O‘tgan 20 yil ichida Xitoy jahon iqtisodiyotidagi o‘sishning eng katta va ishonchli manbai bo‘ldi. Bu o‘sha davrda global yalpi ichki mahsulotning o‘sishining chorak qismini tashkil etdi. The Economist nashri Xitoy iqtisodiyotini xavf ostida ekanini tahlil qildi.
Xitoyning sobiq prezidenti Mao vafotidan keyi Kommunistik partiya bozor islohotlarini davlat nazorati bilan aralashtirib, mamlakatni boyroq qilish uchun amaliy yondashdi. Biroq hozir Xitoy iqtisodiyoti xavf ostida.
Doimiy muammo Xitoyning pandemiyaga qarshi kurashish kampaniyasi bo‘lib, u iqtisodiyotni to‘xtatib qo‘yishi mumkin.
Buning ortidan yana bir katta muammo paydo bo‘lmoqda — prezident Si Szinpinning davlat kapitalizmini qayta tiklash uchun mafkuraviy kurashi. Agar u bu yo‘lda davom etsa, Xitoy iqtisodiyoti sekinroq o‘sadi va bu dunyo uchun katta oqibatlarga olib keladi.
Taxminan, ikki oylik lokdaunlardan so‘ng Shanxaydagi cheklovlar yengillashmoqda. Ammo Xitoy koviddan xoli emas, Pekin va Tyanszinda yangi holatlar qayd etilgan.
200 mlndan ortiq odam cheklovlar ostida yashab kelmoqda va iqtisodiyot inqirozga yuz tutmoqda. Aprel oyida chakana savdo bir yil avvalgiga nisbatan 11 foizga past bo‘ldi.
Iqtisodiyotning og‘ir ahvolga kelib qolishi Si Szinpin uchun mas’uliyat yuklaydi. Ulardan biri, 28 oy davomida amalda bo‘lgan kovidga qarshi kurashish siyosatidir. Si samaraliroq bo‘lgan G‘arb vaksinalarini import qilishni rad etgan edi.
Voqealar fonida Xitoy 2023-yil iyun oyida o‘tkazilishi rejalashtirilgan futbol bo‘yicha Osiyo kubogidan voz kechdi.
Xitoy prezidenti barcha hollarda partiya yetakchilik qilishi kerak, deb hisoblaydi va uni amalga oshirishga doim harakat qiladi. Jarimalar, yangi qoidalar va tozalashlar yalpi ichki mahsulotning 8 foizini tashkil etuvchi dinamik texnologiya sanoatining turg‘unlashuviga olib keldi.
Hukumat ishlab chiqilayotgan rag‘batlantirish dasturi unga 2022-yil uchun 5,5 foizlik o‘sishning rasmiy maqsadiga erishishga yordam beradi deb umid qilmoqda.
19-may kuni bosh vazir Li Kesyan rasmiylarni o‘sishni tiklash uchun “qat’iy harakat” qilishga chaqirdi va Markaziy bank ipoteka stavkalarini pasaytirdi.
Partiya dahshatga tushgan texnologik magnatlarni ishontirishga harakat qildi. Keyingi qadam obligatsiyalar hisobidan moliyalashtiriladigan yirik davlat infratuzilma dasturidir.
Ammo qarzlarning ko‘pligi va keskin lokdaunlarga bo‘lgan ehtiyoj kelib chiqishi mumkin bo‘lgan xavflarni bartaraf etolmaydi.
Ayni paytda iqtisodiyotning eng samarali qisimi bo‘lgan xususiy sektorga rag‘batlantirish qisqarib ketgan. Buni moliyaviy bozorlarda ko‘rishimiz mumkin. Xitoy aksiyalari amerikaliklarga nisbatan 45 foiz chegirma bilan sotiladi. Bu esa qariyb rekord darajadagi farq hisoblanadi.
So‘nggi 40 yil ichida birinchi marta iqtisodiyotning hech bir asosiy tarmog‘ida liberallashtiruvchi islohotlar amalga oshirilmayapti. Investorlar esa g‘oyalardan ko‘ra subsidiyalarga ko‘proq pul tikishmoqda.
Xitoyning global iqtisodiyotdagi o‘rni juda ham katta. Ukrainadagi urush ortidan Yevropa davlatlari Xitoydan importni yanada oshirishi kutilmoqda.
Izoh (0)