Kanadaliklar uchun Qo‘qon paypoqlari, “test sinovlari poraxo‘rlikka chek qo‘yadi” degan umid, “bir cho‘qishda qochiradigan propaganda” bilan maqtangan Xrushchyov. O‘zbek matbuoti 30-mayda nimalar haqida yozgan?

Tarix — hayot takrorlardan iborat ekani haqida saboq beruvchi eng yaxshi ustoz; har kunlik bu saboqlardan doim ham vaqtida va to‘g‘ri xulosalar chiqarilmasa-da, tarix baribir beqiyos ustozligicha qolaveradi.

O‘zbekiston va jahonning bundan 90, 60 va 30 yil avvalgi manzarasiga o‘zbek matbuoti ko‘zi bilan imkon qadar nazar solish ham qiziq, ham foydali ko‘rindi. O‘n yillar muqaddam aynan bugungi sanada nimalar bo‘lgan, davr matbuoti ular haqida nima deb yozgan, ushbu voqea-hodisalarga jamoatchilikning munosabati qanday edi — bari “Kun matbuoti tarixi” rukni materiallarida.

90 yil avval. 1932-yil 30-may, dushanba

To‘rtko‘lda — Qoraqalpog‘istonning birinchi poytaxtida — Qoraqalpog‘iston avtonom sovet sotsialistik respublikasining birinchi ta’sis qurultoyi ochilgan (avvalroq bu qurultoy O‘zbekiston rahbariyatining tabriklari yo‘llangani haqida yozilgandi). “Muxtoriyatli viloyatning muxtoriyatli jumhuriyatga aylantiruvchi ana shu muassasan qurultoy qoraqalpoq xalqining istiqloli va milliy tashkiloti yo‘lida tarixiy mayoqdir”, — deyiladi “Qizil O‘zbekiston” xabarida.

Har bahor bo‘lganidek, 1932-yilda ham O‘zbekistonning turli hududlarida sel va toshqinlar kuzatilmoqda. Masalan, G‘uzordagi sel bir ko‘prikning bir qismini yuvib ketgan, 22-maydan beri Qoradaryo va Oqdaryoda suv toshqinlari yuz bermoqda.

“Badriddinovchilar” ustidan sud esa davom etmoqda:

60 yil avval. 1962-yil 30-may, chorshanba

O‘zbekistonda paxta yetishtirish bilan bog‘liq holat, aftidan, yaxshi emas, shu bois markaziy gazetalarning so‘nggi sonlaridagi bosh maqolalar kolxoz va sovxozlarni hushyorlikka chaqirish, faollikni oshirish mavzusida. “Mo‘l hosilning taqdiri — mamlakatga 3 million 350 ming tonna paxta yetishtirib beramiz, deb olgan sotsialistik majburiyatimizning bajarilish taqdiri hal etiladigan shu qizg‘in, g‘oyat muhim va mas’uliyatli paytlarda ko‘pchilik kolxoz va sovxozlarda, rayonlar va oblastlarda ahvol qoniqarli emas”, — deyiladi “Qizil O‘zbekiston”ning bosh maqolasida.

1962-yil 28-may kuni Moskvada Italiya firmalarining ko‘rgazmasi ochilgan. Unda SSSR yetakchisi Nikita Xrushchyov qatnashib, nutq so‘zlagan. Uning nutqi, har doimgidek, qiziqarli jihatlarga to‘la. Masalan, u SSSRga qarshi savdo sanksiyalaridan foyda yo‘qligini, shunday sanksiyalar ostida bo‘lishiga qaramay, SSSR dunyoda birinchi bo‘lib insonni kosmosga uchira olganini ta’kidlaydi:

Xrushchyov qo‘shimcha qilishicha, agar ayrim kapitalistik mamlakatlar “bular kommunist, ularga sotmaymiz, bular kapitalist, ularga sotamiz”, deb ajratmay, “manfaatlimi, farqi yo‘q, hammaga sotamiz”, degan tamoyil bilan yashaganida edi, SSSR hozir o‘zi ishlab chiqarayotgan ko‘plab narsalarni ham ishlab chiqarmagan bo‘lardi — ularni tayyoricha kapitalistik mamlakatlardan sotib olavergan bo‘lardi.

