• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12790.43
    • RUB162.6
    • EUR14486.44
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +28°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    “Tadbirkor elektr energiyasi ishlab chiqarish va sotishda bozorga oson kirib kela oladi” – Sherzod Xo‘jayev energetika tizimida nimalar o‘zgarayotgani haqida

    O‘zbekistonda tadbirkorlarga elektr energiyasi ishlab chiqarish va sotishda bir qancha qulayliklar yaratiladi. Bu haqda Energektika vaziri o‘rinbosari Sherzod Xo‘jayev “Daryo” nashriga bergan intervyusida ma’lum qildi. Shu bilan birga, vazirlik rasmiysi mamlakatda muqobil energiya ishlab chiqarish qay bosqichda ekani, energetika sohasidagi qonunchilikni yangilash masalalariga ham to‘xtaldi.

    Sherzod Xo‘jayev

    Sherzod Xo‘jayev
    Foto: “Daryo”

    Tadbirkorning bozorga kirib kelishi sodda bo‘ladi

    Energetika sohasida xorijlik ekspertlar takrorlayotgan muhim bir jihat bor. U ham bo‘lsa, sohada qonunchilikni takomillashtirish kerak. Masalan, “Elektr energetikasi to‘g‘risida”gi qonun 2009-yilda qabul qilingan. Ya’ni bu bo‘yicha yangi qonun qabul qilish, qonunosti hujjatlarni takomillashtirish vaqti keldi. Yana bir muhim masala, bozor shakllangandan keyin unga davlat aralashuvi ko‘paysa, bozor bo‘lmay qoladi. Lekin bozor o‘zini o‘zi boshqara oladi, hamma narsani o‘zi tartibga soladi desak, bunday bozor ham ishlamaydi. Chunki tartibga solinmasa, bozor ishtirokchilarining o‘rtasida muvozanat bo‘lmaydi. Besh qo‘l barobar bo‘lmaganidek, kimdir to‘g‘ri ishlashga harakat qiladi, kimdir noto‘g‘ri ishlaydi va o‘rtada nosog‘lom raqobat yuzaga keladi. Yakuniy natijada xaridor va iste’molchi jabr ko‘radi. Shuning uchun energetika bozori regulyatorini takil etish zarur. Uning bozorni rivojlantirish va tartibga solish bo‘yicha alohida o‘rni bo‘ladi. Bozorda ishtirokchilar sonining ko‘payishi, ular o‘rtasida sog‘lom raqobat yuzaga kelishini nazorat qilib boriladi.

    Elektr energiyasini ishlab chiqarish yoki ulgurji bozordan xarid qilib aholiga, boshqa har qanday iste’molchiga sotish istagini bildirgan kompaniyalar bu bozorga kirib kelish jarayoni ham juda sodda bo‘ladi. Ya’ni energetika bozori regulyatori tomonidan kompaniyaga bitta litsenziya berilishi kerak. Litsenziyani olgan har qanday tadbirkor bozorga kirib faoliyatini amalga oshirishi mumkin. U faoliyati davomida foyda bilan chiqadimi, zarar bilan chiqadimi, o‘zining qobiliyati, mahorati va tajribasiga bog‘liq. Chunki eng asosiysi, shart-sharoitlar hamma uchun bir xil yaratiladi. Litsenziya olgan kompaniya, u kattami-kichikmi farqi yo‘q, qoida ham bir xil, sharoit ham teng. Litsenziyada iste’molchilarni himoyalovchi normalar, shartlar ham yozib qo‘yiladi. Bu bozorga kirgan har qanday tadbirkor iste’molchilar huquqlarini poymol qilmasligi, ular oldida olgan majburiyatlarini bajarishga javobgar bo‘lishini anglatadi. Talablarga javob berilishi shart degan normalar ham kiritiladi.

    Tabaqalashtirilgan tariflar haqida

    Biz 2 ta muammoni hal qilish yo‘lini qidirib topdik, deb ishonaman. Birinchisi, iste’molchilarning ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamini himoyalash masalasi. Ma’lum miqdordan kamroq elektr energiyasi yoki tabiiy gaz iste’mol qilgan oilalar ijtimoiy himoyaga muhtoj, ya’ni daromadi kam hisoblanadi. Yoki boshqa tomondan farzandlari yo‘q, yolg‘iz yashayotgan bo‘lishi mumkin.

    Ikkinchisi, qancha iste’mol hajmi ortsa, qo‘shilgan hajm uchun boshqacha narx bo‘lishi samaradorlikka undaydi. Respublikada o‘rtacha xonadon elektr energiyasi sarfini rivojlangan mamlakatlar bilan taqqoslansa, bizda iste’mol kam. Lekin behuda sarf miqdorini qarasak, juda ko‘p. Mana shu iste’mol qilingan hajmni ham behuda qismi katta. Tabaqalashtirilgan tariflar behuda sarfni kamaytirishga undaydi. Bunda hamma iqtisodiy jihatdan hisobini o‘zi boshqaradi. Kamroq to‘lashni xohlaganlar tejaydi. Ya’ni qancha ko‘p tejalsa, shuncha kam to‘lov bo‘ladi. Qancha behuda sarf qilinsa, shuncha ko‘p pul to‘lanadi.

