• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12692.42
    • RUB158.44
    • EUR14511.24
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +31°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    O‘zbekiston

    “Tadbirkor elektr energiyasi ishlab chiqarish va sotishda bozorga oson kirib kela oladi” – Sherzod Xo‘jayev energetika tizimida nimalar o‘zgarayotgani haqida

    O‘zbekistonda tadbirkorlarga elektr energiyasi ishlab chiqarish va sotishda bir qancha qulayliklar yaratiladi. Bu haqda Energektika vaziri o‘rinbosari Sherzod Xo‘jayev “Daryo” nashriga bergan intervyusida ma’lum qildi. Shu bilan birga, vazirlik rasmiysi mamlakatda muqobil energiya ishlab chiqarish qay bosqichda ekani, energetika sohasidagi qonunchilikni yangilash masalalariga ham to‘xtaldi.

    Sherzod Xo‘jayev

    Sherzod Xo‘jayev
    Foto: “Daryo”

    Tadbirkorning bozorga kirib kelishi sodda bo‘ladi

    Energetika sohasida xorijlik ekspertlar takrorlayotgan muhim bir jihat bor. U ham bo‘lsa, sohada qonunchilikni takomillashtirish kerak. Masalan, “Elektr energetikasi to‘g‘risida”gi qonun 2009-yilda qabul qilingan. Ya’ni bu bo‘yicha yangi qonun qabul qilish, qonunosti hujjatlarni takomillashtirish vaqti keldi. Yana bir muhim masala, bozor shakllangandan keyin unga davlat aralashuvi ko‘paysa, bozor bo‘lmay qoladi. Lekin bozor o‘zini o‘zi boshqara oladi, hamma narsani o‘zi tartibga soladi desak, bunday bozor ham ishlamaydi. Chunki tartibga solinmasa, bozor ishtirokchilarining o‘rtasida muvozanat bo‘lmaydi. Besh qo‘l barobar bo‘lmaganidek, kimdir to‘g‘ri ishlashga harakat qiladi, kimdir noto‘g‘ri ishlaydi va o‘rtada nosog‘lom raqobat yuzaga keladi. Yakuniy natijada xaridor va iste’molchi jabr ko‘radi. Shuning uchun energetika bozori regulyatorini takil etish zarur. Uning bozorni rivojlantirish va tartibga solish bo‘yicha alohida o‘rni bo‘ladi. Bozorda ishtirokchilar sonining ko‘payishi, ular o‘rtasida sog‘lom raqobat yuzaga kelishini nazorat qilib boriladi.

    Elektr energiyasini ishlab chiqarish yoki ulgurji bozordan xarid qilib aholiga, boshqa har qanday iste’molchiga sotish istagini bildirgan kompaniyalar bu bozorga kirib kelish jarayoni ham juda sodda bo‘ladi. Ya’ni energetika bozori regulyatori tomonidan kompaniyaga bitta litsenziya berilishi kerak. Litsenziyani olgan har qanday tadbirkor bozorga kirib faoliyatini amalga oshirishi mumkin. U faoliyati davomida foyda bilan chiqadimi, zarar bilan chiqadimi, o‘zining qobiliyati, mahorati va tajribasiga bog‘liq. Chunki eng asosiysi, shart-sharoitlar hamma uchun bir xil yaratiladi. Litsenziya olgan kompaniya, u kattami-kichikmi farqi yo‘q, qoida ham bir xil, sharoit ham teng. Litsenziyada iste’molchilarni himoyalovchi normalar, shartlar ham yozib qo‘yiladi. Bu bozorga kirgan har qanday tadbirkor iste’molchilar huquqlarini poymol qilmasligi, ular oldida olgan majburiyatlarini bajarishga javobgar bo‘lishini anglatadi. Talablarga javob berilishi shart degan normalar ham kiritiladi.

    Tabaqalashtirilgan tariflar haqida

    Biz 2 ta muammoni hal qilish yo‘lini qidirib topdik, deb ishonaman. Birinchisi, iste’molchilarning ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamini himoyalash masalasi. Ma’lum miqdordan kamroq elektr energiyasi yoki tabiiy gaz iste’mol qilgan oilalar ijtimoiy himoyaga muhtoj, ya’ni daromadi kam hisoblanadi. Yoki boshqa tomondan farzandlari yo‘q, yolg‘iz yashayotgan bo‘lishi mumkin.

    Ikkinchisi, qancha iste’mol hajmi ortsa, qo‘shilgan hajm uchun boshqacha narx bo‘lishi samaradorlikka undaydi. Respublikada o‘rtacha xonadon elektr energiyasi sarfini rivojlangan mamlakatlar bilan taqqoslansa, bizda iste’mol kam. Lekin behuda sarf miqdorini qarasak, juda ko‘p. Mana shu iste’mol qilingan hajmni ham behuda qismi katta. Tabaqalashtirilgan tariflar behuda sarfni kamaytirishga undaydi. Bunda hamma iqtisodiy jihatdan hisobini o‘zi boshqaradi. Kamroq to‘lashni xohlaganlar tejaydi. Ya’ni qancha ko‘p tejalsa, shuncha kam to‘lov bo‘ladi. Qancha behuda sarf qilinsa, shuncha ko‘p pul to‘lanadi.

