Hozirgi kunda turli ijtimoiy tarmoqlarda fuqarolar tomonidan transport vositalarining harakatlanish tezligi bo‘yicha ko‘plab e’tirozlar, salbiy munosabatlar bildirilmoqda. Albatta so‘z erkinligi, fikrlar xilma xilligini ta’minlash konstitutsiya darajada mustahkamlab qo‘yilgan. Nazarimizda, biron bir masala yuzasidan e’tiroz bildirishdan oldin, uning tub mazmun-mohiyatiga yetib borish, chuqur anglanilganidan keyin fikr bildirish maqsadga muvofiqmikan?
Birgina statistik ma’lumotga e’tiborimizni qaratadigan bo‘lsak, 2021-yilda 10 mingdan ziyod avariya sodir etilib, ularda 9 mingdan ortiq fuqaro jarohatlangan. Eng achinarlisi, 2,5 mingga yaqin odam, shu jumladan 263 nafar bola halok bo‘lgan. Bu ko‘rsatkich o‘zimizning bee’tibor, noxolis harakatimiz orqasidan kelib chiqmaganmi? Ko‘rib turganimizdek, bu nihoyatda achinarli holat va raqam. Bugun yonimizda turgan inson, ertaga hayot bilan vidolashmoqda. Bunday salbiy holatning oldini olish uchun uchun nima qilish lozim? Birinchi galda, mazkur sohada amalga oshirilish lozim bo‘lgan tegishli amaliy muammolarni bartaraf etadigan islohotlarni amalga oshirish lozim bo‘ladi. Xorijiy davlat tajribasiga e’tibor qaratadigan bo‘lsak, shahar markazlarida AQSHda yuqori tezlik chegarasi 31 dan 37 milya (50-60 km/soat) gacha, Finlyandiyada 40-50 km/soat, Polshada 50-60 km/soat, Singapur, Ispaniya, Avstraliya, Germaniya, Fransiya kabi davlatlarda 50 km/soat qilib belgilab qo‘yilgan.
1996-yilda Yevropa mamlakatlari transport vazirlari konferensiyasida (ECMT) shaharlarda 50 km/soat tezlik chegarasi, qabul qilingan normaga aylanganini mamnuniyat bilan ta’kidlagan.
Germaniyaning Berlin shahriga ishchi guruh a’zosi sifatida tashrif buyurganimizda, shaharda harakatlanish tezligi 50 km/soat qilib belgilab qo‘yilganligining bevosita guvohi bo‘lganmiz. Mazkur shaharda biron bir haydovchilar o‘rtasida kelishmovchiliklar, ortiqcha signal berishlar, haydovchi va yo‘lovchi o‘rtasidagi salbiy munosabatlarni kuzatmadik. Hamma bir-birini hurmat qilishini, samimiy munosabatda bo‘lishini ko‘rib odamning kayfiyati zimdan birdaniga ko‘tariladi. Hamma fuqarolar belgilangan qonun talablariga so‘zsiz rioya etadi. Oddiy misol tariqasida, yo‘lda mashina kelayotgan bo‘lmasa-da, yashil chiroq yonmaguncha fuqarolar yashil chiroq yonishini kutadi. Bizda-chi? Savolga ancha javob izlashga to‘g‘ri keladi. Berlin shahri tajribasi, bu albatta ijobiy tajriba. Haydovchilarimiz, yo‘lovchilarimiz ham to‘g‘ri ma’noda mazkur holatlardan o‘zi uchun munosib xulosa chiqarsa, foydadan xoli bo‘lmas edi.
Hammamiz guvohi bo‘lib turibmiz, yangi tahrirdagi yo‘l harakati qoidalariga ko‘ra, joriy yilning 1-mayidan: yo‘l harakati xavfsizligini ta’minlash sohasidagi respublika komissiyasining qarori asosida Toshkent va Nukus shaharlari hamda viloyatlar markazlaridagi yo‘l harakati qatnovi yuqori bo‘lgan va aholi gavjum hududlarda transport vositalari harakatlanishining yuqori tezligi soatiga 60 kilometr etib; qolgan aholi punktlarida transport vositalarining tezligini soatiga 70 kilometrdan, maktab va maktabgacha ta’lim tashkilotlari atrofidagi yo‘llarda 300 metrgacha bo‘lgan masofada 30 kilometrdan, turar joy dahalari va yondosh hududlarda (uy-joy binolari orasidagi yer uchastkasida) esa soatiga 20 kilometrdan oshirmasdan harakatlanishga ruxsat etiladi.
Bu albatta ijobiy jarayon, bunda asosiy masala inson hayoti, uning sog‘lig‘ini himoya qilish birinchi navbatda turibdi. Shu orqali ko‘plab fuqarolarimizning bevaqt hayotdan ko‘z yumishlari, sog‘lig‘iga putur yetkazuvchi turli omillarning oldi olinadi. Shundan kelib chiqib, inson huquq va erkinliklarini himoya qilish jamiyat va davlat oldida turgan eng dolzarb vazifa sifatida qolaveradi.
Zulfiqorov Sherzod Xurramovich
yuridik fanlar doktori, professor
Izoh (0)