    Katta iste’molchilar ulgurji bozorga chiqishga majbur bo‘ladi. Ular vaqti soati kelib, elektr energiyasini stansiyalardan to‘g‘ridan to‘g‘ri xarid qiladi yoki ulgurji bozordagi treyderlardan sotib oladi. Bunday rivojlangan bozor modeli butun dunyoda bor. Aholi yoki bo‘lmasa, kichik biznes subyektlarining bozorga chiqib, birjada savdo bilan shug‘ullanishga imkoni ham, xohishi ham yo‘q. Oddiy til bilan aytganda, bozor ularning eshigiga kelishi kerak. Raqobat bo‘lgan joyda uzoq muddatli ishlab chiqarishdagi sarf-xarajatlarning qisqarishiga olib keladi. Shuningdek, aholi, kichik biznes subyektlari uchun tariflarni oshmasligini kafolatlaydi.

    Quyosh va shamol elektr stansiyalarining ulushi kengaytiriladi

    Elektr energiyasi O‘zbekistonda turli elektrostansiyalarda ishlab chiqariladi. Issiqlik elektr stansiyalarida (IES) ishlab chiqarilgan hajm umumiy miqdorning 92 foizini tashkil qiladi va 8 foizi gidroelektr stansiyalarida (GES) ishlab chiqariladi. Tizimga endi kirib kelayotgan quyosh va shamol energiyasining hajmi hali juda kichik. Lekin yaqin 5 yil ichida ularning ulushi 25 foizga yetkazilishi ko‘zda tutilmoqda.

    Muqobil energetika bo‘yicha biz shu kungacha bir nechta bitimlarni imzoladik. Olgan takliflarimiz moliyaviy jihatdan juda ham jozibador. Ya’ni past narxlarda desak ham bo‘laveradi. Biz bunga nimaning hisobiga erishdik? Birinchidan, davlat 25 yil davomida kafolatlangan tarzda energiyani xarid qilish majburiyatini bo‘yniga oldi. Ikkinichisi, loyihalarimiz quvvati juda katta. Lekin kelajakda biz katta quvvatli loyihalarni ko‘p qila olmaymiz. Asta-sekinlik bilan kichikroq quvvatli quyosh va shamol stansiyalarini qurishga o‘tamiz.

    Oddiy misol, shamol stansiyamizning eng kichigi 100 megavatt, qolganlari 500 megavatt bo‘ladi. 500 megavatt bugungi kunda bitta katta viloyat degani. Dunyo bo‘yicha qaraydigan bo‘lsak, shamol elektr stansiyalarining o‘rtacha quvvati 69, 80 va 100 megavattni tashkil etadi. Quyosh stansiyalarimizning eng kichigi 100 megavat, kattasi esa 457 megavatt hisoblanadi. Dunyo miqyosida olib qaralsa, o‘rtacha kattalik 30-40 megavattni tashkil qiladi. Endi mana shunday katta stansiyalarni joylanishiga bo‘sh yerlar bo‘lsa, quraversak, arzon narxlarda olaversak, u qaytanga yaxshi emasmi, degan tabiiy savol tug‘iladi. Bu yerda ob-havoning salbiy ta’sir qilish muammosi bor. Ya’ni bu bizni og‘ir ahvolga solib qo‘yishi mumkin. Qancha ko‘p stansiya bo‘lsa, masalan, respublikaning barcha tumanlarida qurilsa, buning yagona elektr tarmoqlariga salbiy ta’siri kamroq bo‘ladi. Chunki shamol va quyosh elektr stansiyalarida ishlab chiqarish jarayonini biz boshqara olmaymiz. Ular shamol bo‘lsa, elektr ishlab chiqaradi, bo‘lmasa to‘xtaydi. Quyoshli ob-havo bo‘lsa, bitta rejimda, bulutli havoda boshqa rejimda ishlaydi. Quyosh botgandan keyin umuman to‘xtaydi. Shuning uchun biz ma’lum bir nuqtaga kelgandan keyin quyosh, shamol stansiyalar sonini ko‘paytirishimiz zarur bo‘ladi. Va bu xohlaymizmi, yo‘qmi narxlar oshishiga olib keladi. Davlatning kafolatlangan tarzda xarid qilish mexanizmidan voz kechib bozorda raqobatni kuchaytirish ehtiyoji tug‘iladi. Kim kamroq foyda bilan ishlashga tayyor bo‘lsa, kim xarajatni qisqartirish evaziga narxni pastroq ushlamoqchi bo‘lsa, marhamat deyiladi. Boshqa stansiyalar kabi ularda ham xuddi shu siyosat saqlanib qoladi.