    Katta iste’molchilar ulgurji bozorga chiqishga majbur bo‘ladi. Ular vaqti soati kelib, elektr energiyasini stansiyalardan to‘g‘ridan to‘g‘ri xarid qiladi yoki ulgurji bozordagi treyderlardan sotib oladi. Bunday rivojlangan bozor modeli butun dunyoda bor. Aholi yoki bo‘lmasa, kichik biznes subyektlarining bozorga chiqib, birjada savdo bilan shug‘ullanishga imkoni ham, xohishi ham yo‘q. Oddiy til bilan aytganda, bozor ularning eshigiga kelishi kerak. Raqobat bo‘lgan joyda uzoq muddatli ishlab chiqarishdagi sarf-xarajatlarning qisqarishiga olib keladi. Shuningdek, aholi, kichik biznes subyektlari uchun tariflarni oshmasligini kafolatlaydi.

    Quyosh va shamol elektr stansiyalarining ulushi kengaytiriladi

    Elektr energiyasi O‘zbekistonda turli elektrostansiyalarda ishlab chiqariladi. Issiqlik elektr stansiyalarida (IES) ishlab chiqarilgan hajm umumiy miqdorning 92 foizini tashkil qiladi va 8 foizi gidroelektr stansiyalarida (GES) ishlab chiqariladi. Tizimga endi kirib kelayotgan quyosh va shamol energiyasining hajmi hali juda kichik. Lekin yaqin 5 yil ichida ularning ulushi 25 foizga yetkazilishi ko‘zda tutilmoqda.

    Muqobil energetika bo‘yicha biz shu kungacha bir nechta bitimlarni imzoladik. Olgan takliflarimiz moliyaviy jihatdan juda ham jozibador. Ya’ni past narxlarda desak ham bo‘laveradi. Biz bunga nimaning hisobiga erishdik? Birinchidan, davlat 25 yil davomida kafolatlangan tarzda energiyani xarid qilish majburiyatini bo‘yniga oldi. Ikkinichisi, loyihalarimiz quvvati juda katta. Lekin kelajakda biz katta quvvatli loyihalarni ko‘p qila olmaymiz. Asta-sekinlik bilan kichikroq quvvatli quyosh va shamol stansiyalarini qurishga o‘tamiz.

    Oddiy misol, shamol stansiyamizning eng kichigi 100 megavatt, qolganlari 500 megavatt bo‘ladi. 500 megavatt bugungi kunda bitta katta viloyat degani. Dunyo bo‘yicha qaraydigan bo‘lsak, shamol elektr stansiyalarining o‘rtacha quvvati 69, 80 va 100 megavattni tashkil etadi. Quyosh stansiyalarimizning eng kichigi 100 megavat, kattasi esa 457 megavatt hisoblanadi. Dunyo miqyosida olib qaralsa, o‘rtacha kattalik 30-40 megavattni tashkil qiladi. Endi mana shunday katta stansiyalarni joylanishiga bo‘sh yerlar bo‘lsa, quraversak, arzon narxlarda olaversak, u qaytanga yaxshi emasmi, degan tabiiy savol tug‘iladi. Bu yerda ob-havoning salbiy ta’sir qilish muammosi bor. Ya’ni bu bizni og‘ir ahvolga solib qo‘yishi mumkin. Qancha ko‘p stansiya bo‘lsa, masalan, respublikaning barcha tumanlarida qurilsa, buning yagona elektr tarmoqlariga salbiy ta’siri kamroq bo‘ladi. Chunki shamol va quyosh elektr stansiyalarida ishlab chiqarish jarayonini biz boshqara olmaymiz. Ular shamol bo‘lsa, elektr ishlab chiqaradi, bo‘lmasa to‘xtaydi. Quyoshli ob-havo bo‘lsa, bitta rejimda, bulutli havoda boshqa rejimda ishlaydi. Quyosh botgandan keyin umuman to‘xtaydi. Shuning uchun biz ma’lum bir nuqtaga kelgandan keyin quyosh, shamol stansiyalar sonini ko‘paytirishimiz zarur bo‘ladi. Va bu xohlaymizmi, yo‘qmi narxlar oshishiga olib keladi. Davlatning kafolatlangan tarzda xarid qilish mexanizmidan voz kechib bozorda raqobatni kuchaytirish ehtiyoji tug‘iladi. Kim kamroq foyda bilan ishlashga tayyor bo‘lsa, kim xarajatni qisqartirish evaziga narxni pastroq ushlamoqchi bo‘lsa, marhamat deyiladi. Boshqa stansiyalar kabi ularda ham xuddi shu siyosat saqlanib qoladi.