Xrushchyov nutqi davomida bir necha yil avval Moskvada tashkil etilgan AQSh sanoat mahsulotlari ko‘rgazmasida AQSh vitse-prezidenti Richard Nikson bo‘lgan va tarixga “Oshxona debatlari” nomi bilan kirgan munozarani ham eslab o‘tgan va, jumladan, shunday degan: “O‘sha vistavka sovet kishilarida yaxshi taassurot qoldirmadi, chunki bu vistavka boshdan-oyoq propagandadan iborat edi, xolos. Propagandada esa, bizning o‘zimiz ham har qanday odamni bir cho‘qishda qochiramiz”.

“Qizil O‘zbekiston”da e’lon qilingan “Estoniya — jahonga” xabaridan iqtibos: “‘Kartoshkaxona’. Burjuaziya hukmronlik qilgan davrda g‘arb matbuotida Estoniyani shunday deb atashardi. Chunki u chet ellarga asosan kartoshka chiqarardi. Sovetlar davrida har jihatdan yuksalgan respublika hozir jahonning hamma burchaklariga ko‘plab sanoat mahsuloti yubormoqda”.

Belarusda sotuvchilariga maosh to‘lanmaydigan kitob do‘koni ochilgan (Belarusda hali ham shunday qiziq ishlar bo‘lib turadi):

30 yil avval. 1992-yil 30-may, shanba

Toshkentda Italiya mahsulotlari ko‘rgazmasi ochilgan. 28-may kuni O‘zbekiston bosh vaziri Abdulhoshim Mutalov va bosh vazirning birinchi o‘rinbosari Ismoil Jo‘rabekov ko‘rgazma ishi bilan tanishgan:

Andijonda yana tabiiy ofat — jala oqibatida paxta dalalari yana suv ostida qolgan, suv ostida qolmaganini esa do‘l urib ketgan:

“Andijonlik saxovatli boylar” xabarida ta’kidlanishicha, viloyatdagi bundan avvalgi tabiiy ofatlardan zarar ko‘rganlarga yordam berish uchun “Andijonbank”da maxsus hisob raqam ochilgan, unga bankning o‘zi 100 ming so‘m pul o‘tkazgan.

Surxondaryo dalalariga chigirtka va chumchuq galalarining hujum qilish xavfi tug‘ilgan (xuddi 90 yil avvalgidek):

“Kanadaliklar uchun mahsulot” xabaridan iqtibos: “Qo‘qon ip-yigiruv paypoq ishlab chiqarish birlashmasining jamoasi kanadaliklar uchun 50 ming juft erkaklar paypog‘ini tayyorlab qo‘ydi... Yil oxirigacha Kanadaga 5 million juft paypoq jo‘natiladi”.

“Xalq so‘zi” gazetasida hozirgi Davlat test markazining ajdodi — Talaba tanlov markazi direktori Islomjon Tursunov bilan suhbat uyushtirgan (sababi — yaqindagina maktablarda so‘nggi qo‘ng‘iroq chalindi, endi oliy o‘quv yurtlariga kirish imtihonlari bo‘lib o‘tadi, ayrim oliygohlarda bu imtihonlar O‘zbekiston tarixida birinchi marta test shaklida bo‘ladi, bu yangilikni esa hali ko‘pchilik tushunmayapti). Markaz direktorining aytishicha, “test usuli abituriyentlarni oliy o‘quv yurtiga qabul qilishda eng adolatli, xolisona, gumonlardan xoli, tanish-bilish va qarindosh-urug‘chilik, eng yomoni — poraxo‘rlikka chek qo‘yadigan to‘g‘ri yo‘ldir”.

Ushbu material huquqlari mualliflarida saqlangan holda e’lon qilish sharti bilan “Daryo” internet-nashriga taqdim etildi