг йўқлиги текшириш учун сақлаш керак.
Агар тўлов тизими контакциз интерфейсга эга карталарни қўллаб-қувватласа, хавфсизроқ тўлов усули сифатида контакциз тўлов усулидан фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.
Товарларни сотиш ёки хизматлар кўрсатиш бўйича ҳар бир пунктда ушбу тўлов тизимларининг карталари қабул қилиниши тўғрисида хабар берувчи стикерлар ўрнатилиши мумкин.
Стикерлар кўринарли жойларга (кириш эшиклари, деразалар, устунлар ва бошқаларга) жойлаштирилиши мумкин.
Банкомат орқали банк картасини қайтармаслик ҳолатлари
Банкоматнинг банк картасини ушлаб қолишининг асосий сабаблари:
- пин код кетма-кет уч марта нотўғри киритилган;
- банк картаси муддати тугаган (муддати ўтган) ёки блокланган;
- банк картаси механик зарар кўрган (чип зарарланган);
- операция тугаганидан кейин банк картасини банкоматнинг карта ридеридан 10-20 сония ичида қайтариб олинмаган;
- банкоматнинг носоз ҳолатда бўлиши.
Банкомат картани қайтармаганда одатда керакли маълумотларни ўз ичига олган чекни чиқаради. Уни ташлаб юбормаслик керак, ушбу чек банк картани қайтариб олиш учун банкка мурожаат қилинганда фойдали бўлиши мумкин.
Агар банкомат бундай чек бермаса, қайғуришга ҳожат йўқ, чексиз ҳам банк картасини қайтариб олиш мумкин.
Амалиётни бекор қилиш
«Бекор қилиш» тугмасини босиб, бир неча дақиқа кутиб туриш зарур — бу вақт давомида «техник носозлик» автоматик равишда бартараф этилиши мумкин.
Агар банкомат картани қайтармаса, банкоматнинг жойлашувига (банк ичида ёки алоҳида АТМ пунктида) қараб банк ходимига мурожаат қилиш керак.
Банкка қўнғироқ қилиш
Банкоматнинг ўзида банк номи ва картани қайтариб олиш учун нималар қилиш зарурлигини тушинтириш учун алоқа рақами ҳақида маълумотлар мавжуд.
Банк картасининг қайтарилмаётгани ҳақида телефон орқали хабар бериб, банк картаси маълумотларини айтиш, зарур ҳолларда саволларга жавоб бериш сўралади.
Банк ходими картани қайтариш учун қаерга ва қандай ҳужжатлар билан мурожаат қилиш кераклигини айтади.
Банкоматни уриш ёки уни очишга ҳаракат қилиб, муаммони ҳал қилишга уриниб бўлмайди. Агар бундай ҳаракатлар билан банкоматга зарар етказилса, банк зарарни қоплашни талаб қилади.
Хизмат кўрсатувчи банк вазиятни ўрганиб чиқиб, ҳолат бўйича тушинтириш олиб боради, банк картасини бир кун ичида қайтариб беради, ёки банк картасига зарар етган/муддати тугаган тақдирда, олдинги карта ўрнига янги картани чиқаради.
Мақолада «FinLit.uz» сайтининг маълумотидан фойдаланилган.
Изоҳ (0)