    23.05.2022, 09:10   Izoh (0)   14612
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Toshkentda erkak 17 yoshli qizga tegajog‘lik qilishga urindi (video)

    23.05.2022, 08:50

    Farg‘onada 5 ming dollar evaziga IIV akademiyasiga o‘qishga kiritib qo‘yishni va’da qilgan ayol ushlandi

    23.05.2022, 08:20

    AQShning xatti-harakatlarini la’natlagan Toshkent jurnalistlari, Namanganni qo‘rquvda ushlab turgan “Adolat”, “paxta — nonimizdir”. O‘zbek matbuoti 23-mayda nimala...

    23.05.2022, 07:30

    Sergelida yangi yo‘l bo‘ylab qurilgan devorning bir qismi qulab tushdi

    22.05.2022, 22:44

    Andijonda yuk mashinasida 2 tonna iste’molga yaroqsiz noma’lum hayvon ichki a’zolari olib ketilayotgani aniqlandi

    22.05.2022, 21:54

    Buxoro va Xiva o‘rtasida temiryo‘l qatnovi yo‘lga qo‘yiladi

    22.05.2022, 20:55
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Aqlli diversifikatsiya: nima uchun kerak va kapitalni qanday taqsimlash lozim?


    Endi Ucell ilovasida Yandex Music’ni tinglash mumkin 


    ZARMED Universiteti: 200 ta grant sizni kutmoqda


    InfinBANK va Kwikpay: uyingizga komissiyasiz va mehr bilan xalqaro pul o‘tkazmalari


    SonetUzStyle tanlovida ishtirok etish uchun arizalar qabuli 15-avgustgacha uzaytirildi


    Toshkent Farmatsevtika Instituti — Farmatsiya sohasida xalqaro darajadagi sifatli ta’lim


    American University of Technologyʼda bakalavrlar uchun ochiq eshiklar kuni


    AVO bank aloqa markazi: innovatsiyalar va yangi xizmat darajasi 


    Qo‘ng‘iroqlardan mobil internetga: Toshkent mobil aloqadan foydalanish modelini qanday o‘zgartirmoqda


    AKFA energiya tejovchi romlari: iqlimga moslashtirilgan, qulaylikni ko‘zlagan 


    OKMKda mahalliy dumpkarlardan foydalaniladi 


    Avvallari xufiyona iqtisodiyotda faoliyat yuritgan eshitish va gapirishda muammosi bor insonlar endi rasmiy sektorga qo’shilib, Poytaxt Parking jamoasining bir qismiga aylandi


    BYD SEALION 7: Flagman elektr SUV — shahar ko‘chalarida yangi yetakchi 


    STEM va biznes yo‘nalishidagi qizlar uchun TBC Bank’dan ta’lim grantlari — O‘zbekistonda gender tafovutini kamaytirish yo‘lida yangi qadam


    Toshkentda CRYPTO O₂ forumi bo‘lib o‘tdi: Texnologiya, fintech va tartib‑qoidalar muhokama qilindi 

     

    Tavsiya etamiz

    Trampning Falastinga nisbatan noxolis siyosati: AQSH YUNESKO a’zoligidan nega chiqyapti?

    2 avgust, 18:35

    Kamchatkadagi hodisa yagona emas: so‘nggi 120 yilda ro‘y bergan eng kuchli megazilzilalar

    1 avgust, 18:20

    Tramp uchun xavotirlar: AQSH prezidenti taniqli shaxslarga yosh qizlarni sotgan Jeffri Epshteynning mijozi bo‘lganmi?

    29 iyul, 17:19

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Trampga qarshi ish olib borgan prokurorga nisbatan tergov boshlandi

    Dunyo | 3 avgust, 20:24

    Vinisiusning rejalari barbod bo‘ldi

    Sport | 3 avgust, 19:34

    Shavkat Mirziyoyev amaliy tashrif bilan Turkmanistonga boradi

    O‘zbekiston | 3 avgust, 19:29

    Rossiyada 14 yoshli ozarbayjonlik teraktda ayblandi (video)

    Dunyo | 3 avgust, 19:15

    Sea Breeze loyihasining egasi qanday majburiyatlarni o‘ziga olmoqda?

    O‘zbekiston | 3 avgust, 18:56

    Isroil mudofaa vaziri butun G‘azoni bosib olishga chaqirdi (video)

    Dunyo | 3 avgust, 18:10

    Andijonda sobiq kuyov qaynukasining mashinasini yoqib yubordi (video)

    O‘zbekiston | 3 avgust, 17:47

    Suriya mudofaa vazirligi va AQSH dastagidagi kurdlar mamlakat shimolida yuz bergan to‘qnashuvda bir-birini aybladi

    Dunyo | 3 avgust, 17:24
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.