    23.05.2022, 09:10   Izoh (0)   14509
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Toshkentda erkak 17 yoshli qizga tegajog‘lik qilishga urindi (video)

    23.05.2022, 08:50

    Farg‘onada 5 ming dollar evaziga IIV akademiyasiga o‘qishga kiritib qo‘yishni va’da qilgan ayol ushlandi

    23.05.2022, 08:20

    AQShning xatti-harakatlarini la’natlagan Toshkent jurnalistlari, Namanganni qo‘rquvda ushlab turgan “Adolat”, “paxta — nonimizdir”. O‘zbek matbuoti 23-mayda nimala...

    23.05.2022, 07:30

    Sergelida yangi yo‘l bo‘ylab qurilgan devorning bir qismi qulab tushdi

    22.05.2022, 22:44

    Andijonda yuk mashinasida 2 tonna iste’molga yaroqsiz noma’lum hayvon ichki a’zolari olib ketilayotgani aniqlandi

    22.05.2022, 21:54

    Buxoro va Xiva o‘rtasida temiryo‘l qatnovi yo‘lga qo‘yiladi

    22.05.2022, 20:55
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Xon Saroy tomonidan an’anaviy “Mening orzuyimdagi uy” rasmlar tanlovi boshlandi 


    Abadiy ishonchlilik va xavfsizlik: GWM sohaning yangi standartlarini joriy etmoqda


    MKBANK xalqaro moliya bozorida: Qozog‘iston banklaridan 15 million dollar jalb qilindi


    Centrum Air yangi Airbus A320neo — aviaparkidagi to‘qqizinchi samolyotni qabul qilib oldi 


    Sistit — bu uyat emas!


    So‘zlar ahamiyatga ega: TBC Bank 8-mart tabriklarini pullarga aylantirib, ayollar tadbirkorligini qo‘llab-quvvatladi


    O‘zbekiston Milliy banki Xitoy yuani ayirboshlash xizmatini Toshkent shahri va poytaxt aeroportida yo‘lga qo‘ydi


    LUKOIL: yosh iste’dodlar ovozi katta sahnada yangradi


    ANORBANK va BS/2 O‘zbekistonda banklarda o‘z-o‘ziga xizmat ko‘rsatish tarmog‘ini kengaytirmoqda


    Mastercard Digital Uzbekistan 5- xalqaro PLAS-Forumida qatnashdi


    Octobank bankomatlarni BS/2 bilan birga “aqlliroq” qiladi


    Yangiyo‘lda “Tomorqa maktabi” ochildi


    Chery gazga o‘tmoqda: kafolat to'liq saqlanib qolinadi, o‘rnatish esa 31 maygacha bepul! 


    2025-yilning 5 oyi davomida Mobiuz minglab tayanch stansiyalarini ishga tushirdi va texnik infratuzilmani zamonaviylashtirdi


    Chirchiqdagi yangi bog‘ - zamonaviy ko‘ngilochar va dam olish maskani ochildi

     

    Tavsiya etamiz

    Gitlerdan so‘ng eng mashhur natsist – dorga osilgan Ribbentropning ayanchli taqdiri

    31 may, 19:25

    “Ikki xonali uy uchun 715 mln so‘mdan”. “Daryo”dagi maqoladan so‘ng poytaxt hokimligi uysiz qolgan aholiga xonadon sotib olish uchun mablag‘ ajratdi

    28 may, 21:15

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Andijonda fuqaro zapravkada 2 ta bo‘rini boqib kelayotgani aniqlandi

    O‘zbekiston | 2 iyun, 20:20

    O‘zbekistonda Technovation Girls 2025 tanlovining finali bo‘lib o‘tdi

    O‘zbekiston | 2 iyun, 19:30

    Samarqandda 18 yosh qiz maktabga kelib, o‘quvchi qizlarni “samosud” qildi (video)

    O‘zbekiston | 2 iyun, 20:05

    Aktyorlar Eddi Myorfi va Martin Lourens quda bo‘ldi

    Shou-biznes | 2 iyun, 19:46

    Hindiston Pokiston bilan to‘qnashuvda o‘z samolyotlari urib tushirilganini tan oldi

    Dunyo | 2 iyun, 19:31

    Bayden o‘rniga hujjatlarga kimlar imzo qo‘ygani ma’lum bo‘ldi

    Dunyo | 2 iyun, 19:10

    Chirchiqdagi yangi bog‘ - zamonaviy ko‘ngilochar va dam olish maskani ochildi

    Reklama | 2 iyun, 18:00

    Ohak, bo‘r, bo‘yoq kabi narsalarni yeyish odati qanday kasallikdan dalolat beradi?

    Ayollar sahifasi | 2 iyun, 18:57

    O‘zbekistonda Qurbon hayiti namozining o‘qilish vaqtlari e’lon qilindi

    O‘zbekiston | 2 iyun, 18:53
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.